دستاورد کنفرانس همسایگان عراق برای ترکیه

هادی مجیدی

کنفرانس دو روزه همسایگان عراق، از روز جمعه با حضور کارشناسان و مدیران کل وزارتخانه‌ای خارجه این کشورها، پیش‌نویس رایزنی‌های خود را برای تصویب روز شنبه با حضور وزرای خارجه همسایگان، ارائه کردند. در این کنفرانس اعضای دایمی شورای امنیت، نمایندگان 8G، سازمان ملل، اتحادیه عرب، کنفرانس اسلامی و مصر و بحرین شرکت کرده‌اند. براساس گزارش‌های منتشر شده از نشست روز جمعه، بیش از بیست محور در پیش‌نویس بیانیه پایانی پیش‌بینی شده است که به جز محورهای معمول در نشست‌های قبلی همسایگان عراق، مسئله پ.ک.ک و درگیری‌های اخیر ترکیه در شمال عراق بر فضای مذاکرات سایه انداخته و آمریکا نیز چارچوب‌ها و اصول مقدماتی مطلوب خود را در مفاد این بیانیه ادغام کرده است.

اگر چه مسئله زمانبندی خروج نیروهای اشغالگر یک ضرورت جدی برای پایان دادن به بی‌ثباتی گسترده در عراق است ولی مقامات آمریکایی اجازه درج این مسئله در بیانیه را نمی‌دهند. در نگاهی عمومی‌تر به مفاد پیش‌نویس بیانیه پایانی تقریبا تمایم شرکت‌کنندگان به نحوی مطالبات خود را به شکلی در این متن گنجانده‌اند و اهداف دیپلماتیک خود را ثبت کرده‌اند. آنچه در کنفرانس استانبول قابل توجه است اینکه علیرغم بحران پ.ک.ک و در واقع بحران رویکردهای آمریکا در تعامل با ترکیه و عراق که در مفاد بیانیه پایانی می‌توان ردپای آن را ملاحظه کرد، دولت اردوغان با حداکثر ظرفیت دیپلماسی خود از کلیه زوایای این تجمع بین‌المللی- منطقه‌ای در حال بهره‌برداریست.

یک هیئت 7 نفره از شورای عالی سیاسی احزاب کردی عراق در حاشیه کنفرانس به مذاکرات دوجانبه با ترکیه اهتمام دارند که به نحوی از بازتاب‌های بحران پ.ک.ک در شمال عراق جلوگیری کنند. به ویژه اینکه طی روزهای آینده اردوغان با بوش دیدار خواهد داشت و فضای امنیتی سنگینی در حمله گسترده ترکیه به شمال عراق هنوز ادامه داشته و حکومت ترکیه اجرای مجازات‌های اقتصادی علیه حامیان پ.ک.ک در شمال عراق را دنبال می‌کند و پسر مسعود بارزانی یکی از آنهاست.

نشست حاشیه‌ای و مهم دیگر مربوط به لبنان است که محور آن کوشنر وزیر خارجه فرانسه است تا در تلاش‌های دوجانبه و چندجانبه و دیدار احتمالی رایس و ولید معلم و دیدار کوشنر- معلم، مدیریت تحولات لبنان و انتخابات ریاست جمهوری آن را حفظ کنند. بر خلاف مفاد منشور سازمان‌ ملل و عرف دیپلماتیک، خانم رایس آشکارا در مورد شاخص‌های مطلوب رئیس‌جمهور لبنان تعیین تکلیف می‌کند تا از ورشکستگی هم‌پیمانان خود در لبنان جلوگیری کند.

البته دیدارهای رایس و باباجان و گول نیز مقدمات سفر اردوغان را فراهم می‌کند تا از شدت انتقادات ترکیه درخصوص رویکردهای مشکوک آمریکا بکاهد. اردوغان مجددا در مورد ضرورت روشن ‌شدن موضوع سلاح‌های جدید آمریکایی که در اختیار پ.ک.ک قرار گرفته تاکید کرده است.

سومین حاشیه مهم کنفرانس نیز که پس از روز شنبه دنبال خواهد شد، آخرین تلاش‌های خانم رایس برای نجات کنفرانس صلح آبانولیس در مورد بحران فلسطین است که در استانبول منعقد خواهد شد. شاید دلجویی از مصر و حمایت از اتحادیه عرب که در پیش‌نویس بیانیه پایانی ذکر شده، بی‌ارتباط با این بخش از حاشیه کنفرانس استانبول نباشد و بدینوسیله فضای مناسب‌تری برای جلب حمایت کشورهای عربی جهت حضور در کنفرانس آنابولیس فراهم گردد.

امتیازهایی که آمریکا در کنفرانس استانبول و طی بیانیه پایانی داده، نشان می‌دهد که حکومت بوش به سختی نیازمند و در تلاش برای مهار بحران‌های جدید در منطقه است که هزینه‌های آن برای بوش و آمریکا سنگین خواهند بود.

اگر چه بیشتر طرف‌های شرکت‌کننده دستاوردهای خود را به نحوی در بیانیه پایانی ثبت کرده‌اند ولی ترکیه و دیپلماسی آن بیشترین بهره را از این نشست به خود اختصاص داده است و اهرم‌های فشار خود را نیز در قبال رویکردهای آمریکا، کردهای شمال عراق، پ.ک.ک حفظ کرده و ترکیه را یکی از محورهای مهم در تحولات منطقه‌ای معرفی می‌کند.