چرایی سیر نزولی بازار بورس ایران/علی قاسمی

بصیرت:طبق بررسی‌های به عمل آمده شاخص کل بورس در سال جاری نشان می‌دهد که سیر صعودی شاخص کل بورس از ابتدای فروردین آغاز و تا 25 تیر ماه به پایان رسید. در این مدت رقم 10‌هزار و 85 واحدی شاخص در فروردین به عدد 12‌هزار و 917واحد در 25 تیر ماه رسید که این عدد بالاترین رقم ثبت شده شاخص در سال جاری است. رشد قیمت سهام شرکت‌های فولادی، معدنی و تک سهم‌هایی چون کشتیرانی و پالایش نفت اصفهان باعث رونق بورس شد. اما شاخص بورس پس از گذشت 9 ماه از سال به مرز هشت‌هزار واحد سقوط کرد و سیر نزولی آن ادامه یافته است. در پی بروز بحران مالی جهانی، شاخص های بورس تهران به شدت سقوط کرد و معاون سازمان بورس معتقد است بازار سرمایه ایران بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار از ارزش خود را از دست داده است. سوال قابل طرح در این موضوع این است که چه دلایلی سبب افت بازار بورس شده است ؟
دلایلی مختلفی در کاهش شاخص سهام بورس دخیل بوده است که از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- پایین بودن نسبت بین بورس و تولید ناخالص داخلی کشور: فرضا در سال 2007 میلادی ارزش بازار سهام بورس‌ها نسبت به تولید ناخالص داخلی بیش از 30درصد بوده، اما بورس‌ کشورهای اروپایی در حالی 70‌درصد تولید ناخالص داخلی و بورس سنگاپور در شرایطی بیش از 110‌درصد این نسبت را تشکیل می‌دهند ، با اینکه در سال جاری شرکت های بزرگی بر اساس اصل 44 وارد بورس شده اند و ارزش بورس را به حدود 80 میلیارد دلار ارتقاء داده اند ولی با این حال بورس ایران با کمتر از 20درصد تولید ناخالص داخلی کشور فعال است و فاصله زیادی با نقطه مطلوب سطح جهانی دارد.
2- وابستگی شدید بورس ایران به قیمت های جهانی: درست است که بورس کشور با بورس های جهانی ارتباط چندانی ندارد ولی در هر صورت به قیمت های جهانی شدیدا وابسته است زیرا مشاهده می شود با کاهش قیمت های جهانی محصولاتی مثل مس، نفت، متانول و فولاد در بازار داخل نیز کاهش قیمت رخ داد و سود شرکت های تولیدکننده مرتبط با این محصولات هم پایین آمد.
3- کمبود نقدینگی، عامل رکود بازار: سیاست های یک سال گذشته بانک مرکزی در کنترل نقدینگی اگرچه موفقیت آمیز بود و توانست تا حد زیادی آنرا کاهش دهد اما به نحوی کمبود نقدینگی در دست مردم تبعاتی همچون کاهش سرمایه گذاری مولد در پی داشته است . در این بین برخی توصیه می کنند برای نجات بورس از این وضعیت باید مقداری نقدینگی به آن تزریق کرد، البته باید به این نکته توجه داشت تزریق نقدینگی به بازار‌های سهام یک سم است و هیچ دولتی تاکنون به طور مستقیم پول وارد بورس نکرده است ، ولی دولت ها تاکنون حمایت‌های جدی و اساسی از طریق نظام بانکی و مدیریت نقدینگی به بخش اقتصاد واقعی کشور انجام داده اند که اگر ما هم در این برهه زمانی به این سبک عمل کنیم شاید بهتر و مفیدتر باشد.
4- واگذاری های غیر کارشناسی: واگذاری شرکت‌هایی که آماده واگذاری نبوده و اطلاع رسانی درستی در خصوص آن صورت نگرفته است، باعث ایجاد وضعیت فعلی در بازار سرمایه شده است. به عنوان مثال واگذاری شرکت مخابرات و قیمت عرضه و نیز تقسیم سود مشروط شرکت همگی نشان‌دهنده این است که این شرکت آماده واگذاری نبوده و سیستم اطلاع‌رسانی درستی در آن وجود نداشت و با قیمت گران فروخته شد.
البته فراتر از همه اینها سایر متغیر ها هم در افت شاخص بورس دخیل بوده اند که به بصورت فهرست وار به آنها اشاره می‌شود:
- بحران مالی جهانی
- کاهش قیمت سهام شرکت‌ها
- افت حجم معاملات و تشکیل صف‌های فروش
- خروج برخی سهامداران حرفه‌ای بازار
- ورود دسته بیشتری از فعالان و سرمایه‌گذاران با ذهنیت تداوم سودآوری شرکت‌ها به بازاز بورس
- عوامل درون سازمانی مانند منتفی شدن افزایش نرخ سنگ‌آهن
- طرح تحول اقتصادی منجر به کاهش قیمت‌ها
- مشکلات ساختاری در مدیریت بازار سرمایه
- تحمیل هزینه‌های کلان به اقتصاد کشور به خاطر تحریم‌ها
- بی اعتمادی به قیمت واقعی سهام