مقدمه: فعالیت سیاسی بدون تحزب غیرممکن است. برخی کارشناسان معتقدند سازماندهی حزب باید دموکراتیک باشد؛ زیرا احزاب غیر‌دموکراتیک نمی‌توانند حاملان دموکراسی باشند و زمینه ابتکار عمل اعضا و افراد در آن فراهم باشد تا پس از مدتی به پیچ و مهره‌های بدون اراده تبدیل نشوند و در خدمت رده‌های بالای حزبی قرار نگیرند. احزاب باید ضمن آموختن کار حزبی بکوشند به روش‌های مختلف با مردم ارتباط برقرار کرده و ضمن فعالیت‌های گسترده درصدد جذب نیرو باشند و از این‌رو به سیاست‌ورزان حرفه‌ای و رزمندگان حزبی نیاز است تا پا به عرصه نهاده و این مهم را عملی کنند، اما گویا در جامعه ما احزاب دچار سردرگمی در اهداف شده و بیش از هر چیز به قدرت رسیدن را ملاک عمل خود قرار داده‌اند. معیاری که البته دکتر احمد نقیب‌زاده، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نگاهی منفی به آن ندارد و اتفاقا قدرت‌طلبی را یکی از اهداف مهم احزاب می‌داند که باید حتما در دستور کار آن‌ها قرار گیرد و معتقد است هر کس حزب تشکیل می‌دهد باید در جست‌وجوی قدرت باشد، چرا که بدون قدرت نمی‌توان کاری از پیش برد، اما چیزی که این قدرت را توجیه می‌کند اهداف سیاستمدار و برنامه‌های او است که این برنامه‌ها باید در خدمت جمع باشد. متن کامل گفت‌وگو با این استاد دانشگاه را در ادامه می‌خوانید.

مقدمه: در عصري كه بناي انتخابات و دموكراسي در تمام دنيا بر پايه احزاب و تفكرات حزبي استوار مي‌شود و احزاب قدرتمند با جلب آراي افكار عمومي برنامه‌ها و سياست‌هاي اقتصادي، بين‌المللي ويژه خود را كه شناسنامه حزبي آنان است، پيگيري مي‌كنند، سياست‌ورزي در ايران به چه سمتي پيش مي‌رود؟ اگرچه زمان زيادي از تجربه نهادهاي دموكراتيك در ايران نمي‌گذرد اما به هر حال از آغاز مشروطه‌خواهي تاكنون فرازوفرودهاي زيادي را در اين زمينه شاهد بوديم. حالا اصلاح‌طلبان به عنوان جرياني كه خود را طرفدار دموكراسي به مردم معرفي مي‌كند، چه كارهايي براي تقويت تحزب به عنوان عنصر اصلي دموكراتيك مي‌تواند انجام دهد؟ اين سوالي است كه امروز سياستمداران اصلاح‌طلب تلاش مي‌كنند تا پاسخي براي آن پيدا كنند. همين بود كه در مورد ضرورت‌هاي تقويت سازوكارهاي تشكيلاتي اصلاح‌طلبان از مرتضي مبلغ، عضو شوراي مركزي حزب اتحاد ملت پرسيديم. او معتقد است كه سه‌ضلعي سازوكار‌هاي قانوني، ساختاري و فرهنگي لازم است تا بتوان احزابي قدرتمند در كشور تشكيل داد. او در اين راستا دو راهكار ارايه مي‌كند. اول اينكه اصلاح‌طلبان حركت جبهه‌اي را با تمام توان پيگيري كنند و دوم اينكه احزاب بزرگ‌تر در جريان اصلاحات به دنبال تقويت سازوكارهاي حزبي و دموكراتيك درون خود باشند. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب تاكيد دارد كه اين دو راهكار بايد همراه با هم پيگيري شود.

مقدمه: دوم آذرماه سالروز تولد علي شريعتي است، روشنفكر ايراني كه ٤ دهه از مرگ او مي‌گذرد، اما كماكان نه فقط در فضاي انديشه‌اي ايران بلكه در عرصه عمومي جامعه حضور جدي دارد و گاه حتي نامش نيز حساسيت بر‌انگيز است، نمونه‌اش ماجراي برگزاري نشستي است كه قرار بود در نيمه تيرماه سال جاري به مناسبت ٤٠ سال گذر از مرگش برگزار شود اما به دلايلي كه مثل هميشه هيچگاه معلوم نشد، برگزار نشد و فقط اعلام شد علت «عدم رعايت آيين نامه و مسائل اداري است.» اين در حالي است كه براي آن همايش برنامه‌ريزي‌هاي گسترده صورت گرفته بود و از يك سال پيش جلسات متعددي درباره چند و چون آن برگزار مي‌شد. حالا خوشبختانه بنا شده اين همايش دو روزه امروز و فردا در دانشگاه تربيت مدرس برگزار شود. به همين مناسبت نزد عباس منوچهري، استاد علوم سياسي دانشگاه تربيت مدرس رفتيم و از او درباره ضرورت برگزاري آن پرسيديم. سياستنامه در روزهاي آتي گزارش اين همايش را كه با حضور شمار كثيري از استادان علوم انساني و علوم اجتماعي داخلي و خارجي برگزار خواهد شد، ارايه خواهد كرد:

اشاره: رسول منتجب‌‌نيا، قائم‌مقام دبيركل حزب اعتماد ملي معتقد است جريان اصلاحات متكي به شخص نيست. او مي‌گويد نسل اول اصلاحات در حال بازنشسته شدن است و بايد تجربيات خود را در اختيار نسل دوم و سوم قرار دهد و بزرگان نبايد در واگذار كردن تجربيات خود به جوانان بخيل باشند. منتجب‌نيا درباره حضور برخي افراد كم نام و نشان اصلاح‌طلب در كرسي‌هاي اجرايي مي‌گويد: «در انتخابات‌هاي اخير بنا به شرايط پيش آمده براي جريان اصلاحات از افراد گمنام‌تري در ليست‌ها استفاده كرديم. اين افراد بايد با استفاده از خلاقيت و تركيب آن با تجربيات افراد ريشه‌دار، انديشه اصلاح‌طلبي را بارور كنند.»

اشاره: تغيير در آرايش سياسي كشور بعد از انتخابات 88 كليد خورد. بيشترين جرياني كه تحت تاثير قرار گرفت اصلاح‌طلبان بودند كه عملا در انتخابات مجلس دهم نتوانستند بسياري ازنيروهاي خود را در معرض راي مردم قرار دهند. امروز مهم‌ترين كارويژه‌اي كه براي اين اصلاح‌طلبان بيرون از ساختار مانده مي‌توان تعريف كرد، چيست؟ اين پرسشي است كه با حسن رسولي، نماينده شوراي شهر تهران مطرح كرديم. او معتقد است كه اين اصلاح‌طلبان بايد با حضور در اتاق‌هاي فكر با آموزش، سازماندهي و كمك به مديريت بين نسلي در عرصه سياسي و تقويت جوانان تلاش كنند تا مجلس ساز و دولت ساز شوند.

اشاره: اردوغان بارها با تکرار این مسئله که:«پرونده ای را متشکل از مشخصات هزاران تروریست به آلمان ارسال کردیم اما توجهی بدان نشان ندادند» تلاش کرد تا به گونه ای حوادث تروریستی اروپا را متوجه دولت آلمان کند! مسئله ای که چندان اهمیتی بدان داده نشد. این روزها بار دیگر و شاید برای چند دهمین بار تنش‌ها میان آلمان و آنکارا بالا گرفته؛ حرف‌ها همان حرف‌های قدیمی‌است اما این حرف‌ها نشان از اختلافاتی ریشه دار دارد. روابط آلمان و ترکیه، تنها در حوزه روابط بین الملل قابل بررسی نیست؛ نزدیکی بیش از حد برخی مناسبات، مشترکات، منافع و دیگر مسائل باعث می‌شود تا این دو کشور در حوزه روابط داخلی نیز به همدیگر توجه نشان دهند. آلمان خود را برای انتخابات پارلمانی آماده می‌کند، حضور 4 میلیون آلمانی ترک تبار به اندازه ای مهم است که شاید هر اظهار نظری بتواند بر چینش پارلمان آلمان‌ها تاثیرگذار باشد. تهدیدات اردوغان مبنی بر تاثیرگذاری بر سرنوشت برخی احزاب در آلمان قطعا خشم طرف آلمانی را در پی خواهد داشت و شاید موضع گیری‌های گابریل زیگمار بخشی از این خشم باشد اما وزیر کشور آلمان می‌گوید همکاری با ترکیه در بخش ضد تروریسم تقریبا اجتناب ناپذیر است و این یعنی این دو کشور به اجبار حفظ موقعیت‌های سیاسی و اقتصادی در حوزه‌های داخلی و بین الملل تن به برخی دیپلماسی‌های حتی زودگذر نیز خواهند داد. آلمانی‌های ترک‌تبار در دو گروه مخالف و موافق سیاست‌های اردوغان باعث می‌شوند تا دو کشور در مواقعی خاص و برای امتیازگیری، اظهارنظراتی داشته باشند که بر بخش‌های مدنی جوامع داخلی هر دو کشور تاثیراتی داشته باشد. تعداد بالای توریست‌های آلمانی که راهی ترکیه می‌شوند و منافع گسترده و چشمگیر اقتصادی ترکیه در اروپا و آلمان حکایت از آن دارد که عمق این اختلافات کم اما پهنه آن احتمالا گسترده خواهد بود. عمده تحلیلگران بر این عقیده هستند که عدم پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا از یک سو، نقش کشورهایی نظیر آلمان و اتریش از سویی دیگر و نیز عدم آمادگی اتحادیه اروپا برای پذیرش کشوری با نزدیک به 80 میلیون نفر جمعیت که خود آبستن حوادثی بیشمار است، آینده روابط ترکیه با آلمان، اتحادیه اروپا و برخی از اعضای مرتبط با ترکیه را در‌هاله ای از ابهام قرار داده و شاید طی یکی ـ دو دهه آینده ترکیه نتواند به آرزوی دیرینه خود یعنی پیوستن به اتحادیه اروپایی جامه عمل بپوشاند. در همین رابطه و برای بررسی بیشتر موضوعات مورد علاقه و اختلاف آنکارا و برلین گفتگویی داشته ایم با دکتر رحمان قهرمانپور کارشناس روابط بین الملل و مسائل ترکیه که در ادامه می‌خوانیم:

اشاره: تیلرسون انتخاب ترامپ بوده یا نه، به او پیشنهاد شده یا ترامپ چاره ای جز سپردن سکان وزارت امور خارجه را به او داشته یا نداشته و اساسا، منشا آشنایی ترامپ با تیلرسون در این موضع اصلا مهم نیست و از حوصله بحث نیز خارج است اما آن چه این روزها پیش روی همه قرارگرفته، جدایی خطوط فکری این دو مقام ارشد آمریکا در برخی موضع گیری ها و واکنش نشان دادن ها است. ترامپ از آتش و جنگ می گوید، تیلرسون از فشار مسالمت آمیز، ترامپ در پی تبرئه نژاد پرست ها بر می آید، تیلرسون این تلاش را موضع شخصی پرزیدنت ترامپ می داند، ترامپ می کوشد همچنان با روسیه از در مصالحه و سازش برآید، تیلرسون از خطوط قرمز ایالات متحده آمریکا می گوید و دست آخر تیلرسون می کوشدتا یک پست در وزارت امور خارجه را حذف کند؛ پست هماهنگ کننده ارشد آمریکا در اجرای برجام. حذف این پست از دو جهت مهم است؛ یکی این که احتمالا در یک توافق پنهان و نانوشته، جمهوری خواهان و دموکرات ها راه هرگونه دخالت در مراحل اجرای برجام برای ترامپ را سد کرده اند و یا این که در تلاش هستند تا ترامپ را از این حوزه به طور کلی خارج کنند جهت دوم اما در این مسئله می تواند به اختلاف دیدگاه ها در حوزه سیاست خارجه بازگردد یعنی شکاف عمیق در دستگاه دیپلماسی ایالات متحده آمریکا. نظیر این مسئله را می توان در نشست جی ـ 8 ،مناقشات اعراب و قطر، حوزه چین، خاورمیانه و غیره دید حتی این شکاف به بدنه دیپلماسی داخلی آمریکا که چندان به تیلرسون مربوط نیست کشانیده شده و این یعنی سیاست خارجه آمریکا از تیررس کاخ سفیدنشین ساختارشکنی به نام ترامپ خارج شده است و پشت پرده نشینان قدرت در آمریکا به خوبی دریافته‌اند که اعتماد به ترامپ در حوزه سیاست خارجه می‌تواند زیان‌های خارج از حد تصور و ویران کننده داشته باشد. با این فرضیه ها و سوالاتی در این حوزه پای گفتگو با دکتر امیرهوشنگ میرکوشش تحلیلگر مسائل سیاسی و کارشناس در حوزه آمریکا می نشینیم:

اشاره: احمد مسجد جامعی روز 27 دیماه 95 بود که از چهارمین شورای شهر تهران استعفا داد تا با فراز و نشیب‌های این شورا و شهر تهران خداحافظی کند و با عنوان ریاست کتابخانه ملی به دولت یازدهم بپیوندد. اما سه روز بعد ساختمان پلاسکو فرو ریخت و در واکنش به این حادثه ملی استعفایش را پس گرفت تا «کمیته حقیقت‌یاب» را پیشنهاد داده و در بررسی‌های این حادثه عظیم حضور داشته باشد. مسجد جامعی در دوره چهارم شورای شهر یک سال هم سکان ریاست پارلمان شهری پایتخت را به دست گرفت و در همین مدت کوتاه توانست دولت را با این شورا همراه کرده و وزرا را به شورا کشانده و با سیاست‌های شهری همراه کند اما بعد از آن که دوباره ریاست به مهدی چمران رسید، سیاست‌های شورای شهر از دولت جدا شد. در انتخابات شورای شهر هم فقط نام مسجد جامعی و محمد سالاری در لیست امید اصلاح‌طلبان جا گرفت تا دوباره شهر تهران از تجربیات او در حوزه فرهنگی بهره ببرد. تجربیاتی که به بنیانگذاری فعالیت‌های فرهنگی بسیاری همچون نمایشگاه بین‌المللی کتاب، نمایشگاه بین‌المللی قرآن و خانه کتاب ختم شد. هم در دوره‌های گذشته و هم در این دوره که اصلاح‌طلبان روی صندلی‌های سبز نشسته‌اند مسجدجامعی کدخدامنشی خود را داشته و دارد و به نظر می‌رسد اعضای شورای شهر پنجم بیش از پیش به تجربیات او در شورای شهر و کدخدامنشی‌اش نیازمند است. مسجدجامعی با متانت همیشگی خود به دفتر روزنامه آفتاب یزد آمده و درباره معضلات و مشکلات شهر، حوزه شهری، انتصابات اخیر و... با اعضای تحریریه همکلام شد. این گپ و گفت دوستانه از نظرتان می‌گذرد.

مقدمه: تحولات منطقه خاورمیانه با رو به پایان رفتن جنگ سوریه و کار داعش در عراق، شتاب و جهت متفاوتی گرفته‌است. روسيه فعاليت‌هاي جدي را براي برقراري روابط نزديك‌تر با عربستان در پيش گرفته و تركيه پس از يك دوره سردي در روابط، گام‌هايي را براي نزديكي با ايران برداشته است. با خانم دكتر شيرين طهماسب هانتر، متخصص خاورميانه و استاد محقق دانشگاه جورج تاون در واشنگتن درباره تحولات اخير خاورميانه گفت‌و‌گو كرده‌ايم:

اشاره: ریچارد نفیو در ایران به‌عنوان یکی از معماران تحریم شناخته می‌شود. او اما خود را مذاکره‌کننده در امور تحریم و البته روند مذاکرات هسته‌ای می‌داند. او در سال‌هاي گذشته در وزارت خارجه و انرژي آمريكا و همچنين در كاخ سفيد مسئوليت داشته است. در سال‌هاي 2011 تا 2013 در شوراي امنيت ملي در كاخ سفيد بوده، در سال‌هاي 2006 تا 2011 در وزارت خارجه مسئوليت داشته و در سال‌هاي 2003 تا 2006 در وزارت انرژي در بخش امنيت ملي و سياست خارجي فعال بوده‌است. او تا سال 2013به‌عنوان مسئول امور ايران در شوراي امنيت ملي كاخ سفيد، در مذاكرات هسته‌اي هم نقش فعال داشته است و درحال حاضر استاد و پژوهشگر دانشكده روابط بين‌الملل دانشگاه كلمبياست. نفيو اخيرا در واكنش به اخبار و گمانه‌زني‌هايي درباره اقدام دولت ترامپ عليه برجام نوشت: اگر بدون دليل درست، پايبندي ايران به برجام را رد كنيم، پشيمان خواهيم شد. با نفيو درباره آينده برجام، احتمالات پيش‌رو و تحريم‌ها گفت‌وگو كرديم.

اشاره: حسن دانایی‌فر، سفیر پیشین ایران در عراق، هنوز علاوه بر آنکه حوادث این کشور را دقیق دنبال می‌کند، سعی می‌کند در آنها تأثیرگذار باشد. این را می‌توان از نزدیکی‌ او با مقامات عربی و کُرد عراق و رایزنی‌های هراز‌گاه و مجاورتش با نهادهای تصمیم‌گیر در این حوزه متوجه شد. از سال ٨٩ تا ٩٥ سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق بوده و بعد از حسن کاظمی‌قمی، به این سمت منصوب شد که سابقه مذاکره با آمریکایی‌ها را در پرونده‌هایش دارد؛ اما گفته می‌شود او در تخلیه اردوگاه اشرف و اخراج اعضای گروه تروریستی مجاهدین از عراق نقش مهمی داشت. متولد شوشتر است و این را به‌راحتی در لهجه و چهر‌ه‌اش می‌توان فهمید؛ اگرچه چهره‌اش تصلب نظامی‌ها و سپاهیان را هم دارد. ویکی‌پدیا درباره او نوشته: در زمان علی شمخانی جانشین فرمانده نیروی دریایی سپاه بود. معاونت اداری و‌ مالی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیری ستاد توسعه اقتصادی ایران و عراق را نیز بر عهده داشته است. مدتی نیز فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا بوده است. دانایی‌فر پیش از آغاز سفارت در عراق، به مدت سه سال دبیر ستاد روابط اقتصادی ایران و عراق در نهاد ریاست‌جمهوری بود و هم‌زمان ریاست ستاد بازسازی عتبات عالیات را نیز بر عهده داشت.

مقدمه: ١٨ روز طول کشید تا سعد حریری به لبنان بازگردد. او روز سیزدهم آبان به پایتخت عربستان‌ سعودی سفر کرد و در آنجا از سمت نخست‌وزیری استعفا داد؛ استعفایی که دخالت عربستان در آن نقش‌آفرین بود تا خواستِ خود او. مدت‌ها طول کشید تا او بتواند عربستان را به مقصد فرانسه ترک کند و قرار است روز چهارشنبه به بیروت بازگردد؛ می‌گویند پادرمیانی فرانسه و جامعه بین‌الملل در این بازگشت کم‌تأثیر نبود. البته علی‌اکبر ولایتی از «گروگان‌بودن خانواده سعد حریری در ریاض» می‌گوید. ازسویی با پرتاب موشکی از یمن به فرودگاه ریاض، عربستان انگشت اتهام به سمت ایران گرفت و برای همین نشست فوری وزرای خارجه اتحادیه عرب را در قاهره تشکیل داد. در سوی دیگر سوریه روزهای آرام‌تری در پیش دارد و بشار اسد منتظر پایان نشست «سوچی» است. در‌این‌میان، خبر شکست داعش تحول مهم دیگری در شرایط منطقه است؛ حوادثی از تکه‌های پازل سیاست در خاورمیانه که نشان می‌دهد تهران دوراندیشی می‌کند و عربستان تنش‌آفرینی. محمدعلی مهتدی، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگو با «شرق» از آنچه در لبنان می‌گذرد، و نقش عربستان در منطقه می‌گوید.