وظایف مسئولین سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای

نویسنده: نیره پیروی
الف: اصلاح و تحول وزارتخانه و سفارتخانه
با انقلاب اسلامی، تحول بزرگی در ایران به وجود آمد و دولتی که با نظام شاهنشاهی اداره می‌شد. و تحت سلطة شرق و غرب بود، به کلی دگرگون شد و به جمهوری اسلامی تبدیل شد و به دست ملت افتاد. پس از این دگرگونی، به طبع سایر نهادها و ادارات زیرنظر آنها هم باید متحول و اصلاح می‌شد. از جمله نهادی که باید اصلاح می‌شد، وزارتخانه و سفارتخانه‌ها بودند که باید تغییر اساسی می‌یافتند.
حضرت امام خمینی وزرای امور خارجه را تشویق به اصلاح سفارتخانه می‌کنند و آن را یک مسئولیت برای آنها می‌شمارند و از آنها می‌خواهند تا با ایجاد سنت‌های حسنه، هم وضع سفارتخانه را تغییر دهند و هم در اجرش تا آخر شریک باشند. ایشان می‌فرمایند:
باید وضع به کلی تغییر کند، تغییر هم کرده است، اما تغییر اساسی باشد که یک سنتی بشود به واسطة شما برای آینده‌ها، کسی که یک سنت خوبی را بگذارد، در اجرش تا آخر شریک است به حسب روایات ما.
یک وضعی در آنجا درست کنید که کسانی که می‌آیند و سفارتخانه را می‌بینند، متوجه بشوند که این سفارتخانه با سایر سفارت‌خانه‌‌ها فرق دارد، حتی با سفارتخانه‌های دول اسلامی فرق دارد.
این سفارتخانه با سفارت‌های سابق اصلاً طرف نسبت نیست، یک جور دیگری است. اگر شما موفق بشوید به این معنا که وضع را جوری کنید که به ارث برده بشود برای آتیه، ما مسئول حالا که نیستیم، ما مسئول همیشه هستیم. ما الآن که مجال دست‌مان آمده است، مسئولیت‌مان برای دوره‌های بعد است.1
ایشان در ادامة این بحث‌ها، از وزرای امور خارجه می‌خواهند تا تغییر و اصلاحی که در سفارتخانه انجام می‌دهند، به گونه‌ای باشد که متصدیان بعدی، به این زودی‌ها نتوانند آن را تغییر دهند و می‌فرمایند:
هر جهتی که در آن وقت بوده، عکسش را بکنید، آن وقت من می‌دانم جهت صحیح نبوده در کار، جهت سالم نبوده یا بست و بندهایی بوده است که سیاسی‌ها غالباً برای استفاده‌های شخصی یا استفاده‌های دیگری غیرمشروع، حالا باید وقتی که می‌آیند، ببینند که در یک محیطی وارد شده‌اند که این محیط، اسلام است و نمی‌توانند در این جا برخلاف کاری بکنند. 2
ب: تبلیغ در سایر کشورها
حضرت امام خمینی با اشاره به حساسیت کار وزارت امور خارجه، تبلیغات را در رأس امور آنان قرار داده و وزرای امور خارجه را امر به گسترش تبلیغات صحیح و سالم می‌کنند و وظیفة آنان را در معرفی اسلام، بیشتر از آنهایی که در داخل هستند، می‌دانند و می‌فرمایند:
صدور اسلام به این است که اخلاق اسلامی، آداب اسلامی و اعمال اسلامی، آنجا طوری باشد که مردم به آن توجه کنند، و از امور مهم، داشتن یک نشریه در هر سفارتخانه است. نشریه، نه مثل نشریه‌های زمان طاغوت. نشریه، یک نشریة اخلاقی ـ اسلامی و در آن، مسایلی که در ایران گذشته است، درج شود. 3
ایشان می‌فرمایند:
باید وزارت خارجه کوشش کند تا سفارتخانه‌ها، نشریات تبلیغی داشته باشند و چهرة نورانی اسلام را برای جهانیان روشن نمایند که اگر این چهره با آن جمال جمیل که قرآن و سنت در همة ابعاد به آن دعوت کرده، از زیر نقاب مخالفان اسلام و کج‌فهمی‌های دوستان، خودنمایی نماید، اسلام جهان‌گیر خواهد شد و پرچم پرافتخار آن در همه‌جا به اهتزاز خواهد آمد.
چه مصیبت‌بار و غم‌انگیز است که مسلمانان متاعی دارند که از صدر عالم تا نهایت آن نظیر ندارد، نتوانسته‌اند این گوهر گران‌بها را که هر انسانی به فطرت آزاد خود طالب آن است، عرضه کنند؛ بلکه خود نیز از آن غافل و به آن جاهلند و گاهی از آن فراریند. 4
حضرت امام از علل دیگر داشتن نشریه در خارج را، تبلیغات همه جانبة غرب و شرق و وابستگان‌شان علیه جمهوری اسلامی ایران می‌دانند و می‌فرمایند:
شما می‌بینید که الآن در همه‌جای دنیا، تقریباً ضد جمهوری اسلامی تبلیغات می‌شود، تبلیغات همه‌جانبه، چه دستگاههای تبلیغات غرب با همة وابستگان و چه دستگاه تبلیغات شرق با همة وابستگان‌شان. 5
ایشان ادامه می‌دهند:
این، برای این است که اینها از جمهوری اسلامی وحشت‌زده شده‌اند و منافع‌شان را در ایران از دست داده‌اند، علاوه بر آن، خوف این دارند که این مطالب و این نهضت انقلاب، به خارج سرایت کند و آنها هم بعد از فهم این معنا که اسلام باید در آن محل باشد، اسلام وضعش چطور است، این را هم می‌ترسند که مبادا آن‌جا هم مثل ایران بشود و آن دستگاه‌های طاغوتی‌شان کم‌کم رو به زوال باشد و ان‌شاء‌الله رو به زوال هست. 6
ج: محیط سفارتخانه‌ها، محیطی اسلامی باشد
به نظر امام خمینی نمایندگان جمهوری اسلامی در خارج از کشور و وضع سفارتخانه و کیفیت اداره و برخوردها در سفارتخانه باید با جمهوری اسلامی، مطابقت داشته باشد.
از آنجایی که وزرای امور خارجه، نمایندگان مردم ایران در خارج هستند و اعمال و رفتار
امام خمینی، وظیفه وزرای خارجه را در معرفی اسلام بیشتر از سایر وزارتخانه‌ها می‌دانند
«از امور مهم داشتن یک نشریه در هر سفارتخانه است، ...یک نشریه اخلاقی ـ اسلامی و در آن مسایلی که در ایران گذشته است درج شود» 
آنان، گویای اعمال و رفتار داخل ایران است و آبروی کشور ایران به دست سفارتخانه‌ها است و اگر آنجا بد باشد و بر وفق اسلام نباشد، مردم خارج با دیدن آنها، قیاس به عدم اسلامی بودن داخل می‌کنند، پس باید وزرای امور خارجه بر طبق موازین اسلامی عمل کنند و محیط سفارتخانه که سالها به شیوة شاهنشاهی اداره می‌شد و وابسته به غرب و شرق بوده، تبدیل به محیطی اسلامی کنند و وضع سفارت‌خانه به گونه‌ای باشد که هر کس وارد آنجا می‌شود، یک محیط اسلامی ببیند نه وضع آمریکا و فرانسه و سایر کشورها را.
به نظر حضرت امام:
«وزارت خارجه تنها وزارتخانه‌ای است که با اسلامی شدنش، بیشتر از سایر وزارتخانه‌ها می‌تواند موجودیت اسلامی ما را به خارج نشان دهد، و به عکس صدماتی که به این کشور ممکن است وارد آید و در سابق از ناحیة سفارتخانه‌های خارجی در اینجا و سفارتخانه‌های ما در خارج، بر کشور وارد شده، بیشتر از دیگران است. چون وزارت خارجه با همة دنیا و با افکار و ایده‌های مختلف و برنامه‌های گوناگون رابطه دارد».7
و:
«اگر وضع سفارتخانه و کیفیت اداره و برخوردها در سفارتخانه با جمهوری اسلامی مطابقت نداشته باشد، نبود سفارتخانه، بهتر از بود آن هست».8
د: تحت تأثیر خارج واقع نشدن
به نظر امام خمینی کسانی که در خارج هستند، باید به گونه‌ای عمل کنند که دولت و ملت و سفرای خارج را تحت تأثیر قرار دهند نه این که تحت‌تأثیر قرار گیرند و با دیدن ظاهر پیشرفته آنها خود را ببازند و خود را شبیه یا هم‌رنگ فرهنگ خارج قرار دهند و با این کار، دولت و کشورمان را بی‌ارزش جلوه دهند. ایشان می‌فرمایند:
شما وضع‌تان را جوری قرار دهید که کسی که وارد این‌جا می‌شود، این‌طور به نظرش بیاید که این وضع بهتر از آن وضع است که آنها دارند. اگر این‌طور شد، کم‌کم ان‌شاءالله نفوذ هم می‌کنید به آنها و انقلاب‌تان هم صادر می‌شود. ما می‌خواهیم صادر به همین معنا بشود.
ما می‌خواهیم سفرای‌مان در آنجا جوری عمل کنند که سفرای آنجا، دولت آنجا تحت‌تأثیر واقع شود و دولت‌مان کاری کند که دولت‌های دیگر تحت‌تأثیر واقع شوند و ملت‌مان کاری کند که ملت‌های دیگر تحت‌تأثیر واقع شود. 9
ایشان ادامه می‌دهند:
من امیدوارم که برای خدا کار کنید، این کار به دست شماها واقع شود و به دست شما یک سنتی قرار داده شود که شما شریک باشید در حسنات اشخاصی که بعدها می‌آیند و این مسئلة مهمی است که ما خودمان زیر خاک باشیم و کسان دیگر کار کنند، حسناتش را پای ما بنویسند. ان‌شاءالله امیدوارم که همه موفق و مؤید و منصور باشید و به کارهای خودتان ادامه دهید. 10
هـ : محیط سفارتخانه ساده باشد
حضرت امام وزرای امور خارجه را دعوت به هرچه ساده‌تر کردن وضع سفارتخانه‌ها می‌کنند و آنان را عقلاً و شرعاً موظف به این امر می‌کنند و می‌فرمایند:
شما آقایانی که در سفارتخانه‌ها هستید، موظفید عقلاً و شرعاً به اینکه سفارتخانه‌های‌تان هرچه ساده‌تر باشد و کیفیت معاشرت‌تان با آن اشخاصی که کارمند هستند در آنجا و به اصطلاح شما زیر دست گفته می‌شوند، برادرانه باشد و در عین حالی که آنها باید از شما بپذیرند مطالبی که می‌گویید، بلکه باید برادرانه باشد و همین‌طور وضع مهمانی‌هایتان، وضع گذران خودتان، وضع کسانی که در آنجا کار می‌کنند آنها باید متحول شود به یک وضع اسلامی که هر کس می‌آید در آنجا، اسلام را در آنجا عملاً ببیند. 11
ایشان در جای دیگر آنان را در مهمانی‌ها، سفارش به برپایی مجالس سادة اسلامی می‌کنند و آنان را از برپایی مجالس طاغوتی برحذر می‌دانند و می‌فرمایند:
آن مهمانی‌های کذا را نکنید، مهمانی اگر کردید ساده باشد، وقتی ساده باشد، مراسم دینی و جهات سیاسی‌اش محفوظ می‌باشد.
حضرت امام می‌فرمایند:
این خوف را در خودتان قرار ندهید که اگر ساده رفتار کنیم، در نظر غرب و... تحقیر می‌شویم، بلکه باید با عمل‌تان آن‌طور بناها و بنیادهای ظلم و طاغوتی را تحقیر کنید و سفارتخانه را یک مرکز ساده‌ای قرار دهید که از آنجا علم و دانش و اخلاق صادر شود. 12
ایشان عظمت انسان را به لباس و کلاه و اتومبیل و... نمی‌دانند، بلکه عظمت انسان را به اخلاق و رفتار و کردار می‌دانند، انسان را یک حقیقتی می‌دانند که اگر آن حقیقت بروز کند، سبب شرافتمندی و عظمت او را فراهم می‌آورد.
امام خمینی بزرگ‌ترین افراد بشر را انبیاء می‌دانند که آنها در عین حالی که بزرگ‌تر از همه بودند و همة آنها را به بزرگی می‌شناختند، وضع آنها از همه ساده‌تر بود. پیامبر(ص) هم همین‌گونه بودند، به گونه‌ای که وقتی با افراد دیگر در مسجد می‌نشستند و کسی از خارج می‌آمد، نمی‌توانست تشخیص دهد کدام یک از آنها رسول خدا هستند، زیرا نه بالایی بود و نه پایینی، بلکه همه دور هم می‌نشستند.13
فصل دوم
ویژگی‌ها و وظایف مسئولین اجرایی سیاست خارجی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)
الف: محیط سفارت، باید محیط تدین باشد
مقام معظم رهبری روی مسئلة تدین در محیط سفارت تأکید دارند و سفیران امور خارجه را امر به تدین در وزارتخانه می‌کنند؛ زیرا آنان را نمایندة ایران در کشورهای خارجی می‌دانند و تمام اعمال و کردار آنها، نمایندة اعمال و رفتار مردم ایران است.
ایشان هیچ صفتی را در سفارتخانه جایگزین تدین نمی‌دانند حتی تعهد و انقلابی و مبارز بودن را و می‌فرمایند:
محیط سفارتخانه، باید محیط تدین باشد، این تعبیرات غیرمتدین را کنار بگذارید که بچه‌ها، بچه‌های متعهد و خوبی هستند، متعهد، انقلابی، مبارز، در جای خود محفوظ؛ اما باید متدین باشند، یعنی سعیش بر این باشد که گناه نکند، وظیفة شرعیش را با دقت و مو به مو انجام دهد؛ زن یک طور، مرد یک طور، این متدین است. 14
ایشان ادامه می‌دهند:
محیط سفارت باید مثل محیط داخلی ایران، اسلامی باشد، به طوری که هر کس به آنجا وارد شد، آن قدر از نماز و دعا و ذکر و صدق و خوش‌اخلاقی و محبت و احترام و انصاف و عدالت و... ببیند که باور کند شما مسلمانید.
حضرت امام، وزرای امور خارجه را دعوت به هر چه ساده‌تر کردن وضع سفارتخانه‌ها می‌کنند 
جاذبة تدین، بزرگترین جاذبه‌هاست، شما در هر کشوری که هستید، همین‌قدر که متدین باشید، اهل آن کشور، ایرانیان ساکن آن کشور و... هر کدام به شما مراجعه کردند، در دلشان می‌گویند: به به! آدم حظ می‌کند وقتی در محیط سفارت وارد شویم، باید این‌گونه باشد، مردتان، زنتان، کارمندتان و حتی آشپز و سایر افراد سفارت، باید اسلامی باشند، چیزهای غیراسلامی را از غیرمسلمین یاد نگیریم. 15
ب: ارتباط دایم با جمهوری اسلامی
آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) سفرای امور خارجه را مانند فضانوردانی می‌دانند که از جو زمین خارج می‌شوند و با توجه به وضعیت جسمانی‌شان نیاز به اکسیژن دارند در حالی که آنجا اکسیژن وجود ندارد و آنها باید همراه خودشان اکسیژن ذخیره ببرند و دایم با زمین در ارتباط باشند؛ سفرای امور خارجه هم همین‌گونه هستند، وقتی از یک فضای معنوی و دینی و اسلامی به کشورهای غیراسلامی و یا حتی به ظاهر اسلامی سفر می‌کنند، باید همواره تغذیة معنوی شوند و با جمهوری اسلامی دایم در ارتباط باشند تا اکسیژن کم نیاورند؛ اکسیژن تدین، تقوا، ورع، ایمان و توکل.16 تا به این وسیله هم خودشان مبانی دینی و معنوی‌شان را تقویت کنند و هم معنویت را به سایر کشورها صادر کنند.
ج: باید از سفرا و کارگزاران کشورهای دیگر فعال‌تر باشند
به نظر رهبر معظم انقلاب، از آنجایی که نمایندگان جمهوری اسلامی باید برای رضای خدا کار کنند، پس باید پرتلاش‌تر از سایر سفرا و نمایندگان دیگر کشورها در جمع‌آوری معلومات و آگاهی‌های سیاسی از وضع آن کشور، در پیش‌بینی و حدس زدن آینده‌ها فعالیت کنند.
ایشان خطاب به وزرای امور خارجه می‌فرمایند:
گاهی اوقات می‌خوانیم و یا می‌شنویم که بعضی از سفرا و کارمندان سفارت‌خانه‌ها یا دستگاه‌های خارجی در کشورهای دیگر، تلاش‌هایی می‌کنند که انسان فکر می‌کند واقعاً چه اجر و مزد مادی‌ای می‌تواند در مقابل این تلاش‌ها باشد! حالا احساس ناسیونالیسم است یا احساس هرچه هست، نمی‌دانم. شما برای این‌گونه کار کردن، ایمان و اخلاص‌تان را دارید؛ همان‌طور باید کار کنید. سفیر و یک مأمور، در هر رتبه‌ای که هست ـ چه سفیر کبیر؛ یعنی آن بالاترین شخصیت نمایندگی، چه بقیة کسانی که آنها هم هر کدام به نوبة خود سفرایی هستند؛ نفر دوم، نفر سوم، کارمندان جزء ـ بایستی با این احساس کار بکند؛ پرتلاش و پرتوان و پیگیر. 17
د: رعایت امساک در ظواهر زندگی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)، رعایت امساک در ظواهر زندگی را برای کسانی که در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند را لازم دانسته‌اند و می‌فرمایند:
در ظواهر زندگی، یک مقدار رعایت امساک لازم است، اگر کسی درآمد هم دارد، امکان استفاده هم دارد، جلوی بعضی از استفاده‌ها را با میل خود و به ابتکار و با ارادة شخصی بگیرد. این، خیلی فایده دارد. هم برای وضع کلی انقلاب فایدة عمومی دارد، و هم فایدة شخصی دارد؛ یعنی به شما نورانیت می‌دهد. این کار، با کار بنده‌ای که امکان فلان استفاده برایش نیست، فرق می‌کند. من اجر ندارم؛ اما شما که می‌توانید، اگر از فلان کار تجملاتی، از فلان خرج زیادی، از فلان استفادة اضافی بر سازمان ـ که ممکن است انسان برایش یک راه مشروع هم فکر کند و بگوید که مثلاً این‌گونه استفاده می‌کنم؛ طوری هم نمی‌شود ـ امساک کردید، فضیلت و فایدة آن و تأثیرش بر نفس خود شما خیلی بالاست. 18
ایشان هدف از خلقت انسان و کار و تلاش او را، تخلّق به اخلاق الله می‌دانند و سایر کارها را مقدمه تخلّق به اخلاق الله می‌دانند و می‌فرمایند:
عدل مقدمة تخلّق به اخلاق‌الله و نورانی شدن انسان‌هاست. حکومت اسلامی و حاکمیت پیامبران، برای همین است؛ «اِنّما بُعِثْتُ لِاُتِمّمَ مَکارِمَ الاَخلاق».19 پس در برخورد و عمل شخصی، این تأثیر را می‌گذارد. از اینجا مصلحت را شروع کنید تا همه‌گونه ارتباطات و موضع‌گیری‌ها و تلاش‌های شما موفق باشد. 20
هـ : منش اسلامی داشته باشند
از آنجایی که سفرا، رسول و پیام‌آور مردم ایران در کشورهای خارجی هستند، باید خلق و خو و کار و منش شخصی آنها، اسلامی باشد، نه تنها سفرا، بلکه همسر و فرزندان و کارمندان آنها هم باید روش مسلمانی داشته باشند.
به نظر ایشان، وضع آنان با وضع وزرای هم‌سطح و هم‌رتبة دیگر فرق دارد؛ زیرا اگر آنان روش مسلمانی داشته باشند، تأثیرش بیشتر است از وزرای دیگر و اگر خللی در عمل آنان ایجاد شود، ضررش بیشتر است. 21
ی: ابتکار عمل
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) وزرای امور خارجه را تشویق به ابتکار عمل در سیاست خارجی برای رسیدن به اهداف عالیة انقلاب می‌کنند و می‌فرمایند:
این نظرات شما، وزارت امور خارجه را به جست و جوی راه‌های جدید و کارهای ابتکاری می‌کشاند. این نکته مربوط به وزارت خارجه است. البته در سال‌های پیش هم روی مسئلة ابتکار تکیه کردم. ما در زمینة مسایل جهانی، جای خالی برای ابتکار سیاسی جمهوری اسلامی را زیاد مشاهده می‌کنیم. خیلی جاها هست که به دلایلی سیاست‌های جهانی به آن نمی‌رسد ـ نه این که ناتوان هستند؛ بعضی‌هایشان خیلی هم توانا هستند ـ دلایلی وجود دارد که نمی‌رسد. مثلاً در یک جا، یک اقدام و یک ابتکار، با منافع ابرقدرت‌ها ستیزه دارد. معمولاً چنین کاری را یک کشور جهان سومی یا یک کشور اروپایی، به هر ملاحظه انجام نمی‌دهد؛ ولی ما می‌توانیم اقدام کنیم، راه‌های بازی وجود دارد و اگر کشوری اقدام کرد، تجارب و پاسخ‌گویی به آن امکان‌پذیر است.
این‌طور هم نیست که اگر شما پیشقدم شدید، دیگران جلو نیایند. سابق که با شما برادران می‌نشستیم، این نکته را تکرار می‌کردیم که ما می‌توانیم مجموعه‌های متناسب ایجاد کنیم. ما در آسیا، در خاورمیانه، در مجموعة کشورهای اسلامی، در کشورهای اسلامی منطقة شرق عالم و احیاناً در مجموعه‌های دیگری می‌توانیم فعال و مجموعه‌ساز باشیم. 22
نتیجه
پس از تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی، امام خمینی از وزرای امور خارجه می‌خواهند تا سفارتخانه را از حالت طاغوتی و شاهنشاهی به حالت اسلامی و مطابق با دین مبین اسلام تغییر دهند به گونه‌ای که با همة سفارتخانه‌ها حتی با سفارتخانه‌های دولت‌های اسلامی دیگر تفاوت داشته باشند و همه چیزش اسلامی باشد از وزرا گرفته تا کارکنان و دیگر اعضای سفارتخانه، حتی خانواده‌های آنها مطابق با اسلام عمل کنند زیرا آنها نمایندة مردم ایران در کشورهای خارج هستند و عمل آنها، نشان‌دهندة عمل و کردار مردم ایران است.
آنها نه تنها باید غیراسلامی عمل نکنند، بلکه باید به تبلیغ اسلام در دیگر کشورها بپردازند و اسلام را در همه‌جای جهان گسترش دهند و برای این کار نشریه‌های تبلیغاتی داشته باشند و توطئه‌های کشورهای دیگر را علیه ایران خنثی کنند.
امام خمینی وزرای امور خارجه را دعوت به ساده‌زیستی و هرچه ساده‌تر کردن وضع سفارتخانه‌ها می‌کنند و آنها را عقلاً و شرعاً موظف به این امر می‌نمایند و از آنها می‌خواهند تا در مهمانی‌هایشان ساده باشند و با دیدن ظاهر پیشرفته خارج تحت تأثیر آنها واقع نشوند و خود را نبازند.
آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، هم‌چنین نظراتی دارند و سفرا را در نظام جمهوری اسلامی، مأموران الهی می‌دانند که باید از زاویة ادای تکلیف و جلب رضایت پروردگار به آن نگریسته شود.
ایشان روی مسئلة اسلامی بودن سفارتخانه تأکید دارند و تمام وزرای امور خارجه و کارکنان و غیره را امر به اسلامی کردن هرچه بیشتر محیط سفارتخانه می‌کنند به گونه‌ای که مانند محیط داخل ایران، جنبه‌های اسلامی آن رعایت شود و وقتی مردم خارج آنها را می‌بینند، باور کنند که آنها مسلمانند.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) از وزرای امور خارجه می‌خواهند تا دایم با جمهوری اسلامی ایران در ارتباط باشند تا اکسیژن تقوا و تدین و ایمان و توکل کم نیاورند و با توجه به این که آنها برای رضای خدا کار می‌کنند، باید تلاش و فعالیت آنها از سفرا و کارگزاران کشورهای دیگر بیشتر باشد و تمام سعی خود را برای هرچه بهتر کردن وضع سفارتخانه و تبلیغ اسلام در کشورهای دیگر بنمایند و در این راه ابتکارات زیادی از خود نشان دهند تا آنچه به سود کشور و ملت ایران است، حاصل شود و بهره‌های زیادی نصیب دولت‌اسلامی ایران گردد.
هم‌چنین ایشان تقویت مبانی دینی و معنوی، تحکیم ارتباطات با پروردگار و پایبندی‌های اخلاقی و ارزشی را در انجام دادن وظیفة سنگین نمایندگی ملت ایران و نظام اسلامی، مؤثر و مهم خواندند و فرمودند:
باید با تقویت احساس خدمت به میهن و مردم و پرهیز از اسراف و دوری از تجمل، خود را سرباز خط مقدم نظام و ملت سرافراز در خارج از کشور بدانند و با رفتار صحیح و متکی بر مبانی، مایة آبرو و عزت و افتخار نظام اسلامی شوند. 23
خلاصة بخش
فصل اول: ویژگی‌ها و وظایف مسئولین اجرایی سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی
الف: اصلاح و تحول وزارتخانه و سفارتخانه
ب: تبلیغ در سایر کشورها
ج: محیط سفارتخانه، محیطی اسلامی باشد
د: تحت‌تأثیر خارج واقع نشدن
هـ : محیط سفارتخانه، ساده باشد
فصل دوم: ویژگی‌ها و وظایف مسئولین اجرایی سیاست خارجی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)
الف: محیط سفارتخانه، باید محیط تدین باشد
ب: ارتباط دایم با جمهوری اسلامی
ج: باید از سفرا و کارگزاران کشورهای دیگر فعال‌تر باشند
د: رعایت امساک در ظواهر زندگی
هـ : منش اسلامی داشته باشند
ی: ابتکار عمل داشته باشند