در جهان امروز که رقابت‌های علمی، فناوری و سیاسی مرز نمی‌شناسد، دستیابی به فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه انرژی هسته‌ای تنها یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی است برای استقلال، پیشرفت و بقا در عرصه جهانی. بسیاری تصور می‌کنند انرژی هسته‌ای صرفاً برای تولید برق است و کشور‌ها می‌توانند به‌سادگی با خرید انرژی از دیگران نیاز‌های خود را تأمین کنند؛ اما واقعیت این است که فناوری هسته‌ای ابعاد بسیار گسترده‌تری دارد و تسلط بر آن می‌تواند ستون مهمی از امنیت ملی، توسعه اقتصادی و ارتقای جایگاه علمی هر کشور باشد.
انرژی هسته‌ای؛ فراتر از برق
در نگاه نخست، نیروگاه‌های هسته‌ای یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های این فناوری شناخته می‌شوند. تولید برق از طریق انرژی هسته‌ای افزون بر ظرفیت بسیار بالا، از مزیت مهمی، مانند کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی برخوردار است. این امر در حالی که بحران انرژی و تغییرات اقلیمی به یکی از دغدغه‌های اصلی جهان بدل شده، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. انرژی هسته‌ای تنها به نیروگاه ختم نمی‌شود و کاربرد‌های پزشکی آن در تشخیص و درمان سرطان، استفاده از پرتو‌ها در کشاورزی برای اصلاح بذر و افزایش بهره‌وری محصولات، تولید دارو‌های رادیواکتیو برای مصارف درمانی، کاربرد در صنعت نفت و گاز، کشف منابع معدنی و حتی حفاظت از آثار باستانی، بخش دیگری از توانمندی‌های این فناوری است.
به بیان دیگر، زندگی روزمره بسیاری از مردم در جهان امروز بدون بهره‌گیری از فناوری هسته‌ای عملاً قابل تصور نیست.
چرا خودکفایی در انرژی هسته‌ای اهمیت دارد؟
یکی از پرسش‌های اساسی این است که چرا کشوری، مانند ایران باید در حوزه انرژی هسته‌ای خودکفا شود و به فناوری بومی دست یابد؟ پاسخ روشن است. وابستگی در فناوری‌های کلیدی، معادل وابستگی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی است. اگر یک کشور برای دارو‌های حیاتی یا سوخت نیروگاه خود به دیگران متکی باشد، در مواقع بحرانی با فشار‌های سنگین سیاسی و اقتصادی مواجه خواهد شد.
تجربه تحریم‌ها نشان داده است قدرت‌های جهانی می‌توانند حتی دارو‌های درمانی را به سلاحی برای فشار بر ملت‌ها تبدیل کنند. خودکفایی در فناوری هسته‌ای به معنای ایجاد پشتوانه محکمی برای استقلال کشور است. کشوری که چرخه کامل سوخت هسته‌ای و فناوری‌های مرتبط را در اختیار دارد، نه تنها می‌تواند نیاز‌های داخلی خود را برآورده کند؛ بلکه می‌تواند در بازار جهانی نیز به منزله یک بازیگر اثرگذار وارد شود.
نقش امنیت ملی و ژئوپلیتیک انرژی هسته‌ای تنها یک فناوری علمی نیست؛ بلکه ابزاری ژئوپلیتیک است. کشورهایی که توان هسته‌ای صلح‌آمیز دارند، در عرصه بین‌المللی از جایگاه متفاوتی برخوردار می‌شوند. نمونه روشن آن، کشورهایی، مانند ژاپن، کره‌جنوبی و هند هستند که با تکیه بر فناوری هسته‌ای توانسته‌اند جایگاه خود را در معادلات منطقه‌ای و جهانی تقویت کنند.
از سوی دیگر، برخورداری از فناوری هسته‌ای بومی موجب می‌شود که کشور در برابر بحران‌های جهانی، مانند کمبود انرژی یا رقابت‌های بین‌المللی مقاوم‌تر عمل کند.
این فناوری نوعی قدرت نرم و سخت توأمان به شمار می‌آید؛ نرم از نظر پیشرفت علمی و سخت از منظر توانمندی در مدیریت بحران‌ها. دستاورد‌های علمی و فناوری توسعه فناوری هسته‌ای بدون شک به رشد علمی در سایر حوزه‌ها نیز منجر می‌شود.
برای نمونه، تحقیقات در زمینه فیزیک هسته‌ای، علوم مواد، مهندسی مکانیک و پزشکی همگی از مسیر پیشرفت در فناوری هسته‌ای شتاب بیشتری می‌گیرند. این امر موجب تربیت متخصصان و دانشمندان برجسته، ارتقای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و در نهایت گسترش فرهنگ علمی در جامعه می‌شود. نگاه به آینده با توجه به روند‌های جهانی، آینده انرژی بیش از پیش به سمت منابع پاک و پایدار حرکت می‌کند. در این میان، انرژی هسته‌ای یکی از گزینه‌های اصلی برای تولید برق کم‌کربن و پایدار خواهد بود.
کشورهایی که امروز سرمایه‌گذاری و خودکفایی در این حوزه را جدی بگیرند، در آینده نه چندان دور دست بالا را در اقتصاد انرژی جهان خواهند داشت.
در نهایت اینکه انرژی هسته‌ای صرفاً یک فناوری صنعتی نیست؛ بلکه سرمایه‌ای استراتژیک برای استقلال، توسعه و امنیت کشورهاست. ایران با توجه به ظرفیت‌های علمی و منابع طبیعی خود، اگر در این مسیر خودکفا شود، نه تنها نیاز‌های حیاتی مردم خود را تضمین کرده؛ بلکه می‌تواند به الگویی برای کشور‌های دیگر نیز تبدیل شود. خودکفایی در این حوزه به معنای تضمین آینده‌ای مطمئن‌تر برای نسل‌های بعدی است؛ آینده‌ای که در آن وابستگی جای خود را به توانمندی و فشار‌های خارجی جای خود را به اقتدار ملی خواهد داد.