آرمان‌گرایی واقع‌بینانه

صالح اسکندری
یکی از مقولات اساسی در تصویرسازی منسجم از رویکردهای ملی و بین المللی یک کشور مسئله «اهداف ملی» است. کشورهای مختلف در عرصه های سیاسی و اجتماعی اهداف متفاوتی دارند که تحقق این اهداف نیازمند شیوه های مختلف و از همه مهم تر مسبوق به تامین منابع مادی و معنوی است. این اهداف در برخی مواقع همسو با اهداف سایر کشورها قرار می گیرند و برخی اوقات درست در نقطه مقابل آن قرار دارند.
در مسیر پیگیری اهداف ملی کشورهای مختلف به طور طبیعی سه حالت می توان متصور شد:
1- آرمان خواهی خیال پردازانه که نوعی ذهنگرایی، وهم انگاری و مطلق گرایی بر آن حاکم است.
2- واقع گرایی عملگرایانه که تابعی از منافع مادی، شرایط محیطی متغیر و اصالت نفع یا یوتیلیتاریانیسم است.
3- آرمانگرایی واقع بینانه که در آن آرمان ها مثل ستاره قطبی قطار جامعه را بر ریل واقعیات به حرکت در می آورد.
در حالت اول یعنی آرمان خواهی خیال پردازانه غفلت از واقعیات جامعه و محیط پیرامون آن سبب برداشت های غلط و یا به تعبیری فهم غیر عقلانی و یا حتی ضد عقلانی از مسیر حرکت یک کشور می شود که در آن حتی به دلیل مطلق گرایی واقعیات وارونه دیده می شود و منجر به قضاوت های غلط می گردد. در حالت دوم تکیه صرف بر واقعیات و دور از نظر داشتن فانوس راهنمای آرمانها منتهی به انحراف از مسیر می گردد. واقع گرایی صرف پشت کردن به اهداف ملی جامعه است.
یک کشور تنها با آرمانگرایی واقع بینانه می تواند به سمت قله های اهداف ملی خود حرکت کند. در واقع آرمان گرایی و واقع بینی در هم تنیده اند مانند تار و پود یک فرش. اگر تار را از پود و یا پود را از تار منفک کنیم حرکت استعلایی یک جامعه ویا حتی یک فرد متوقف می شود. نه آرمان گرایی صرف می تواند یک جامعه را به اهداف خود برساند و نه واقع گرایی تنها. مدیریت حرکت یک کشور امر بین الامرین است.
جمهوری اسلامی ایران نیز از آن دسته کشورهایی است که واقع بینانه هم سو با آرمان ها و شعارهای انقلاب اسلامی، اهداف ملی فعال خود را متناسب با منابع مادی و معنوی موجود صورت بندی کرده و با به کارگیری شیوه های مقتضی در عرصه های ملی و بین المللی طی سه دهه گذشته حرکت رو به جلویی داشته است. البته در سه دهه گذشته پویش های افراطی هم به سمت آرمان گرایی و هم به طرف واقع گرایی در برهه و دولت های مختلف وجود داشته اما در مجموع برایند حرکت رو به جلو ملت ایران حکایت از آرمان گرایی واقع بینانه دارد.
این موضوع در درجه اول ناشی از فلسفه مترقی هدایت های فوقانی، میانی و تحتانی جامعه توسط ولایت فقیه چه در زمان امام خمینی (ره) و چه در دوره رهبر معظم انقلاب است. در درجه دوم مرهون سازگاری و یکسانی بسیاری از آرمانها و واقعیات در جامعه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر کارگزاران نظام در این خصوص فرمودند:"بعضی وانمود می کنند که آرمان‌گرایی با واقع‌بینی نمی سازد؛ این را ما به‌شدت رد می کنیم. بسیاری از آرمانهای جامعه‌ ما و مطالبه‌ آنها جزء واقعیتهای جامعه است. مردم مایلند عزت ملی داشته باشند، مردم مایلند زندگی ایمان مدار و دین مدار داشته باشند، مردم مایلند در امور اداره‌ کشور و مدیریت کشور سهیم باشند - یعنی مردم‌سالاری - مردم مایلند پیشرفت داشته باشند، استقلال سیاسی و اقتصادی داشته باشند؛ اینها خواسته‌های عمومی مردم است. این خواسته‌ها، واقعیتهای جامعه است؛ این واقعیتها دقیقاً در جهت آرمان‌خواهی است؛ اینها که مسائل تحلیلی و ذهنی نیست، اینها که موهومات نیست، اینها که ذهنیات نیست؛ اینها واقعیاتی است که در جامعه وجود دارد."
معظم له در این دیدار با تاکید بر این مهم که اگر در مسیر آرمان گرایی ملت برخی واقعیات را در نظر نگیریم دچار قضاوت های غلط می شویم به برخی واقعیات کشور در پاسخ به این پرسش ها که ما در چه وضعی هستیم؟ کجا قرار داریم؟ چه داریم؟ چه نداریم؟ مطرح نمودند که در ذیل به آنها اشاره می شود:
الف): وجود فشارها و تهدیدهای چند قدرت مستکبر
ب): مخالفت دشمن با اصل انقلاب و نظام اسلامی و واهی بودن مسائلی نظیر حقوق بشر و هسته ای
ج): مسبوق به سابقه بودن فشارها و چالشها
د): عبور جمهوری اسلامی از همه فشارها و تهدیدات در 33 سال گذشته
ه): پیشرفت ایران در شرایط تهدید
و): قوی تر شدن ایران در مواجهه با چالشها نسبت با سالهای اول انقلاب
ز): ضعیف تر شدن جبهه دشمن
ح): بحرانی شدن وضعیت دشمن به خصوص در حوزه های اقتصادی
ط): بیداری اسلامی و گرفتاری های دشمن
ی): افزایش قدرت نرم و سخت جمهوری اسلامی
ک): هر گاه جمهوری اسلامی در مواضع خود عقب نشینی کرد دشمن گستاخ تر شد و پیش تر آمده است
ل): کاهلی و تنبلی که میراث دوران استبداد است
با در کنار هم گذاشتن تکه های پازل واقعیاتی که مقام معظم رهبری برشمردند که جملگی ناظر به آرمانهای انقلاب اسلامی نیز هستند تصویری از وضعیت و شرایط حرکت رو به جلو کشور به دست می آید که موید محاسبات گذشته در پیگیری اهداف ملی است. این واقعیات نشان می دهد که حرکت رو به جلو ملت ایران اولا در مسیر درستی بوده است ثانیا تداوم این حرکت بسته به پایبندی به آرمانها و فهم درست نسبت به واقعیات است. امروز برای اغلب تحلیلگران و کارشناسان بی طرف حرکت رو به جلو جمهوری اسلامی بیش از آنکه یک شعار باشد یک واقعیت غیر قابل انکار است و در عرصه های مختلفی چون عرصه های علمی، اقتصادی، امنیتی، سیاسی و ... قابل لمس و ادراک می باشد. دشمن نیز از این مهم غافل است که وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران با 33 سال گذشته تفاوت کرده و ایران صدها بار قوی تر از اوایل انقلاب است.
در مقابل آمریکا و اقتصاد سرمایه داری از درون دچار یک زوال و فروپاشی اقتصادی است. اقتصاد غرب حتی تحمل شنیدن تهدیدهای ایران در خصوص بستن تنگه هرمز را ندارد و تهدید یک مقام نه چندان ارشد نظامی ایران قیمت نفت را یکی دو دلار بالا و پایین می کند. غربی ها در تحلیل های درونی خود به این نتیجه رسیده‌اند که با وجود این همه کشور در اطراف مرزهای ایران و همچنین نقطه نظرات مخالفی که در خصوص تحریم‌ها از جانب کشورهایی مثل چین و روسیه مطرح می شود، اساسا فشار آوردن به جمهوری اسلامی از طریق فشارها و تحریم ها کاملا بی‌اساس و بی نتیجه است.عزم مسئولین کشور نیز برای اداره شرایط بیش از هر وقت دیگری جزم شده است و حساسیت و احساس مسؤلیت مردم در خصوص فشارهای اقتصادی دشمن هر روز بیشتر می‌شود.
مآلا این روزها کسانی که فارغ از واقعیات در داخل و خارج از کشور به تحلیل غرض ورزانه شرایط می پردازند نه آرمان خواه هستند و نه می خواهند واقعیات کشور را ببینند. آنها چشمانشان را بر آرمان ها و واقعیات هر دو بسته اند. کسانی که می گویند الان زمان رابطه با آمریکاست، یا آنهایی که می گویند دست از استقلال کشور یا به تعبیر آنها "بومی گرایی" بردارید و به اسم همگرایی در جامعه جهانی هضم شوید نه تحلیل درستی از شعارهای انقلاب اسلامی دارند و نه می دانند واقعیات ایران و جهان چیست. حرکت رو به جلو کشور تنها با آرمانگرایی واقع بینانه ممکن است و این راز عبور از گردنه ها در سه دهه گذشته و فراز و فرودهای پیش رو خواهد بود.