انجمن آزادی زنان

انقلاب مشروطه که یکی از بزرگترین انقلاب‌های عصر خویش بود، تاثیرات شگرفی از خود به جا گذاشت. در این بین زنان تحت تاثیر تحولات فرهنگی و اجتماعی قرار گرفتند. رهبران آنان زنان تحصیل کرده‌ای بودند که یا بعد از ازدواج به تحصیلات خود ادامه داده، و یا با رهبران مشروطه قرابت نزدیک داشتند و به تعبیر دیگر، زنان یا خواهران یا دختران آنان بودند و هر یک محافل کوچکی داشتند. این گام و خواسته آنان در تشکیل انجمن‌های سیاسی متبلور گشت. در اکثر این انجمن‌ها، خواسته‌ اصلی زنان لزوم آموزش و پرورش و گسترش سطح سواد میان بانوان ایرانی و کسب حقوق حقه زنان از طریق گذراندن قوانین در مجلس بود. از مهمترین این انجمن‌های زنان انجمن آزادی زنان که خانم صدیقه دولت آبادی در آن عضویت داشت.
صدیقه دولت آبادی دختر حاج میرزا هادی دولت آبادی و نوه ملا علی مجتهد حکیم نوری در سال 1300 ه. ق در اصفهان زاده شد. حاج میرزا هادی پدر صدیقه از رهبران بابیه اصفهان بود که در پی مخالفت‌های مردمی عازم تهران گردید. خانم دولت آبادی از کودکی در کنار برادران و خواهرانش به تحصیل و آموزش در محیط خانواده مشغول بود و در 16 سالگی به خواست پدرش به ازدواج مردی درآمد که سال‌ها با او اختلاف سن داشت.
البته این ازدواج با توجه به پیش بینی پدر خانم صدیقه دوام نیاورد و پس از گذشت چند سال او از دکتر جدا شد. از این پس بود که وی به کارهای فرهنگی روی آورد.
در سال 1296 خورشیدی خانم دولت آبادی مدرسه دخترانه «مکتبخانه شرعیات» را در اصفهان تاسیس کرد و مدیریت آن را به خانم بدرالدجی درخشان که از اولین گروه دختران فارغ التحصیل مدرسه آمریکایی تهران بود واگذار کرد. چون باز شدن مدرسه برای زنان در آن زمان جرم شناخته می‌شد، نه تنها خانم دولت آبادی را مورد ضرب و شتم قرار دادند؛ بلکه به مدت سه ماه نیز او را در وزارت فرهنگ زندانی نمودند و از خانواده‌اش تعهد گرفتند که در این زمینه هیچ فعالیتی نداشته باشد.
یکسال بعد دولت آبادی فعالیت خود را برای آزادی و آگاهی زنان با تاسیس «شرکت خواتین اصفهان» از نو آغاز کرد. مرامنامه این جمعیت عبارت بود از: 1- طرز لباس پوشیدن؛ 2- لباس دوختن؛ 3- صرفه جویی. این جمعیت تا سال 1300 خورشیدی با تاسیس یک مدرسه خیاطی پابرجا بود.
دولت آبادی در 28 شهریور 1298 خورشیدی روزنامه «زبان زنان» را در اصفهان منتشر کرد. این روزنامه ماهی دو بار چاپ و پخش می‌شده است. محل اداره آن قصر شمس آباد اصفهان بود. سال بعد او «انجمن آزمایش بانوان» و دبستانی جهت دختران بی‌بضاعت تاسیس نمود. مرامنامه این انجمن عبارت بود از ترویج کالاهای داخلی و ایجاد دبستان شش کلاسه‌ای که دخترها بتوانند نصف روز را درس بخوانند و نیمه دیگر را کار کنند. اعضای اولیه این انجمن عبارت بودند از: افسر الملوک ارانی، بانو صبا (همسر مدیر روزنامه ستاره)، زهرا اسکندری بیات، بانو درخشنده، بانو عزیزی، و صدیقه دولت آبادی این انجمن تا 1303 خورشیدی دوام داشت.
پس از توسعه مدارس زنان، برای نخستین بار زنانی چون دولت آبادی برای تحصیلات عالیه عازم خارج کشور شدند. وی در 1301 خورشیدی پس از سفر به بیروت راهی فرانسه شد تا در دوره شبانه روزی مخصوص سالمندان به تحصیل در رشته روان شناسی تربیتی بپردازد. در همان زمان نیز در روزنامه‌های «تان» و «تایمن» درباره «استقلال زنان ایرانی» نوشت. نکته مهم در زمان حضور دولت آبادی در فرانسه عضویت وی در «مجمع بین‌المللی تساوی حقوق زنان» در 1304 خورشیدی و همزمان با اولین سال سلطنت رضا شاه در ایران است که بیانگر هماهنگی سیاست گذران فرهنگی ایران با سیاست فرهنگی بین‌المللی غرب در زمینه زنان از این سال به بعد است.
زمانی که دولت آبادی پس از 6 سال تحصیل در فرانسه به ایران بازگشت. وی پس از بازگشت به ایران سال‌ها در زمینه‌های فرهنگی و به ویژه نوشتن مقالات مختلف درباره زنان فعالیت کرد و سرانجام در مرداد 1340 خورشیدی درگذشت.