مقدمه: سیدمحمود علیزاده طباطبایی وکیل پرونده مهدی هاشمی‌ بود که در طول سال‌های پس از انقلاب مراودات زیادی با اعضای خانواده آیت‌ا... هاشمی داشته است. به همین دلیل و در روزهای پس از سالگرد درگذشت آیت‌ا... هاشمی درباره شیوه زندگی و اتفاقات مهمی زندگی خانواده آیت‌ا... هاشمی با ایشان گفت‌وگو کردیم. علیزاده طباطبایی در این گفت‌وگو با اشاره به نکات جدیدی از زندگی آیت‌ا... هاشمی به ماجراهای مهم سیاسی و امنیتی دوران حیات آیت‌ا... هاشمی نیز اشاره می‌کند. در ادامه متن این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید.

اشاره: نسبت جريان‌هاي سياسي و مردم تنها در انتخابات‌ها مشخص نمي‌شود. بزنگاه‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه مي‌تواند بر پشتوانه مردمي يك جريان يا به شكاف ميان آن جريان و بدنه راي‌اش بيفزايد. آنچه در نيمه اول دي ماه در مشهد، كرمانشاه، تهران، اصفهان، دورود، ايذه و... تجربه شد يكي از همين بزنگاه‌ها بود و بي‌ترديد در آرايش جريان‌هاي سياسي كشور تاثيرگذار است. اصلاح‌طلبان به واسطه نوع مواجهه خود با اين ناآرامي‌ها بيش از همه مورد نقد قرار گرفتند، چنان‌كه نهايتا خود را در محاصره دشمن داخلي و خارجي تصور كردند. اصلاح‌طلبان كه اخيرا ميان دولت و پشيمان‌ها، دولت را انتخاب كرده بودند در ناآرامي‌هاي اخير نيز آن بخش از بدنه راي خود كه حامي اعتراضات بود از دست دادند. حال بايد ديد كه دليل رفتارهاي منجر به ريزش راي چيست؟ محمدرضا تاجيك، فعال سياسي اصلاح‌طلب معتقد است كه همه‌چيز زير سر اصلاح‌طلباني است كه در نقش شواليه‌هاي هميشه پيروز روي گفتمان اصلاح‌طلبان چنبره زده و به نام عقلانيت سياسي اصلاح‌طلبي را به مسلخ مي‌برند. او از كساني حرف مي‌زند كه براي حضور سر ميز قدرت با كارت اصلاح‌طلبي بازي مي‌كنند. ناآرامي‌هاي اخير قطعا در آرايش سياسي اصولگرايان نيز نقش خواهد داشت. اين اتفاقات ممكن است اصولگرايان را از دولت‌ستيزي منصرف كرده و به ميانه‌روي تشويق كند. تاجيك اما معتقد است كه اگر اصولگرايان پيام واقعي اعتراضات اخير را دريافت نكنند، از يك سو شاهد ادامه چنين حركت‌هاي راديكالي در جامعه خواهند بود و از سوي ديگر با يك شكاف درون جرياني مواجه مي‌شوند. يعني راديكال‌هاي اصولگرا راديكال‌تر شده و ميانه‌روترهاي اين جريان ميانه‌روتر مي‌شوند.

اشاره: بعد از انتخابات پرحاشيه سال 88 خيلي چيزها در جريان اصلاحات عوض شد. خيلي‌ها به حاشيه رانده شدند و برخي هم در كانون توجه قرار گرفتند. با نزديك شدن به سال 92 و پايان كار دولت احمدي‌نژاد بود كه اصلاح‌طلبان فهميدند اگر مي‌خواهند در عرصه بمانند، بايد رويكرد ديگري اتخاذ كنند. فهميدند آنقدر از غيرخودي‌ها ضربه خورده‌اند كه ديگر تاب تحمل ضربات احتمالي خودي‌ها را ندارند. فهميدند بايد متحدتر از هميشه باشند و به‌نفع اهداف مشترك ازخودگذشتگي كنند و در اين راهبرد، قرار شد كار اصلي را محمدرضا عارف انجام دهد. او هم به هر طريق از‌خود‌گذشتگي كرد و از انتخابات كنار رفت تا اهداف اصلاحات‌طلبانه محقق شود؛ حتي با حال و هوايي معتدل و روحاني! اصلاح‌طلبان همان زمان همچنين فهميدند براي اتحاد نيازمند شورا و مشورتند. فهميدند بدون اتاق فكر و نقش‌آفريني هر آنچه از شخصيت متنفذ و حزب موثر دارند، راه به جايي نمي‌برند. پس دست به تشكيل يك شوراي عالي سياستگذاري زدند و با تعريف گام‌هاي سه‌گانه به مدد صندوق‌هاي راي و پايگاه اجتماعي‌شان كه به‌خصوص در ابتداي راه، قدرتمندتر از هر زمان ديگري بود، در 6 سالِ بعد از دولت يازدهم، كرسي‌هاي مجلس دهم و خبرگان پنجم و پس از آن، دولت دوازدهم و شوراهاي پنجم را تصاحب كردند و اكنون، بيش از هر زمان ديگري بايد پاسخگوي اعتماد‌اجتماعي اين سال‌ها باشند. محمدرضا عارف كه در تمام اين سال‌ها يكي از نفرات اصلي جريان اصلاحات در عرصه بيروني و به‌اصطلاح مقابل لنز دوربين‌ها بوده، به عنوان سرليست فهرست اميد تهران به‌همراه 29 نفر ديگر وارد مجلس شد و رياست فراكسيون اميد را برعهده گرفت. همزمان به عنوان رييس شوراي عالي سياستگذاري اصلاح‌طلبان، فهرست‌هاي انتخاباتي شوراهاي شهر را بست و درادامه رياست شورايي متشكل از 30 نماينده تهران و 21 عضو اصلاح‌طلب شوراي شهر پايتخت را برعهده گرفت اما درتمام اين مدت بيشترين انتقادها را به‌خاطر مشي و مرامي تحمل كرد كه خود، آن را راهبردي استراتژيك مي‌داند و از آن به عنوان «استراتژي سكوت و فحش‌خوري آگاهانه» به عنوان يكي از الزامات بي‌بروبر‌گرد اين مسير پر‌فراز و نشيب ياد مي‌كند. او همزمان معتقد است آنگاه كه لازم باشد «فرياد» هم خواهد زد!

اشاره: فرداي روزي كه انقلاب اسلامي 57 به پيروزي رسيد گروه‌هاي انقلابي از هر جريان و سليقه فكري به اين مي‌انديشيدند كه هر چه زودتر ديدگاه‌هاي انقلابي‌شان را در تمامي دستگاه‌هاي كشور پياده كنند. صدا و سيما يكي از همان تشكيلاتي بود كه بايد انقلابي اداره مي‌شد. چنان كه به گفته محمد هاشمي‌رفسنجاني نزديك به سه هزار نفر از صدا و سيما تصفيه شده بودند تا اداره تلويزيون در آن روزهاي پرمخاطره دچار مشكل نشود. اما از آرمان تا عمل و از آرمان تا واقعيت راه درازي در پيش بود و هست. تكثر ديدگاه‌هاي حاكم بر جامعه، خرده‌فرهنگ‌هاي رايج در گوشه گوشه كشور و تغييرات پر شتاب سياسي و اجتماعي كار اداره صدا و سيما را پيچيده كرده بود. با اين حالا صدا و سيماي جمهوري اسلامي در اين چهار دهه پس از انقلاب كوشش كرده كه مبلغ گفتماني باشد كه بر اثر ترويج آن مخاطبان با «آرمان‌هاي انقلاب» و «ويژگي‌هاي جامعه ديني» آشنا شوند. در طول سال‌هاي گذشته نوع مواجهه تلويزيون با رويدادهاي كشور همواره با نقدهايي از سوي فعالان سياسي، اجتماعي و اقشار مختلف روبه‌رو بوده و هر بار هم صدا و سيما سعي كرده خودش را مبرا از خطا نشان دهد. اعتراض‌هاي اخير كه در چند شهر كشور روي داد صدا و سيما شيوه‌اي را براي پوشش اخبار اين اتفاقات در پيش گرفت كه مورد پسند افكار عمومي نبود. فعالان شبكه‌هاي اجتماعي نسبت به آنچه «خبر رساني يك طرفه»، «ناديده گرفتن واقعيت» و... ناميده شده بود نقدهاي جدي مطرح كردند و بار ديگر اين پرسش پيش آمد كه آيا صدا و سيما به عنوان رسانه‌اي ملي رويكردي متعادل و متوازن را در خبررساني و تحليل وقايع در پيش گرفته و مي‌گيرد؟ و آيا سياست‌هاي اين رسانه چقدر با ادعاي «ملي بودن» اين رسانه همخواني دارد؟ براي تحليل عملكرد صدا و سيما و بررسي پيشينه رويكردهاي اين سازمان پس از انقلاب تاكنون به سراغ محمد هاشمي‌رفسنجاني رفتيم كه اولين دوره رياست بلندمدت صدا و سيما را از ابتداي دهه 60 تا ابتداي دهه 70 بر عهده داشته است. هاشمي با برشمردن دشواري‌هاي مديريت صدا و سيما در ايام انقلاب، از نگاه منعطف امام خميني‌(ره) در پيشبرد كارهاي صدا و سيما به عنوان بزرگ‌ترين مزيت آن دوران ياد كرد. او در عين حال معتقد است كه صدا و سيما بعدا با تغيير رويكرد، خلاف نظر امام عمل كرد.

اشاره: پرسيدم چرا برخي انتقادهايي كه به نحوه سياستگذاري اقتصادي داريد را به شخص مسعود نيلي كه مغز متفكر اقتصادي دولت است وارد نمي‌كنيد؟ جواب داد: اشتباه شما همين است كه فكر مي‌كنيد دكتر نيلي به عنوان معلم نشسته و بقيه اعضاي دولت، مشق‌هاي او را ديكته مي‌كنند. گفتم چند درصد حرف‌هاي دكتر نيلي در دولت اجرا مي‌شود؟ گفت: خيلي خوشبينانه حدود ١٠ درصد توصيه‌هاي دكتر نيلي جدي گرفته مي‌شود و در سياستگذاري اثرگذار است. عباس آخوندي از ابتداي دولت يازدهم تاكنون يكي از منتقدان سياست‌هاي اقتصادي از درون دولت بوده است. او طي پنج سال گذشته در گفت‌وگو با رسانه‌هاي مختلف با رصد كردن برخي اقدامات صورت گرفته در دولت نهم و دهم و اثر آن بر سياستگذاري اقتصادي در دولت يازدهم و دوازدهم، به نقد نحوه مواجهه دولتمردان كنوني با اين اثرات پرداخته است. دامنه اين انتقادات تا آنجا پيش رفته كه برخي از كارشناسان اقتصادي از او به عنوان «اپوزيسيون سياست‌هاي اقتصادي دولت» نام برده‌اند. بهانه گفت‌وگو با وزير راه و شهرسازي يادداشتي است كه او شنبه گذشته در خصوص موسسات غيرمجاز منتشر كرد. او با انتقاد از برخي تريبون‌ها كه دولت را مسوول جبران زيان مالباختگان مي‌داند گفته بود كه آيا كساني كه اين نسخه را تجويز مي‌كنند مي‌دانند كه از دولت مي‌خواهند تا دست در جيب ٨٠ ميليون ايراني كند و ضرر و زيان ناشي از فعاليت برخي كلاهبرداران اقتصادي را بپردازد. پس از اين يادداشت بود كه به او پيشنهاد داديم تا در يك گفت‌وگو موضوع را كالبدشكافي كنيم و به ريشه‌يابي ظهور و سقوط اين موسسات بپردازيم. او دراين گفت‌وگو علاوه بر تشريح نحوه تولد و بلوغ اين موسسات هشدار مي‌دهد كه اگر سياستگذاران اقتصادي دولت ابعاد فساد سيستماتيك و سازمان يافته اين موسسات را از نظر سياسي، اجتماعي و اقتصادي نبينند، سرنوشت انقلاب، جمهوري اسلامي و حتي ايران را نشانه گرفته و صحنه‌آرايي خطرناكي را به وجود آورده‌اند.

اشاره: اصولگرایان روز به‌روز تلاش می‌کنند به اصلاح‌طلبان نزدیک‌تر شوند. اتفاقی که نشان دهنده پذیرش رویکرد مردم به گفتمان اصلاحات و از دست دادن جایگاه اصولگرایان در بین افکار عمومی است. با این وجود برخی از اصولگرایان چندی پیش از گفت‌وگوی بین دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا سخن به میان آورده‌اند. اتفاقی که می‌تواند یک نقطه عطف سیاسی در آینده جریان اصولگرایی و همچنین فضای سیاسی کشور باشد. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی آخرین اتفاقات مهم سیاسی کشور با حجت‌الاسلام هادی غفاری نماینده سه دوره مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی نیروهای خط امام گفت‌وگو کردیم. حجت الاسلام غفاری معتقد است: «به نظر می‌رسد در شرایط کنونی «نان» اصولگرایان در نزدیکی به اصلاح‌طلبان است و «نان» خود را در جریان اصلاحات جست‌وجو می‌کنند. این افراد به این نتیجه رسیده‌اندکه اصولگرایی کارکرد خود را ازدست داده است و هیچ حرف جدیدی برای جامعه و مردم ندارد. از سوی دیگر اصولگرایان که در درون جریان خود دعوا و چند دستگی دارند چگونه می‌توانند مدعی گفت‌وگو با اصلاح‌طلبان شوند. اصولگرایان در مرحله نخست باید مشکلات درونی خود را حل کنند و به یک جمع‌بندی مشترک از وضعیت امروز و فردای جامعه دست پیدا کنند و سپس به دنبال گفت‌وگو و تفاهم با جریان‌های دیگر سیاسی باشند. در شرایط کنونی اصولگرایان نمی‌توانند به هیچ دستاورد خود در جهت اقناع افکار عمومی اتکا کنند و به همین دلیل تلاش می‌کنند از «نمد» اصلاح‌طلبی برای خود«کلاه» درست کنند». در ادامه متن گفت‌وگوی آرمان با حجت‌الاسلام غفاری را از نظر می‌گذرانید.

مقدمه: یکی از مهم‌ترین آفت‌های سبک زندگی که در شیوه‌های مصرف و اقتصاد جامعه تأثیر مستقیم دارد، تجمل‌گرایی و مصرف‌زدگی است، امری که رهبر انقلاب درباره‌ آن می‌فرمایند: «اگر یک جامعه‌ای بخواهد از لحاظ استحکام درونیِ اقتصاد خود به نقطه‌ای برسد که آسیب‌پذیر نباشد، یکی از کارهای واجبی که باید انجام بدهد، این است که اسراف و زیاده‌روی و زیاد مصرف کردن و مانند اینها را کنار بگذارد.» بر همین اساس، پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR گفت‌وگویی با سرکار خانم دکتر صادقی، استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران پیرامون ماهیت و چرایی تجمل‌گرایی انجام داده است.

مقدمه: به نظر می‌رسد پس از شش سال از جنگ داخلی، بحران در سوریه و به موازات آن گسترش تروریسم تکفیری در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان با خبرهای آزادسازی موصل، محاصره رقه و برنامه گسترده برای عملیات در خاک دیرالزور، طلیعه ای کم سو از برقراری آرامش نسبی به چشم می‌خورد. به ویژه اگر توافق سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در قالب نشست‌های آستانه به شکل گیری مناطق امن در سوریه بینجامد، امید‌ها برای حل بحران این کشور بیشتر خواهد شد. فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه هم به تازگی از نزدیکی شکست داعش در سوریه خبر داده و نسبت به آن ابراز امیدواری کرده است. هرچند استفان دی میستورا به درستی بر این باور است که حتی در این بستر کم رمق تروریسم داعش همچنان نباید خطر این گروه تروریستی را دست کم گرفت. بنابراین هر چند سیر نزولی توان داعش سرعت گرفته و هر روز اخباری از آزادسازی مناطق در اشغال این گروه به گوش می‌رسد، اما آنچه همچنان وجود دارد عملیات تروریستی در دیگر مناطق جهان است. از مالی و کامرون و نیجریه تا برلین، پاریس، بروکسل و این اواخر هم مادرید شاهد فعالیت‌های تروریستی عمدتا گروه‌های وابسته به داعش هستیم. علاوه بر آن می‌توان این انتظار را هم داشت که بستر‌های شکل گیری اندیشه‌ها و گروه‌هایی مشابه داعش منتج به ظهور گروه‌هایی حتی رادیکال تر از آنها شود. «دوران پسا داعش» در بستر این دوران کم فروغ تروریسم داعش، دوره ای است که گویا خاورمیانه در حال نزدیک شدن به آن است. اما در ادامه هم باید گفت در خاورمیانه ای که بیشتر دولت‌های عربی‌اش، نه ملی هستند و نه انتخابی، نه مشروعیتی دارند و نه مقبولیت و همچنین از استقلال در سیاست خارجی بی‌بهره‌اند و منبع قدرت خود را نه نزد مردمانشان که نزد جنگ افزار‌های غربی می‌بینند، همواره احتمال شعله ور شدن بحرانی جدید برای خروج خود از مسائل و انتقادات جامعه مدنی وجود دارد. تا هنگامی که مردم این منطقه از جهان به حقوق شهروندی خود دست نیابند و از مرحله رعیت به شهروند گذر نکنند، نمی‌توان به توسعه پایدار و صلح در خاورمیانه امیدوار بود. در این رابطه برای تحلیل وضعیت، اقتضائات و شرایط خاورمیانه و در سطحی کلان‌تر صحنه بین‌الملل در دوران پسا داعش، گفت‌وگویی را با دکتر سید عبدالامیر نبوی، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه و کارشناس بنیادگرایی اسلامی ترتیب داده ایم که در ادامه می‌خوانید:

مقدمه: برزخ دموکراسی ایرانی طولانی شده؛ این برزخ که هر از چندی، یا میل به‌سوی بهشت مردم‌سالاری می‌کند یا به لب پرتگاه جهنمِ استبداد می‌رسد تا کی می‌خواهد در وضعیت بیم و امید به‌سر بَرد؟ چرا به نقطه بلوغ نمی‌رسد؟ مردم کجای این برزخ ایستاده‌اند؟ نخبگان در ساختن این برزخ چه نقشی دارند؟ شاید این دموکراسیِ قضا شده به لوکیشن پرتلاطم ایران مربوط است. همه اینها و بسیار بیشتر از این پرسش‌ها، ما را به دفتر دکتر محمدرضا تاجیک، نظریه‌پرداز و استاد علوم سیاسی کشاند.

مقدمه: دولت دوازدهم کار خود را در شرایطی آغاز کرد که مجلس دهم به تمامی مردان روحانی به جز وزیر پیشنهادی نیرو، رای اعتماد داد. حتی وزرای آزموده‌شده‌ای که تا پیش از این شبهه‌های زیادی درباره احراز صلاحیتشان توسط مجلس وجود داشت نیز از این سد عبور کردند. آمارها می‌گوید متوسط آرای مثبت به منفی داده‌‌شده به وزرای پیشنهادی دولت دوازدهم نسبت به دور قبل، افزایش یافته است. این موضوع صرف نظر از بررسی صلاحیت وزرا، نشان از همراهی مجلس دهم با دولت دوازدهم دارد، موضوعی که عکس آن را در دوره گذشته شاهد بودیم و حتی بعضا وزرای کارآمدی به سبب مسائل سیاسی کنار گذاشته شدند. در خصوص این رای اعتماد متقن و موضوعات روزی چون حصر و کنش واکنش‌های اخیر در این ارتباط و آینده انتقادی تعاملی رابطه اصلاح‌طلبان و دولت با مرتضی مبلغ به گفت‌وگو نشستیم.معاون وزیر کشور دولت اصلاحات معتقد است صاحب‌نظران و کارشناسان توقع بیشتری از آقای روحانی در چینش کابینه داشتند، اما اکنون با این مجلس همراه که اولین کمک را در رای اعتماد به روحانی کرد، همه چیز برای دولت فراهم است تا همگان در آینده و با مشاهده‌ عملکرد دولت به قضاوت بنشینند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

مقدمه: حسين انزابي فرزند مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمين حاج شيخ محمدحسين انزابي و از فعالان نهضت اسلامي در شهر تبريز به شمار مي‌رود. وي به دليل ارتباطات گسترده پدربا جريانات گوناگون ديني و فرهنگي آذربايجان و درنگاهي كلي‌تر تمامي ايران، از فراز و فرودهاي نهضت اسلامي در شهرتبريز، خاطراتي شنيدني دارد كه شمه‌اي ازآن را در گفت وشنود پيش روي بازگفته است. شايان ذكر است كه اين مصاحبه به مناسبت سالگرد شهادت آيت الله سيد‌محمدعلي قاضي طباطبايي به شما تقديم مي‌شود.

اشاره: زنگ‌ تغییر نواخته شد؛ مدت‌هاست محمدجواد ظریف نوید تغییر در ساختار وزارت خارجه را می‌دهد و حالا زمان اجرائی‌شدن این طرح فرارسیده است. طرح تغییر که شاید با آمدن و رفتن هر وزیری، وزارت‌خارجه باید انتظار آن را بکشد. اولین‎بار در دوره علی‌اکبر ولایتی اتفاق افتاد و بار دیگر با آمدن کمال خرازی، آنها به انتظار فصل تغییر نشستند. دوره اصلاحات که به پایان رسید، دوره سخت وزارت خارجه هم آغاز شد؛ این را جاوید قربان‌اوغلی، سفیر پیشین ایران در آفریقای جنوبی، به «شرق» می‌گوید. «در این دوره بیشتر مأموریت‌های وزارت خارجه برون‌سپاری شد»؛ «ساختاری در کار نبود که او بخواهد تغییر دهد». به‌گفته قربان‎‌اوغلی، احمدی‌نژاد رفت ولی اثر تصمیم‌های او تا به ‌امروز برجای مانده: «٦٠ درصد مدیران فعلی وزارتخانه در ستاد و سفارتخانه‌ها، همان‌هایی است که در دوره احمدی‌نژاد انتخاب‌شده‌اند». حالا بار دیگر چارت این وزارتخانه باید تغییر کند. قربان‌اوغلی از نارضایتی و ‌همراهی‌نکردن کارکنان وزارتخانه در تغییر می‌گوید و دلیل آن را از زبان خود ظریف، «بی‌انگیزگی» کارکنان عنوان می‌کند. باید منتظر ماند و دید آیا این تغییر می‌تواند به بَر بنشیند یا نه؟ اگرچه قربان‌اوغلی خود به این تغییر ناامید است و آینده‌ای روشن برای آن پیش‌بینی نمی‌کند: «خلف آقای ظریف، وارث وزارتخانه‌ای پرمشکل خواهد بود».