اشاره: جدايي مجمع روحانيون مبارز از جامعه روحانيت در همان سال‌هاي ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي اگرچه آغاز تفاوت گفتماني و فكري‌شان نبود اما نشانه و بروز از چيزي بود كه بر پايه آن جناح‌هاي كشور به شكل كنوني استوار شده است. مجمع روحانيون مبارز نيز از همان زمان جدايي تاكنون تحولاتي را طي كرده است. عباس عبدي، تحليلگر اصلاح‌طلب معتقد است كه اين تشكل فراز و فرودهاي زيادي را تجربه كرده است و البته اين تحول را جدا از تحولات اجتماعي از دهه ٦٠ تاكنون نمي‌داند. همين است كه بيان مي‌كند «جامعه روحانيت مبارز با اينكه يك تشكيلات وابسته و نزديك به قدرت بود هم به‌شدت ضعيف شده است. بنابراين اين تغييراتي كه در ضعف قدرت روحانيت در حوزه سياست مي‌بينيم در هر دو جناح وجود دارد و ناشي از يك روند كلي در جامعه است.» وي همچنين معتقد است كه در ده‌هاي اخير اين تشكل سياسي تا حدي از قدرت فاصله گرفته و حتي برخي چهره‌هايش مطرود هم شده‌اند. او در اين رابطه تاكيد دارد كه تفاوت اصلي مجمع روحانيون با جامعه روحانيت مبارز انتساب‌شان به قدرت است.

اشاره: محمود احمدي‌نژاد، كانديداي اصولگرايان در انتخابات سال‌هاي 84 و 88 با اقدامات و صحبت‌هاي اخير خود سبب شده است تا حاميان روز‌هاي نه چندان دور خود را از دست بدهد. نامه اخير او كه در آن خواستار برگزاري زودهنگام و بدون مهندسي انتخابات رياست‌جمهوري و مجلس شده بود، اعتراض بسياري از چهره‌هاي اصولگرا را در پي داشته است. سوالي كه اين روز‌ها پس از اظهارات چهره‌هاي سرشناس اصولگرايي كه روزي حامي سرسخت رييس‌جمهور سابق بودند، با آن رو به رو مي‌شويم آن است كه آيا اين احمدي‌نژادي كه اين روز‌ها مي‌بينيم همان احمدي‌نژاد سال 88 است يا خير؟ عباس سليمي نمين، فعال سياسي اصولگرا معتقد است احمدي‌نژاد امروز با سال 88 تفاوتي ندارد اما در سال 88 به واسطه آنكه او رييس‌جمهور منتخب بود از او حمايت كرده است. او مي‌گويد احمدي‌نژاد انسان زياده خواهي است كه با سوءاستفاده از شرايط كشور در سال 88 توانست زياده‌خواهي‌ها و جاه‌طلبي‌هاي خود را پنهان كند.

اشاره: رقابت‌هاي انتخاباتي، چينش كابينه دوازدهم، عملكرد اصلاح‌طلبان در پارلمان‌هاي ملي و شهري، بروز برخي نارضايتي‌ها و مسووليت جريان‌هاي سياسي شرايط خاصي را براي اصلاح‌طلبان رقم زد. اصلاح‌طلبان در جريان انتخابات رياست‌جمهوري از هيچ تلاشي براي پيروزي حسن روحاني دريغ نكردند اما آنگونه كه انتظار مي‌رفت قدر نديدند. از سوي ديگر بروز اعتراضات و تحليل‌هاي مختلف درباره آن باعث شد تا موضوع بررسي وضعيت جامعه ايران همچنان محل بحث تحليلگران باشد. هادي خانيكي، فعال سياسي اصلاح‌طلب از جمله كساني است كه تاكيد دارد «اين وضعيت نهايي جامعه نيست». به اعتقاد او «مي‌توان با اقداماتي از سوي دولت، حكومت، فعالان سياسي و... اين وضعيت را بازسازي كرد و اميد و نشاط را به جامعه بازگرداند». خانيكي راه يافتن به مجلس، شورا يا دولت را قدم اول اصلاح‌طلبان دانسته و تاكيد مي‌كند كه نبايد قدم اول را قدم آخر تلقي كرد. به گفته او، قدم بعدي بازتعريف نقش خود به عنوان يك نهاد است. بايد ديد كه نهادهاي اصلاح‌طلب در مرحله بعد چه مي‌كنند. اين يعني فرآيند تبديل گفتمان به سازمان يا تشكيلات.

اشاره: ساختار نظام‌هاي سياسي بدون وجود شاهراهي براي رساندن مطالبات به بدنه قدرت و تصميم‌گيري، زمينه‌اي براي جدايي دولت و ملت را فراهم مي‌كند. وقتي اعتراضات و مشكلات جامعه راهي براي شنيده شدن و اثرگذاري در سازوكار دولتي نداشته باشند، ناگهان به صورت اتفاقات پيش‌بيني نشده بروز مي‌يابند. اصلاح ساختارهاي سياسي در اين راستا بي‌شك مي‌تواند پيشگيري از وضعيت‌هاي بحراني را رقم بزند. در روزهاي اخير از خلال تظاهرات‌ها و تجمعات مختلف در سراسر كشور صداي مطالباتي شنيده مي‌شود كه در شرايط عادي براي مسوولان نامريي بوده‌اند. اين صداي نامريي از چه راه‌هايي در ايران امكان شنيده شدن داشت و بسترهاي لازم براي اين امر در ايران چيست؟حميدرضا جلايي پور، عضو شوراي مركزي حزب اتحاد ملت ايران و جامعه‌شناس ضمن تشريح چهار موج در اعتراضات اخير، سازماندهي اصناف و اقشار مشترك‌المنافع را راه اصلي كشور براي عبور از بحران‌هاي اينچنيني مي‌داند. او پيشنهاد مي‌كند كه وزرا مطالبات و حرف‌هاي نمايندگان واقعي اين اقشار را بايد طي نشست‌هايي بشنوند و سازوكارهايي براي تاثير آن بر تصميمات كلان تبيين كنند.

اشاره: اصل 59 قانون اساسي اين امكان را مي‌دهد تا از رفراندوم و همه‌پرسي به عنوان بن‌بست‌شكن تصميم‌گيري‌ها استفاده شود. حالا كه حسن روحاني در سخنراني اخيرش بر اين قابليت قانون اساسي تاكيد كرده، اين پرسش مطرح مي‌شود كه اساسا چه موضوعاتي را مي‌توان به همه‌پرسي گذاشت. عبدالواحد موسوي لاري، وزير كشور دولت اصلاحات معتقد است كه در حوزه اقتصادي و مسائل مربوط به معيشت مردم بايد به رفراندوم رجوع كرد. او همچنين بيان مي‌كند كه قانون انتخابات نيز از جمله مسائلي است كه اختلاف نظر زيادي در دهه‌هاي اخير در مورد آن وجود داشته و رفراندوم مي‌تواند گره از اين مشكل باز كند.

اشاره: مضاوی بنت طلال بن محمد الرشید، استاد انسان‌شناسی دینی در دانشكده مطالعات دینی دانشگاه لندن است. او نوه آخرین حاكم عربستان از خاندان رشید بود كه در سال‌های ١٨٣٠ تا ١٩٢١ بر حایل تسلط داشت. مضاوی بعد از حوادث ١١ سپتامبر مباحث انتقادی و دینی خود را مطرح كرد و كتاب و مقالاتی متعدد درباره شبه‌جزیره عربستان، علت كندی اصلاحات و مشكلات سیاسی دینی و اجتماعی كشورش نوشت. او دارای دكترای انسان‌شناسی اجتماعی از كمبریج (١٩٨٩) بوده و هم‌اكنون به دلیل لغو تابعیت در لندن زندگی می‌كند. او در سال ٢٠١٠ می‌خواست به كویت برود، اما دولت كویت به دلیل فشارهای عربستان از پذیرش او سر باز زد و این اقدام مورد انتقاد سازمان دیده‌بان حقوق بشر قرار گرفت. چندی پیش به دنبال موج تازه بازداشت‌ها در عربستان، او در پیامی توییتری نوشت: مقامات سعودی به وسیله این بازداشت‌ها می‌خواهند به قطر پیام بدهند. این ناراضی سعودی معتقد است محمد بن‌سلمان به‌لحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی، به‌خصوص در جنگ با یمن شكست خورده است. به گفته او، اپوزیسیون در عربستان چندپاره و متلاشی شده است و به همین دلیل به‌سختی می‌توان آنها را حول یك موضوع مشخص گرد آورد. با‌این‌حال او ناامید نیست و به دنبال یك گفتمان تازه برای جامعه خویش می‌گردد.

اشاره: اگرچه گاهی از او به عنوان یک «محافظه‌کار» یاد می‌شود اما خود به چنین گفته‌ای اعتقاد ندارد و سعی می‌کند با صراحت به همه سؤالات پاسخ دهد؛ البته اگر مترجم و کارمندان دفترش مجال طرح سؤالی غیر از چند مورد را بدهند. اما او خود هیچ ملاحظه‌ای در پاسخ‌دادن به پرسش‌ها ندارد. گری لوئیس، هماهنگ‌کننده سابق سازمان ملل متحد در ایران می‌گوید: «برخی از کارهایی که در حوزه سیاسی انجام داده‌ام به شکلی کاملا آرام و سنجیده و در تعامل با مقامات رسمی ایرانی صورت گرفته‌اند. اینکه این کارها در رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی بازتاب نیافته به این معنی نیست که کاری انجام نشده است.» بیست‌وپنجم دی‌ماه بود که لوئیس از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران خداحافظی کرد و از ایران رفت. او خود را ایران‌دوستی می‌داند که هرگز خاطرات حضورش را در ایران فراموش نمی‌کند.

اشاره: امروز سالگرد انتخابات مجلس دهم است. پای صحبت‌های رئیس فراکسیون امید مجلس نشسته‌ایم؛ فراکسیونی که در این چندسال آماج نقدهای زیادی بوده و شخص محمدرضا عارف در تیررس این نقدها. او با طمأنینه خاص خودش پاسخ‌گوی پرسش‌های «شرق» می‌شود؛ حتی جایی که دوباره ماجرای «ژن خوب» پسرش را پیش می‌کشیم. می‌گوید «پسرم بحث اصالت خانوادگی را مطرح کرده، نه برتری خانوادگی. شما به اصالت خانوادگی باور ندارید؟» مرور کارنامه فراکسیون امید از جانب رئیس، کار آسانی نیست. او به اعضای فراکسیون نمره عالی می‌دهد. محورهای متعددی در گفت‌وگو با عارف روی میز است؛ از ماجرای دلایل رأی‌اعتماد امیدی‌ها به وزیر کشوری که حتی حاضر نیست پای انتصاب یک استاندار زن بایستد تا کارشکنی‌های محمود واعظی در کار این فراکسیون. انتصاب‌های شهردار تهران از دیگر محورهای محل بحث است. مصداقی، مسئله انتصاب پسر موسوی‌لاری در شهرداری را وسط می‌کشیم و توضیح عارف این است که فرزند موسوی‌لاری تا مرحله نهایی انتخاب اعضای شورای شهر رسیده بود و به همین خاطر کنار کشیده بود، اما عارف و اصلاح‌طلبان توضیح نمی‌دهند که چرا آنها آن‌قدر در شناسایی و جذب نیروهای سیاسی کند و بسته عمل می‌کنند. بخش دوم گفت‌وگو با عارف فردا در «شرق» منتشر می‌شود. با تأکید بر حصر و رفع محدودیت‌ها از رئيس دولت اصلاحات.

مقدمه: حسن‌هانی زاده در گفت و گویی با دیپلماسی ایرانی معتقد است که اگر ارتش ترکیه در بلند مدت از سوریه خارج نشوند به نظر می رسد به همان بلایی که عربستان سعودی در یمن به آن گرفتار است، دچار خواهد شد.پس از کش و قوس‌های فراوان میان ترکیه و آمریکا بر سر حمایت کاخ سفید از کردهای سوریه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه سرانجام تهدید خود را در مورد حمله نظامی به شهر کردنشین عفرین در شمال غربی سوریه را با چراغ سبز کاخ کرملین به انجام رساند؛ عملیاتی که به باور بسیاری از جمله بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه فرصت و بستری برای احیای مجدد تروریسم در سوریه است. اما در بستر عملیات شاخه زیتون جنگنده‌های ارتش ترکیه در اولین روز از عملیات نظامی موسوم به “شاخه زیتون” با عبور از حریم هوایی سوریه مواضع نیروهای وابسته به یگان‌های مدافع خلق (Y.P.G) را مورد حملات هوایی سنگین قرار دادند. تانک‌ها و خودروهای زرهی ارتش ترکیه نیز با عبور از گذرگاه مرزی استان “کیلیس″ با شهر “اعزاز″ در سوریه برای پیشبرد فاز زمینی عملیات وارد خاک این کشور شدند،اما در موازات با آغاز عملیات شاخه زیتون آنکارا حدود ۲۰ هزار تن از نیروهای ارتش آزاد سوریه را در شهر “اعزاز″ و نیز استان “هاتای” در مرز سوریه مستقر کرده بود تا عفرین از نواحی شرقی، شمالی و غربی عملاً محاصره شود و در ادامه نیز وارد خاک عفرین شدند. اما در این میان واکنش تهران و دمشق متفاوت از مسکو و واشنگتن بود. تاثیرات این عملیات ترکیه بر بحران سوریه چیست؟ این واکنش آنکارا و نقض تمامیت ارضی سوریه چه تبعاتی را در روند سیاسی حل بحران سوریه با حمایت از جیش الحر و جبهه النصره دارد؟ این رفتارهای معنادار آنکارا در ادامه می تواند باعث چه تحولاتی در خود ترکیه، عراق و در کل منطقه خاورمیانه خواهد شد؟ دیپلماسی ایرانی پاسخ این سوالات و پرسش‌هایی از این دست را در گفت وگویی با حسن‌هانی زاده، کارشناس و تحلیلگر مسائل خاورمیانه پی گرفته است که در ادامه می خوانید:

مقدمه: مکانیزم اجماع در بین اصحاب اصلاح‌طلب در دو انتخاب ریاست جمهوری و انتخابات‌های مجلس، شورای شهر و خبرگان رهبری باعث شد آنها به آرامی به متن سیاست بازگردند. هر‌چند از بیرون و از نظر رأی دهندگان به‌خصوص بدنه اجتماعی اصلاحات، اصلاح‌طلبان موفق عمل‌کرده و توانسته‌اند ثابت سیاسی واقتصادی را به کمک دولت به کشور بازگردانند، اما از نظر برخی از اصلاح طلبان مکانیزم اجماع‌سازی در درون جریان اصلاحات با نقد‌هایی روبه‌رو شده است. بیشترین انتقاد به بستن لیست شورای شهر وارد شده و اینکه چرا لیست نویسان باید خود کاندیدا باشند. البته منتقدان شورای عالی اصلاحات دو دسته هستند، دسته‌ای منتقد واقعی شورای عالی هستند و خواهان اصلاحات از سرتا ذیل این شورا وکمتر شدن نقش شخصیت‌های ملی در مکانیزم تصمیم‌گیری شورای عالی اصلاحات‌ هستند وحتی به نوع مدیریت محمدرضا عارف انتقاد دارند و دسته دیگر اما اساسا به چارچوب‌های شورای عالی سیاست‌گذاری اعتقاد نداشته و معتقدند شورای هماهنگی جبهه اصلاحات باید روند امور اصلاح‌طلبان را برعهده بگیرد. البته این شورا نیز چندان موفقیتی در گذشته نداشته و عدم رأی آوری اصلاح‌طلبان درانتخابات شورای شهر قبل از جمله علت‌های شکست مکانیزم طراحی شده در شورای هماهنگی اصلاحات است. از این منظر شورای عالی سیاست‌گذاری دارای پارامتر‌های قدرتمندتری برای آرایش لیست‌های انتخاباتی با حضور احزاب و گروه‌های سیاسی است. علی‌صوفی از اعضای پیشین شورای عالی سیاست‌گذاری هرازگاهی انتقاداتی به این شورا وارد کرده است انتقاداتی که از جنس انتقادات رسول منتجب‌نیا و سیدهادی خامنه ای و محسن رهامی نیست و او به عنوان دبیرکل حزب پیشروی اصلاحات خواهان اصلاح روند تصمیم‌گیری در شورای عالی و عدم دخالت از بیرون در روند تصمیم‌گیری‌های احزاب در شورای عالی اصلاحات است. در این زمینه«آرمان» با او به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

مقدمه‌: این روزها بحث گفت‌وگوی ملی به عنوان یکی از راهکارهای برون‌رفت جامعه از شرایط فعلی و رسیدن به یک شرایط ایده‌آل مطرح می‌شود. عده‌ای براین باور‌هستند که به طور کلی گفت‌وگو در این شرایط معنایی ندارد اما در مقابل جمع زیادی از سیاسیون از جناح‌های مختلف بر این عقیده هستند که همواره گفت‌وگو و نشر فرهنگ گفت‌‌وگو در جامعه بسیاری از مشکلات را حل می‌کند و گره‌گشای مشکلات است. حال این مساله مطرح می‌شود که طرح گفت‌وگوی ملی از کجا باید آغاز شود و در چه سطحی باید پیگیری شود. درباره این موضوع «آرمان» با امیر محبیان سیاستمدار وتئوریسین اصولگرا به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

مقدمه: حسن روحانی در شرایطی از طرح «رفراندوم» سخن می‌گوید که میزان مطالبات از دولت وی بیش از گذشته شده و به‌نظر می‌رسد دولت در تحقق برخی از مطالبات بدنه اجتماعی حامی خود ناتوان شده است. با این وجود اینکه چرا روحانی در این مقطع زمانی از رفراندوم سخن می‌گوید جای تامل و درنگ دارد. آیا روحانی احساس می‌کند برای تحقق وعده‌هایی که به مردم داده دارای اختیارات کافی نیست یا اینکه در عرصه بین‌المللی اتفاقات جدیدی ممکن است در حال رخ دادن باشد که ممکن است بازتاب آن در داخل کشور نمود بارزی داشته باشد؟ به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی این موضوع و همچنین طرح موضوع گفت‌وگوی ملی با آیت‌ا... محسن غرویان، استاد حوزه و دانشگاه گفت‌وگو کردیم. آیت‌ا... غرویان معتقد است:«از بیرون به دولت فشارهایی وارد می‌شود که در مسیر حرکت دولت اخلال به وجود می‌آورد. دولت به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات پیش روی کشور را حل کند. به همین دلیل نیز نهادها و دستگاه‌های دیگر نظام باید در حل مشکلات کشور به دولت کمک کنند. به‌عنوان مثال در شرایط کنونی در بین نهادهای حکومتی دیدگاه‌های متفاوتی درباره پرداخت یارانه به اقشار مختلف مردم وجود دارد. به همین دلیل نیز یکی از راه‌های پایان دادن به این اختلاف‌نظرها رفراندوم است که به‌واسطه آن مشخص می‌شود چه تعداد از مردم موافق پرداخت یارانه و چه تعداد مخالف هستند. با برگزاری رفراندوم تصمیم‌گیری برای مسئولان درباره یارانه‌ها راحت‌تر می‌شود و دولت می‌تواند با اتکا به آرای مردم برای یارانه‌ها برنامه‌ریزی کند». در ادامه متن گفت‌وگوی«آرمان» را با محسن غرویان می‌خوانید.