علی لاریجانی، دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی کشورمان در سفری مهم به عراق و لبنان انجام داد که در ادامه به دلایل اهمیت این موضوع پرداخته می‌شود.
حل و فصل چالش اصلی منطقه
یکی از مهم‌ترین محور‌های سفر لاریجانی، موضوع تلاش دشمنان برای خلع سلاح گروه‌های مقاومت در عراق و لبنان است. این مسئله در هر دو کشور به اوج خود رسیده و حل‌وفصل آن نیازمند ترکیبی هوشمندانه از مذاکرات سیاسی، معاملات امنیتی و تحرکات نظامی است. این ترکیب باید در دو قالب انعطاف و تهدید به کار گرفته شود. انعطاف بیش‌ازحد می‌تواند دشمن را به پیشروی بیشتر ترغیب کند، درحالی‌که فقدان انعطاف ممکن است به دشمن فرصت ضربه زدن بدهد. به همین ترتیب، عدم تهدید می‌تواند نشانه‌ای از ضعف تلقی شود و تهدید بیش از حد نیز ضمن کاهش اعتبار، ممکن است به تحریک دشمن و دوری متحدان منجر شود.
در این راستا، مقاومت لبنان که پیش‌تر در برابر نقض آتش‌بس توسط رژیم صهیونیستی و تحولات سیاسی در دولت لبنان خویشتنداری نشان داده بود، با ورود دشمن به فاز جدیدی از پروژه خلع سلاح، رویکرد خود را تغییر داد. مقاومت با حضور اجتماعی در خیابان‌ها و تهدید دولت لبنان، برای اولین‌بار پس از آتش‌بس، رژیم صهیونیستی را به از سرگیری حملات نظامی تهدید کرد. شیخ نعیم قاسم، دبیرکل مقاومت لبنان، در اظهاراتی صریح هشدار داد که در صورت تداوم اقدامات رژیم صهیونیستی، امنیت هشت‌ماهه در شمال فلسطین اشغالی ظرف یک ساعت فرو خواهد پاشید. برای اعتباربخشی به این تهدید، مقاومت تصاویری از شهر‌های موشکی خود منتشر کرد تا از این طریق پیامی روشن به دشمن و متحدان بدهد.
تداوم نقش‌آفرینی در منطقه
سفر علی لاریجانی به عراق و لبنان در ادامه نقش‌آفرینی او در منطقه شام است. او پیش‌تر، در جریان جنگ لبنان و رژیم صهیونیستی و عملیات تروریستی در سوریه که به سقوط دمشق منجر شد، به‌عنوان نماینده رهبر معظم انقلاب به منطقه سفر کرده بود. حالا با عهده‌داری دبیری شورای عالی امنیت ملی، بخشی از پرونده‌های منطقه‌ای که پیش‌تر بر عهده او بود، همچنان در حوزه مسئولیت‌هایش باقی مانده است. علاوه بر این، لاریجانی پیشبرد روابط با چین را نیز بر عهده داشت و به نظر می‌رسد این پرونده نیز همچنان در دست او باشد.
تهدیدات علیه ایران در عراق
در پرونده عراق، چهار تهدید اصلی علیه ایران وجود دارد که نیازمند توجه فوری است: ۱ ـ نقض حریم هوایی عراق: در جریان حمله ۵ آبان و جنگ ۱۲ روزه، آسمان عراق به معبری برای حملات رژیم صهیونیستی به ایران تبدیل شد. جنگنده‌های اسرائیلی بدون هیچ مانعی از آسمان عراق وارد خاک ایران شده یا از همان نقطه موشک پرتاب کردند. همچنین، ریزپرنده‌هایی از مبدأ عراق به سمت ایران شلیک شدند که حتی پس از پایان جنگ نیز برای مدتی ادامه یافت. دولت عراق موظف است با استقرار سامانه‌های پدافند هوایی یا فشار بر آمریکا برای جلوگیری از پرواز جنگنده‌های اسرائیلی، این نقض حریم هوایی را متوقف کند. در غیر این صورت، مقاومت عراق مشروعیت خواهد یافت تا برای حفاظت از آسمان این کشور، سامانه‌های پدافندی مستقر کند. ۲ ـ فعالیت گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان: گروه‌های تروریستی مستقر در اقلیم کردستان در هفته‌های اخیر حملاتی علیه ایران انجام داده و با انتقال سلاح و تجهیزات، کمین‌هایی علیه نیرو‌های گشت مرزی ایران ترتیب داده‌اند. دولت عراق باید با اعمال حاکمیت بر اقلیم، از فعالیت این گروه‌ها جلوگیری کند. در غیر این صورت، ایران حق دارد مستقیماً مراکز توطئه علیه خود را هدف قرار دهد، همان‌طور که پس از وقایع سال ۱۴۰۱ حملات سنگینی به مواضع این گروه‌ها انجام داد. ۳ ـ خطر حملات خارجی به عراق: احتمال حملات هوایی رژیم صهیونیستی برای ترور فرماندهان مقاومت، تخریب تأسیسات تسلیحاتی یا پادگان‌های مهم در عراق وجود دارد. همچنین، انتقال تروریست‌های جولانی از سوریه به شمال غرب و غرب عراق می‌تواند به ایجاد منطقه‌ای خودمختار تحت عنوان «اقلیم سنی» منجر شود، طرحی که در راستای تجزیه کشورهای منطقه و ایجاد سرپلی برای تزریق تروریست‌ها به ایران است. ۴ ـ تلاش برای فروپاشی نظام سیاسی عراق: طرح‌هایی برای فروپاشی نظام سیاسی عراق یا ساقط کردن دولت این کشور، مشابه آنچه در سوریه رخ داد، وجود دارد. هرچند بافت مردمی، دلایل مذهبی و قدرت نظامی حشدالشعبی این امر را دشوار می‌کند، اما تجربه ۱۴ سال درگیری و تحریم در سوریه نشان می‌دهد که چنین سناریویی غیرممکن نیست.
فشار‌های خارجی بر عراق و لبنان
دولت و طبقه سیاسی عراق و لبنان تحت فشار‌های مداوم آمریکا و دیگر بازیگران قرار دارند. با وجود تزلزل برخی سیاستمداران در عراق یا روی کار آمدن چهره‌های مخالف مقاومت در لبنان، ایران نباید صحنه رایزنی در این کشور‌ها را خالی کند. وزارت خارجه ایران، با توجه به شرایط متشنج منطقه و جهان، نیازمند بهره‌گیری از ظرفیت‌های فراتر از ساختار‌های رسمی خود است، مشابه آنچه آمریکا با استفاده از فرماندهان سنتکام و لابی‌گرانی مانند زلمای خلیل‌زاد (نماینده پیشین ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد که پس از حملات ۱۱ سپتامبر و سقوط رژیم طالبان مهم‌ترین چهره دولت آمریکا در سیاست‌های آن کشور در ارتباط با افغانستان بوده و به عنوان فرستاده ویژه آمریکا در افغانستان خدمت کرده‌است) انجام می‌دهد. لاریجانی، حتی پیش از دبیری شورای عالی امنیت ملی، به‌عنوان ضلعی برای تقویت این رایزنی‌ها وارد میدان شده بود و حالا در جایگاه رسمی‌تر، این نقش را پررنگ‌تر ایفا می‌کند.
پیوستگی امنیت منطقه و ایران
امنیت منطقه ارتباط مستقیمی با امنیت ملی ایران دارد. برخی معتقدند ایران می‌تواند با تمرکز بر مسائل داخلی، از ورود به تحولات منطقه‌ای خودداری کند، اما پیوستگی‌های موجود این دیدگاه را به چالش می‌کشد. شهادت دبیرکل مقاومت لبنان و سقوط دمشق، خطر را برای ایرانیان ملموس‌تر کرد و حمله رژیم صهیونیستی به ایران تنها هفت ماه پس از سقوط سوریه، این پیوستگی را اثبات کرد. در حال حاضر، دو مسئله امنیتی برای ایران مطرح است: افزایش اهمیت تحولات غرب آسیا در امنیت ملی و تقویت خواست عمومی برای توجه بیشتر به مسائل امنیتی منطقه.
نقش عربستان و امارات
تمرکز دبیر جدید شعام بر نقش عربستان و امارات نیز قابل توجه است. همزمان با مقدمات سفر او به بیروت، یزید بن فرحان، وزیر مشاور در امور خارجی عربستان، به لبنان سفر کرد تا در روند رایزنی‌های لاریجانی اخلال ایجاد کند. انتصاب علی لاریجانی به دبیری شورای عالی امنیت ملی همزمان با بازگشت عربستان به سیاست‌های مخرب منطقه‌ای، نشان‌دهنده عزم تهران برای مقابله با ریاض در صورت لزوم است. گفتنی است بن فرحان سعی کرده با شبکه‌ای از سیاستمداران لبنانی و مسئولان دولتی این کشور ارتباط گرفته و فشار سیاسی را بر دولت افزایش دهد. مأموریت وی در سفر‌های متعدد به لبنان این بوده که به دولت این کشور یادآوری کند که چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهد. هر چند این اقدام سیاسی علیه حزب‌الله لبنان انجام شده است، اما بسیاری چه در داخل و چه در خارج از لبنان با توجه به ریشه مردمی حزب‌الله لبنان و قواعدی که این حزب برای دفاع از خاک لبنان بکار بسته است، عنوان می‌کنند که این اقدام تنها در بعد سیاسی خواهد ماند.