دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده در حالی روز گذشته (پنجشنبه ۲ خرداد ۱۴۰۴) در شهر رم، پایتخت ایتالیا، برگزار شد که آخرین پیام سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در شبکه ایکس پیش از برگزاری این دور، هشداری صریح و شفاف به استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور خاورمیانه و مذاکره کننده ارشد این کشور بود.
عراقچی صبح جمعه نوشت: «یافتن مسیر دستیابی به توافق، معادله پیچیده‌ای نیست؛ سلاح هسته‌ای صفر = توافق داریم و غنی‌سازی صفر = توافقی در کار نیست». وزیر امور خارجه همچنین تاکید کرد که «زمان تصمیم‌گیری فرارسیده است».
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز پیش از برگزاری این دور از مذاکرات در واکنش به اعمال دور جدید تحریم‌ها علسه کشورمان نوشت: « وزارت خارجه مارکو روبیو با تسرّی تحریم‌های آمریکا به بخش ساخت‌وساز، رکورد جدیدی را در تاریخ طولانی دشمنی و اقدامات قهرآمیز غیرقانونی آمریکا علیه ملت ایران رقم زد. این اقدام، شرورانه، غیرقانونی و ضد انسانی است». وی تاکید کرد :«در آستانه دور پنجم مذاکرات، این اقدام بیش از پیش اراده و جدیت آمریکا در مسیر دیپلماسی را زیر سؤال می‌برد. مردم ما مصمم هستند که در برابر چنین کینه‌توزی غیرمنطقی‌ای محکم و ثابت قدم بمانند».
پنج دور مذاکرات؛ هدف اسرائیل تخریب دیپلماسی است
علاوه بر تداوم اصرار کاخ سفید بر موضع غیرمذاکراتی «غنی‌سازی صفر» که موجب شد وزیر امور خارجه روز چهارشنبه در جمع خبرنگاران از ابهام در برگزاری دور پنجم مذاکرات با ایالات متحده سخن گفته و تاکید کند، «ما هنوز در حال بررسی این موضوع هستیم که آیا در آن تاریخ و در آن مکان، مذاکراتی مفید و سودمند می‌تواند برگزار شود یا خیر»، پیام روز پنجشنبه عراقچی در شبکه ایکس نیز حاوی یک هشدار دیگر و این بار توامان رژیم صهیونیستی و ایالات متحده را مخاطب قرار داده و از ارسال نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد خبر داده بود.
وزیر امور خارجه در این پیام نیز نوشت: «تهدیدهای رژیم یاغی اسرائیل موضوع تازه‌ای نیست. اما افشای اخیر به نقل از مقامات امریکایی که از برنامه‌های اسرائیلی برای حمله غیرقانونی به ایران و تأسیسات هسته‌ای ما پرده برداشته‌اند؛ هشداردهنده بوده و باید به صورت فوری و جدی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محکوم شود». عراقچی در این پیام بار دیگر نسبت به تلاش نخست وزیر اسرائیل برای برهم زدن روند دیپلماسی و منحرف کردن افکار عمومی هشدار داده بود.
عراقچی در حالی نسبت به هرگونه ماجراجویی اسرائیل هشدار داده است که چندین مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان گفته‌اند که اطلاعات جدیدی به‌دست آمده که نشان می‌دهد اسرائیل در حال آماده‌سازی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران است، حتی در حالی که دولت ترامپ به دنبال توافق دیپلماتیک با تهران است. صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس لندن، در همین ارتباط به سی‌ان‌ان گفت که «تهدید به جنگ تنها باعث می‌شود ایران بر موضع کنونی خود پافشاری کند.» او افزود: «بهترین راه برای پیشبرد مذاکرات، گفت‌وگوهای محرمانه و آرام بین دو طرف است.»
کارشناسان غربی هشدار می‌دهند که حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران احتمالاً به پایان مذاکرات با آمریکا منجر خواهد شد و حتی ممکن است تهران را به خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) سوق دهد. تریتا پارسی، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی در واشنگتن نیز گفت که دولت ترامپ با اصرار بر غنی‌سازی صفر «خود را به بن‌بست کشانده» و این ایده را تقویت کرده که اگر ایران عقب‌نشینی نکند، حملات اسرائیل در پی خواهد آمد. او افزود که ایران احتمالاً این تهدیدها را جدی نمی‌گیرد، اما اگر در میانه مذاکرات هسته‌ای عملی شوند، تهران احتمالاً با «تلافی گسترده» پاسخ خواهد داد. پارسی تأکید کرد: «آنها دیگر بازی صبر را ادامه نخواهند داد.» او افزود: «اگر اسرائیلی‌ها اقدامی کنند، باید کاملاً روشن باشد که هدف نابودی برنامه هسته‌ای نیست، زیرا آنها چنین توانی ندارند. این اقدام صرفاً برای تخریب دیپلماسی است.»
دور پنجم؛ ایده‌های جدید میانجی روی میز
هیات مذاکره کننده ایرانی که در فضای پرابهام و گرگ و میش تداوم مواضع غیرسازنده طرف آمریکایی و کشانده شدن موضوعات مذاکراتی به رسانه‌های غربی وارد پایتخت ایتالیا شده بودند، در حالی پس از سه ساعت محل اقامت سفیر عمان در رم را ترک کردند که عدم حضور مذاکره کننده ارشد آمریکایی در ساعت پایانی این دور از مذاکرات ابهاماتی را در رابطه با کیفیت مذاکرات در اذهان و رسانه‌ها ایجاد کرده بود.
این در حالی است که وزیر امور خارجه که به سیاق چهار دور پیشین، پس از پایان مذاکرات در جمع خبرنگاران حاضر می‌شود، دور پنج را «یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکرات» توصیف کرد و گفت: «وزیر امور خارجه محترم عمان، در این دور تلاش کردند راهکارهایی را برای رفع موانع موجود و دستیابی به پیشرفت معرفی کنند. روی ایده‌های مختلفی بحث شد. ایشان پیشنهاداتی داشتند که قرار شد بررسی‌های کارشناسی بیشتری از سوی دو طرف بر روی آنها انجام شود و به پایتخت‌ها منتقل گردد، بدون اینکه فعلاً هیچ تعهدی برای هیچ‌یک از طرفین ایجاد شود».
بر همین اساس، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایده‌هایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. قرار شد به موازات بررسی بیشتر در پایتخت‌ها، وزیر خارجه عمان کار بر روی جزییات ایده‌های پیشنهادی را ادامه داده و برای بررسی‌های تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات متعاقباً تعیین و اعلام خواهد شد.»
بدر بن حمد بوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان نیز در پایان این دور در حساب ایکس خود نوشت: «پنجمین دور مذاکرات ایران و آمریکا امروز در رم با پیشرفت‌هایی هرچند نه قطعی به پایان رسید. ما امیدواریم که در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده روشن شود تا بتوانیم به سمت هدف مشترک دستیابی به یک توافق پایدار و شرافتمندانه پیش برویم».
یک مقام آمریکایی نیز پس از پایان دور پنجم مذاکرات اظهار داشت: «مذاکرات همچنان سازنده است و پیشرفت بیشتری حاصل شد، اما هنوز کارهایی باقی مانده است.» این مقام افزود که گفت‌وگوها با حضور استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، بیش از دو ساعت به طول انجامید. وزارت امور خارجه ایالات متحره نیز اعلام کرد: «مذاکرات با ایران همچنان سازنده است، ما پیشرفت بیشتری داشته‌ایم، اما هنوز کارهایی باقی مانده است. هر دو طرف توافق کردند که در آینده نزدیک دوباره دیدار کنند. ما از شرکای عمانی‌مان برای تسهیل‌گری مستمرشان سپاسگزاریم.»
روزهایی سرنوشت‌ساز پیش روی دیپلماسی
دور پنجم مذاکرات رم، با وجود پیشرفت‌های محدود، همچنان در سایه اختلافات عمیق بر سر غنی‌سازی و تهدیدات خارجی به‌ویژه از سوی اسرائیل قرار دارد. پیشنهادات جدید عمان می‌تواند روزنه‌ای برای پیشرفت باشد، اما موفقیت مذاکرات به تصمیم‌گیری شجاعانه و انعطاف‌پذیری طرفین، به‌ویژه آمریکا، بستگی دارد. ادامه فشارهای تحریمی و تهدیدهای نظامی نه‌تنها دیپلماسی را تضعیف می‌کند، بلکه خطر تشدید تنش‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. ایران با تأکید بر حقوق خود و هشدار نسبت به پیامدهای اقدامات خصمانه، نشان داده است که آماده تلافی در برابر هرگونه ماجراجویی است، اما همچنان مسیر دیپلماسی را باز نگه داشته است. روزهای آینده برای روشن شدن سرنوشت این مذاکرات حیاتی خواهد بود.