محمدرضا نفر / نماینده مطالعاتی در سفارت جمهوری اسلامی ایران – اسلام‌آباد - اشاره: بنیاد تحقیقاتی محیط بین‌المللی، توسعه و امنیت ملی پاکستان (فرندز) با همکاری بنیاد هانس زایدل آلمان در تاریخ 82/1/26 اقدام به برگزاری سمینار یک روزه‌ای تحت عنوان "محیط امنیتی تأثیرگذار بر پاکستان و منطقه" نمود. هدف از برگزاری این سمینار بررسی تحولات جاری و به ویژه تأثیرات جنگ عراق بر پاکستان و منطقه با گرایش به مواضع اخیر هند در خصوص استحقاق بکارگیری دکترین بازدارندگی علیه پاکستان بود. در این سمینار 3 سخنران اصلی به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند و متعاقباً این سخنان با طرح پرسش‌هایی از سوی حضار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ریاست این سمینار به عهده آقای صاحب‌زاده یعقوب‌خان وزیر امور خارجه اسبق پاکستان بود. در زیر خلاصه‌ای از مطالب مطرح شده می‌آید. مقدمه: سال 2002 دوره پر فراز و نشیبی در تاریخ روابط هند و پاکستان به شمار می‌آید. در این سال بحران رویارویی مرزی دو کشور به اوج خود و تا مرز بروز جنگی تمام عیار رسید و خطر وقوع جنگ هسته‌ای منطقه و جامعه جهانی را دچار التهاب نمود. در این میان عامل بازدارندگی سلاح هسته‌ای به رغم وجود تحلیل‌های ضد و نقیض، یک بار دیگر اثربخشی خود را به رخ جهانیان کشید. با توجه به فضای مسموم بوجود آمده و الهام از جنگ یک سویه نیروهای ائتلاف علیه عراق، زمزمه کاربرد اقدام پیشگیرانه علیه پاکستان از سوی مقامات هندی به ویژه وزیر امور خارجه این کشور یاشوانت‌سینها با طرح دلایلی نظیر برخورداری از تسلیحات کشتار جمعی، حمایت از تروریسم و فقدان دموکراسی بالا گرفت که این امر با واکنش‌های تند محافل سیاسی و رسانه‌ای پاکستان مواجه شد.

اشاره: خوشبختانه در يكي، دو سال اخير با انتشار ترجمه برخي آثار تامس نيگل (Thomas Nagel) آشنايي ايرانيان از اين فيلسوف معاصر امريكايي يوگسلاوي الاصل (متولد ١٩٣٧، بلگراد) افزايش يافته است، به ويژه بعد از سخنراني روشنگرانه مصطفي ملكيان در ششم خرداد ١٣٩٤ كه در مراسم رونمايي از كتاب «برابري و جانبداري» در مشهد امهات ديدگاه‌هاي او را تشريح كرد. نيگل هم‌اكنون به عنوان استاد فلسفه و حقوق در دانشگاه نيويورك به تدريس و تحقيق مشغول است، مهم‌ترين حوزه‌هاي فعاليت او فلسفه ذهن، فلسفه سياسي و اخلاق هستند. شهرت او عمدتا به واسطه نقد روايت تقليل‌گرايانه از ذهن به خصوص در مقاله مشهور «خفاش بودن شبيه چيست؟» (١٩٤٧) و نقش قابل توجهش در نظريه سياسي و اخلاقي ليبرال و وظيفه گرايانه در كتاب «امكان ديگرخواهي» (١٩٧٠) است. او در ادامه نقدش به تقليل‌گرايايي كتاب «ذهن و كيهان» (٢٠١٠) را منتشر كرد كه در آن به نقد جدي منظر تقليل‌گرايي به خصوص نگرش نوداروينيسم مي‌پردازد. در فارسي نيز از نيگل اين آثار منتشر شده است: در پي معنا (سعيد ناجي و مهدي معين‌زاده، هرس: ١٣٨٩)، اخلاق‌شناسي (جواد حيدري، نگاه معاصر: ١٣٩٣)، اينها همه يعني چه؟ (جواد حيدري، نگاه معاصر: ‌١٣٩٢)، برابري و جانبداري (جواد حيدري، نگاه معاصر: ١٣٩٤) و ذهن و كيهان (جواد حيدري، نگاه معاصر: ١٣٩٢). در خانه انديشمندان علوم انساني محمدجواد غلامرضا كاشي، رضا موسوي و جواد حيدري مترجم كتاب برابري و جانبداري به نقد و بررسي اين كتاب پرداختند كه در ادامه گزارشي از آن از نظر مي‌گذرد.

اشاره: غلامعباس توسلي براي طرفداران جامعه‌شناسي و هواداران مسائل سياسي چهره شناخته شده‌اي است. او اين روزها هر چند به دليل كهولت سن كمتر سخن مي‌گويد اما وقتي مي‌فهمد كه قرار است درباره دغدغه‌هاي اين روزهايش با او گفت‌وگو كنيم با روي باز مي‌پذيرد. جامعه‌شناس سياستمداري كه شاگردان بسياري را در دانشگاه تهران، تربيت مدرس و ديگر دانشگاه‌ها تربيت كرده است. نگاه او به وقايع سياسي رنگ و بوي جامعه‌شناختي دارد. سعي مي‌كند با لايه‌برداري اجتماعي موقعيت گفتمان‌هاي سياسي را تشريح كند. همين است كه وقتي از او سوال مي‌شود گفتمان اصلاحات چه موقعيتي دارد بي‌هيچ مكثي مي‌گويد: گفتمان اصلاحات در عمق جامعه ايراني ريشه دوانده است. تاكيد مي‌كند اصلاح‌طلبانه سخن گفتن روحاني و لبيك توده‌هاي اجتماعي به درخواست كادر رهبري اصلاحات در انتخابات رياست‌جمهوري نشانه‌هاي باور جامعه به چارچوب مفهومي گفتمان اصلاحات است. به اعتقاد توسلي اصلاح‌طلبان هر چند براي كنشگري سياسي با مصايب بسياري بايد دست و پنجه نرم كنند اما با خيال آسوده مي‌توانند اميدوار باشند كه اهداف و مطالبات‌شان روز به روز در لايه‌هاي زيرين جامعه تعميق مي‌يابد. به گفته اين جامعه‌شناس كارآزموده هيچ سمي اصلاحات را نمي‌كشد مگر نا اميدي. از همين رو به نيروهاي سياسي اصلاح‌طلب توصيه مي‌كند تا بازهم فرمول و راهبرد انتخابات رياست‌جمهوري يعني همان تن دادن به اتحاد و انسجام را در دستور كار خود قرار دهند تا بتوانند پيروزي دوم را به آغوش بكشند.

چكيده: دولت‌هاي ملي به عنوان بازيگران اصلي روابط بين‌الملل و سياست بين‌الملل، وقتي در صحنه‌ي محيط عملياتي قرار مي‌گيرند، براي تأمين منافع ملي خويش، رفتار سياسي خاصي از خود بروز مي‌دهند كه اين رفتار همواره تحت تأثير متغيرهاي داخلي و خارجي قرار دارد. برخي دولت‌ها به لحاظ موقعيت جغرافيايي، نوع اهداف و استراتژي ملي و تحت تأثير چالش‌هاي امنيتي، رفتار تهاجمي خاصي را پيشه مي‌كنند كه مي‌توان آن را در چارچوب تئوري‌هاي «جيمز روزنا» نوعي رفتار براساس «انطباق تهاجمي» توصيف كرد. اسراييل به علت عدم مشروعيت منطقه‌اي و بين‌المللي، رفتار سياست خارجي خود را در اين راستا تعريف كرده و استراتژي كلان خود را استراتژي نظامي و دفاعي قرار داده است. در سياست بين‌الملل امنيتي، «انطباق تهاجمي» خود نوعي استراتژي دفاعي است.

اشاره: زمان‌بندی مصاحبه‌ها را معمولا برای ٤٠ دقیقه تنظیم می‌کند، این‌بار اما گفت‌وگو نیم‌ساعت هم علاوه بر زمان معهود طول کشید. سیاست‌مدار کرمانی که در میان کارگزارانی‌ها صراحت لهجه بیشتری دارد و خیلی وقت‌ها هم جدی‌ترین مطالبش را با طنز و شوخی بیان می‌کند. با سیدحسین مرعشی از اعضای شورای مرکزی کارگزاران در همان ساختمان قدیمی که چند سالی است نونوار شده است، درباره موضوعات مختلفی به گفت‌وگو نشستیم و در لابه‌لای گپ‌وگفت، گاهی هم ‌صدای خنده‌ها بلند می‌شد. با او از لزوم ارائه لایحه برجام به مجلس تا نقطه‌نظراتش درباره توافق هسته‌ای و البته درباره الزامات گشایش سیاست داخلی و خطر همیشگی نفوذ تفکرات احمدی‌نژادیستی صحبت کردیم. مرعشی معتقد است دولت به‌لحاظ حقوقی لازم نیست لایحه برجام را به مجلس بدهد، اما می‌گوید بهتر است این کار را انجام دهد. ولی اگر رئیس‌جمهور این کار را نمی‌کند، به خاطر این است که شرایط را از نزدیک لمس می‌کند. مرعشی در بخش دیگر این گفت‌وگو ضمن آنکه حسن روحانی و ناطق نوری را سرمايه اصولگرايان مي‌داند، می‌گوید بهتر است اینها به جامعه روحانیت برگردند و کار را از تندروها بگیرند.