مهدي دنگچي/ در ايران به گواه شواهد موجود و آمارهاي ارائه‌شده پس از حدود ده سال خشکسالي، احتمال وقوع سيل در سال‌هاي آتي شدت گرفته است. اگرچه سيل در زمره سوانح طبيعي دسته‌بندي مي‌شود، در ايران بيشتر سيل‌هاي رخ داده بيش از آنکه منشأ آنها طبيعي باشد، حاصل دخالت‌هاي ناصواب انساني است که سيل 1388 در شهر قم تنها نمونه کوچکي از آن است؛ چرا که بستر رودخانه خشکيده قمرود توسط شهرداري به پارکينگ تبديل شد و در نهایت وقتي بعد از چند سال کاهش بارندگي، باران کمي بيش از حد تصور مسئولان باريد و در رودخانه جاري شد، به جاي بستر شن و ماسه‌اي به صدها نفر از مردم و خودروهاي پارک شده برخورد کرد و همه را با خود برد. تخريب جنگل‌ها و مراتع، چراي بي‌رويه دام در بالادست سدها و مسدود کردن بیشتر رودخانه‌هاي کشور با ديواره‌هاي بتنی نيز از ديگر دلايل تشديد سيل در کشور است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محيط زيست، از 421 مورد سيل رخ داده از سال 1330 تا 1380، نزديک به 74 درصد آن تنها مربوط به سال‌هاي 1360 تا 1380 است؛ يعني در فاصله سال‌هاي 60 تا 80 ميزان سيل 20 برابر شده است؛ در حالي که تغييرات زيادي در بارندگي‌هاي منطقه جز چند مورد استثنايي وجود نداشته است.
بر اساس داده‌هاي بانک اطلاعاتي خسارات سيل معاونت آبخيزداري سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور طي چند دهه گذشته، به طور متوسط خسارات ناشي از سيل بالغ بر 10000 ميليارد ريال در سال بوده و از سال 1330 تا 1383 سبب کشته شدن 11 هزار و 739 نفر و مفقودالاثر شدن 2381 نفر ديگر شده است.
دو ميليون و 300 هزار هکتار از مزارع کشور در همين بازه زماني آسيب ديده و يک ميليون و 580 هزار رأس دام تلف شده است؛ اما خسارات وارده به کشور از اين سال به بعد، پس از گذشت 12 سال هنوز به صورت مدون ارائه نشده است.
سيل ميدان تجريش تهران
با اينکه حافظه تاريخي مردم ايران سيل‌هاي شمال کشور را فاجعه‌بارترين سيل‌هاي ايران قلمداد می‌کند، سيل ميدان تجريش تهران در سال 1366، دومين سيل مخرب کشور از نظر تلفات انساني نام گرفته است. که در ۴ مرداد ۱۳۶۶ ساعت يک بعدازظهر، بر اثر بارش شديد باران و جاري‌شدن سيلاب در دره‌هاي دربند و گلابدره، در شمال تهران رخ داد؛ اما آنچه خسارات سيل را تشديد کرد، شکسته شدن سد ديگري بود که روي رودخانه گلابدره ساخته شده بود. ناگهان حجم عظيمي از آب روانه ميدان تجريش و خيابان شريعتي و مناطق اطراف شد. شدت رگبار باران به گونه‌اي بود که در مدت ۱۰۷ دقيقه ۲۸ ميليمتر بارش ثبت شد.
در مدت کوتاهي سيلاب عظيمي از رودخانه گلابدره به حرکت درآمد و در مسير خود سد ساخته‌شده را تخريب کرد و صدها تن گل‌ولاي و سنگ را در مسير رودخانه گلابدره و جعفرآباد به سمت ميدان تجريش به حرکت درآورد.
سيل در استان گلستان
اگرچه هر ساله کشور شاهد وقوع سيلاب‌هاي متعددي است، سيل ويرانگر گلستان در 20 مرداد 1380 که منجر به کشته و مفقودالاثر شدن بيش از 500 نفر از هموطنان شد، هنوز هم عنوان نخست فجايع سيل کشور را به خود اختصاص داده است. وسعت تخريبي اين سيل که به گفته کارشناسان تماماً در اثر تخريب جنگل‌ها و مراتع در بالادست حوضه آبريز گرگان‌رود بود، حدود 5000 کيلومتر را در برگرفت و طبق اعلام سازمان ملل در اوت سال 2001 سيل گلستان در اين سال رتبه يک تلفات انساني سيل در جهان را به خود اختصاص داد. در 20 مرداد 1380 شکسته شدن سد شهيد وفايي نيز مزيد بر علت شد و حجم عظيمي از آب با سرعتي باور‌نکردني جاده گلستان و خودروهاي عبوري را گرفت و جنگل‌هاي بکر داخل پارک ملي گلستان را با خود برد. در اثر اين سيل هزاران تن خاک جابه‌جا و مخزن سد گلستان پر شد. لاشه حيات وحش سيل‌زده و ده‌ها هزار دام کشته شده و شيوع بيماري وبا در میان سيل‌زدگان، عمق فاجعه را چندين برابر کرد.
اگرچه سيل گلستان بار ديگر در سال 1381، 1382 و 1384 درست در حول و حوش سالگرد سيل نخست تکرار و منجر به کشته شدن بيش از يکصد نفر ديگر شد، با وجود تخريب چندباره جاده گلستان، باز هم اين جاده در همان بستر سيل‌خيز رودخانه «دوغ» در داخل پارک ساخته شد تا بار ديگر اين پرسش مطرح شود که چرا با وجود احتمال وقوع باران سيل‌آسا و بيش از حد طبيعي، باز هم جاده‌ها در کنار بستر رودخانه کشيده مي‌شوند و مجهز به سيل بند نيستد؟
سيل در سيستان‌وبلوچستان
به دنبال بارندگي‌هاي شديدي که از ۳۰ دي ۱۳۹۵ در مناطق جنوبي استان سيستان‌وبلوچستان در ايران آغاز شد، رودخانه‌هاي فصلي طغيان کردند و سبب بسته شدن ۱۵ راه اصلي و فرعي در اين استان شدند. حدود ۳۰۰۰ خانه در مناطق ايرانشهر، سرباز، نيک‌شهر، کنارک و غيره آسيب ديدند. همچنين ۳ روستا به دليل هم‌جواري با رودخانه کاملاً تخليه شدند. به طور کلي ۱۶۷۰ چادر امدادي براي سيل‌زدگان برپا شد. طغيان رودخانه کاجو سبب شد تا دسترسي به ۸۰۰۰ تن از ساکنان روستاهاي بخش سابورک غيرممکن شود. اين بارندگي‌ها و سيلاب‌هاي شديد ۱ نفر کشته داشت.
سيل در شمال غرب ايران
در روز جمعه ۲۵ فروردين ۱۳۹۶ در منطقه شمال غرب ايران سيلي بزرگ رخ داد. بر اساس اعلام سازمان هواشناسي بارش متوسط در حدود ۴۰ ميليمتر بوده که طي ۱۵ سال قبل از آن بي‌سابقه گزارش شده بود. تعداد جان‌باختگان اين حادثه ۴۸ نفر اعلام شد. بيشترين تلفات و مفقودي‌هاي اين سيل از شهرستان‌هاي عجب‌شير و آذرشهر گزارش شده بود.
سيل در شمال و شمال شرق ايران
از روز پنجشنبه ۱۹ مرداد 1396 در ۵ استان ايران سيل جاري شد. بارش‌هاي شديد باران در استان‌هاي گلستان، گيلان، خراسان رضوي، خراسان شمالي و سمنان موجب جاري شدن سيل شد و بر اثر آن ۱۴ نفر جان خود را از دست دادند. يک نفر در استان خراسان شمالي، چهار نفر در استان گلستان و نه نفر در استان خراسان رضوي. چهار نفر نيز در استان خراسان رضوي مفقود شدند. در خراسان شمالي چهار نفر در يک خودرو بودند و آب خودروی آنها را با خود برد که در اين حادثه يک نفر از آنها جان خود را از دست داد.
۱۴ ماه بعد(مهر 1397)
در روز جمعه ۱۳ مهر 1397 بار ديگر بارندگي شديد آغاز شد: اين بار در شهرهاي استان‌هاي خراسان شمالي، مازندران، گلستان و گيلان سيل بزرگي جاري گرديد. بارش‌هاي شديد موجب سيل شد که در اثر آن دست‌کم نه نفر جان خود را از دست دادند. بارندگي شديد و آبگرفتگي معابر و طغيان رودخانه‌ها تا سومين روز در گيلان ادامه داشت.
پنج ماه بعد (بهار 1398)
در اواخر اسفند 1397 و بهار سال 1398 يکبار ديگر شهرهاي گنبد کاوس، گُميشان، بندر ترکمن و آق‌قلا که در مسير رودخانه‌هاي قره‌سو و گرگان‌رود قرار داشتند، خسارت زيادي ديدند. علاوه بر آن شهرهاي شرق مازندران و شهر شيراز در فارس با خسارات شديد مالي مواجه شدند و در مجموع 39 نفر کشته داشتند.
سیل به این استان‌ها ختم نشد؛ بلکه استان لرستان (شهر پلدختر) را درنوردید و در شهر‌های مختلف استان خوزستان شاهد پدیده سیل بودیم.