- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
در واقع حمله آمریکا به عراق شرایط نوینی به‌وجود آورد که در راستای استراتژی دموکراسی‌سازی و طرح خاورمیانه بزرگ آغاز شده است. برخی تحلیلگران این وضعیت را تحت عنوان وابستگی متقابل در اقتصاد ایالات متحده تلقی کرده‌اند.
با این تحلیل که افول نسبی قدرت اقتصاد جهانی آمریکا و در نتیجه تضعیف نسبی جایگاهش در جهان، این کشور را واداشته است تا با تهاجم به عراق به بازسازی قدرت سیاسی منطقه‌ای متکی بر حضور نظامی گسترده و قدرتمند در خاورمیانه بپردازد و جایگاه قدرت جهانی خود را بویژه در روابط با دیگر قدرت‌های اقتصادی و جهانی بهبود بخشد. مضافا بر اینکه اساسا حضور در عراق تبعات مثبت اقتصادی برای این کشور در حوزه دسترسی به نفت و انرژی، کنترل بازارهای جهانی نفت، تاؤیرگذاری بر اوپک و در نتیجه بر بازارهای پولی و تقویت نقش دلار در مبادلات جهانی داشته است.
منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا حدود 66 درصد از ذخایر اؤبات شده نفت جهان را )679 میلیارد بشکه( در خود جای داده‌اند. پنج درصد از منابع گاز دنیا با 1918 تریلیون فوت مکعب در این منطقه قرار دارد. در سال 2001 منطقه خلیج فارس به تنهایی بیش از 28 درصد ظرفیت تولید نفت جهان را به خود اختصاص داده بود. در همین سال خلیج فارس و شمال آفریقا 34 درصد ظرفیت تولید نفت جهان را در اختیار داشتند. این میزان ذخایر نفتی و هزینه‌های نسبتا پایین تولید آن باعث می‌شود این مناطق دست کم تا سال 2015 ظرفیت بسیار بالایی در تولید نفت داشته باشند. آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا )ؤة|( برآورد می‌کند که تا سال 2015 عربستان سعودی به افزایش ظرفیت تولیدی برابر 3\4 میلیون بشکه در روز دست خواهد یافت. در این مدت افزایش ظرفیت تولید نفت عراق 6\1 میلیون بشکه در روز،کویت 3\1 میلیون بشکه در روز و امارات متحده عربی 2\1 میلیون بشکه در روز خواهد بود. روی هم رفته این چهار کشور 3\8 میلیون بشکه از 9\17 میلیون بشکه در روز، ظرفیت اضافی تولید نفت مورد نیاز جهان را به خود اختصاص خواهند داد.
در همین رابطه آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که کل تولید متعارف و نامتعارف نفت از 77 میلیون بشکه در روز در سال 2002 به 3\121 میلیون بشکه در روز در سال 2030 افزایش خواهد یافت. به بیان دیگر، در مدت 28 سال، نزدیک به 3\44 میلیون بشکه بر کل تولید نفت در جهان افزوده خواهد شد که منطقه خاورمیانه 7\30 میلیون بشکه در روز )69 درصد( آن را به خود اختصاص خواهد داد. آژانس بین‌المللی انرژی همچنین پیش‌بینی می‌کند که میزان وابستگی جهان به نفت خاورمیانه پس از سال 2010 افزایش خواهد یافت، زیرا تا آن هنگام ذخایر نفت در حوزه‌های نفتی دیگر تمام شده است و ذخایر جدیدتری در آنها کشف نخواهد شد. همچنین بر اساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی 29 میلیون بشکه )94 درصد( از کل 31 میلیون بشکه در روز افزایش تولید منطقه خاورمیانه، به کشورهای خاورمیانه‌ای عضو اوپک تعلق خواهد داشت.
در سال 2001، کشورهای صنعتی روزانه 1\16 میلیون بشکه نفت از تولیدکنندگان نفت عضو اوپک خریداری کردند. از این میزان روزانه 7\9 میلیون بشکه به کشورهای منطقه خلیج فارس تعلق داشت. صدور نفت به کشورهای صنعتی تقریبا 65 درصد از کل صادرات نفت اوپک و 58 درصد از کل صادرات کشورهای منطقه خلیج فارس را تشکیل می‌داد. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 2025 صادرات نفت اوپک به کشورهای صنعتی به روزانه 5\11 میلیون بشکه برسد که به مراتب از میزان صادرات نفت کشورهای اوپک به کشورهای صنعتی جهان در سال 2001 بیشتر است.
بیش از نیمی از این افزایش را کشورهای منطقه خلیج فارس تامین خواهند کرد.
به‌رغم این افزایش عمده، میزان کل نفت صادراتی به کشورهای صنعتی در سال 2025 حدود 9 درصد کمتر از این میزان در سال 2001 پیش‌بینی شده است. همچنین سهم صادرات نفت کشورهای منطقه خلیج فارس به کشورهای صنعتی جهان در این دوره زمانی حدود 13 درصد کاهش خواهد یافت. علت کاهش صدور نفت این منطقه به کشورهای صنعتی، رشد اقتصادی کشورهای درحال رشد جهان، بویژه کشورهای آسیایی است که به این تقاضا دامن می‌زند.
پیش‌بینی می‌شود که صادرات نفت اوپک به کشورهای در حال توسعه در این دوره )تا سال 2025 میلادی( به روزانه 18 میلیون بشکه در روز برسد. تا سال 2025، چین به تنهایی روزانه 6\6 میلیون بشکه نفت از کشورهای عضو اوپک وارد می‌کند که تقریبا تمام آن از منطقه خلیج فارس تامین خواهد شد.
پیش‌بینی می‌شود واردات نفت آمریکای شمالی از منطقه خلیج فارس تا سال 2025 نزدیک به دوبرابر شود. در همین حال، بیش از نیمی از واردات نفت به آمریکای شمالی در سال 2025 از حوزه اقیانوس اطلس تامین خواهد شد و میزان واردات نفت خام آمریکای شمالی از کشورهای تولیدکننده نفت در آمریکای لاتین، شامل ونزوئلا، برزیل،کلمبیا و مکزیک، افزایش عمده‌ای می‌یابد. تولیدکنندگان نفت در آفریقای غربی، از جمله نیجریه و آنگولا نیز میزان صادرات نفت خود به آمریکای شمالی را افزایش خواهند داد. با کاهش تولید نفت دریای شمال ممکن است اروپای غربی میزان واردات نفت خود از منطقه خلیج فارس و کشورهای عضو اوپک در شمال و غرب آفریقا را افزایش دهد. علاوه بر این میزان واردات نفت کشورهای اروپای غربی از کشورهای منطقه دریای خزر نیز افزایش خواهد یافت و کشورهای صنعتی آسیا نیز هرچه بیشتر به نفت خلیج فارس وابسته می‌شوند. برآوردها نشان می‌دهند که کشورهای در حال توسعه حوزه اقیانوس آرام میزان واردات نفت خود را در سال‌های 2001 و 2025 میلادی دوبرابر خواهند کرد.
با آنکه برآوردهایی که درباره وابستگی کشورها و مناطق مختلف به نفت صورت گرفته قطعی نیستند، روشن است که برای ایجاد هرگونه تغییر عمده در این روند، پیشرفت‌های عظیم تکنولوژیک یا کشف ذخایر جدید نفت در خارج از خاورمیانه و شمال آفریقا ضرورت دارد.
امنیت نظامی خاورمیانه و شمال آفریقا و توانمندبودن این منطقه در جذب سرمایه‌گذاری در زمینه تولید انرژی از منابع راهبردی حساس آمریکا محسوب می‌شوند. برای مثال حدود 40 درصد از صادرات نفت جهان از تنگه هرمز می‌گذرد و برآوردهای آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی حاکی از آن است که این میزان تا سال 2030-2025 به حدود 60 درصد افزایش خواهد یافت.
