صورت مسئله از این قرار است که دونالد ترامپ با تهدید به افزایش تعرفه بر صادرات چین و لغو دیدار با شی جین‌پینگ، موج تازه‌ای از تنش‌ها میان دو اقتصاد بزرگ جهان ایجاد کرد که بازارهای مالی را متلاطم و روابط واشنگتن و پکن را به چالش کشید. ترامپ که قرار بود حدود سه هفته دیگر در کره‌جنوبی با شی دیدار کند، در شبکه‌های اجتماعی از اقدام چین در اعمال محدودیت‌های گسترده بر صادرات عناصر کمیاب انتقاد کرد و آن را تلاش برای گروگانگیری اقتصاد جهانی توصیف کرد. این عناصر که چین بازار جهانی آن را در دست دارد، برای تولید فناوری‌های پیشرفته حیاتی هستند. به این ترتیب بار دیگر جنگ تجاری واشنگتن -پکن که ماه‌ها در وضعیت "ابهام کارکردی"قرار داشت آغاز شده است. در این خصوص دو نکته اساسی وجود دارد که لازم است مورد توجه قرار گیرد:
ابهام کارکردی، اطلاق ماهوی
نخست اینکه بر خلاف ادعای برخی محافل اقتصادی و سیاسی در جهان، جنگ تجاری آمریکا و چین صرفاً از ابهام کارکردی و اجرایی برخوردار بوده و هیچ گاه اصل آن (از بعد ماهوی) نفی نشده است. به عبارت بهتر، ترامپ و شی از ابتدا نسبت به استمرار جنگ تجاری با یکدیگر آگاه بوده و بر همین مبنا بسیاری از ابزار‌ها و مجاری نبرد تعرفه‌ای با یکدیگر را حفظ کرده‌اند. اساساً ساختار اقتصادی آمریکای ترامپ بر مبنای "حمایت گرایی اقتصادی"و "گذار از نظم تجاری در جهان"تعریف شده و همین مسئله امکان تبدیل جنگ تجاری به صلح تجاری میان واشنگتن و پکن را نمی‌دهد. بنابراین، کسانی که بر فرامتن جنگ اقتصادی و تعرفه‌ای طرفین اشراف داشتند، از همان ابتدا نسبت به مذاکرات تعرفه‌ای آمریکا و چین دید مثبت و پیش برنده‌ای نداشتند.
چین قاعده بازی را می‌داند
نکته دوم اینکه چین در طول ماه‌های سپری شده از دور دوم ریاست جمهوری ترامپ نشان داد که قادر به گروگانگیری برخی از مولفه‌های مهم در حیات تجاری آمریکاست. صورت مسئله گویاست:کسری تراز تجاری آمریکا و چین (که به سود پکن رقم خورده است) همچنان بالا باقی مانده و اقدامات متقابل پکن در عرصه جنگ تعرفه‌ای سبب شده تا بسیاری از بازیگران جهانی از دستورالعمل‌های بازدارنده ترامپ در تقابل اقتصادی با قدرت اقتصادی اول آسیا پیروی نکنند. در چنین شرایطی چینی‌ها همواره در مذاکرات تعرفه‌ای گارد بسته‌ای در برابر آمریکا اتخاذ نموده و نسبت به احتمال "بازگشت ترامپ به مواضع اولیه" آماده بوده‌اند. در مقابل، وال استریت و بازارهای سرمایه در آمریکا کورسوی امیدی برای رسیدن طرفین به توافق تجاری داشتند و اکنون بار دیگر در شوک ناشی از بیانیه ترامپ به سر می‌برند.
این مناقشه پایدار و گسترده است
نکته سوم، معطوف به دامنه و ابعاد جنگ تجاری آمریکا و چین و تاثیر آن بر دیگر بازیگران همراه یا مخالف واشنگتن در نظام بین الملل است. بدون شک بازیگرانی مانند اتحادیه اروپا، هند، کشور‌های حوزه آمریکای شمالی و مرکزی و ... تحت تأثیر دور تازه‌ای از جنگ تجاری آمریکا و چین قرار خواهند گرفت، زیرا طرفین بر وضع تحریم‌های ثانویه علیه کشور‌های همراه با طرف مناقشه اصرار دارند. اگر جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین محدود به وضع تحریم‌های اولیه علیه این دو بازیگر (در قبال یکدیگر) بود تاثیر جهانی این نبرد نیز به طور طبیعی کاهش پیدا می‌کرد. اما با توجه به اصل "یارگیری در جنگ تجاری" که از ابتدا مورد توجه هر دو طرف بوده، قطعا طی روز‌ها و هفته‌های آتی شاهد تاثیرات کوتاه مدت و میان مدت جنگ تعرفه‌ای واشنگتن -پکن بر دیگر بازیگران اصلی و فرعی حوزه تجارت جهانی خواهیم بود. سازمان تجارت جهانی نیز در چنین شرایطی قدرت تنظیم گری معادله به سود اهداف تعبیه شده در "عرصه تجارت جهانی"را از دست خواهد داد، زیرا قدرت اقتصادی طرفین به گونه‌ای زیاد است که قوانین و ثوابت تجاری در دنیای کنونی را تحت تاثیر قرارمی دهد. از آثار وضعی جنگ تجاری آمریکا و چین، دخیل شدن دوباره بازیگران (متحدان تجاری طرفین) در این مناقشه است. رئیس‌جمهور آمریکا گفته است که در حال بررسی افزایش «شدید» و ۱۰۰ درصدی تعرفه‌ها بر کالا‌های چینی است؛ اقدامی که می‌تواند جنگ تجاری تلافی‌جویانه‌ای را که پیش‌تر با دیپلماسی طولانی مدت متوقف شده بود، بار دیگر شعله‌ور کند. بدون شک چینی‌ها نیز در این مناقشه بی گدار به آب نزده‌اند! پکن با بهره گیری از تجربه جنگ تجاری با آمریکا در دور نخست حضور ترامپ در قدرت (سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ میلادی) نشان داده که از سیاست‌های ضد دامپینگ، اقدامات متقابل تعرفه‌ای و وضع محدودیت‌های صادراتی علیه بازیگرانی که با آمریکا همراهی می‌کنند به بهترین نحو در مواجهه با نبرد اقتصادی واشنگتن استفاده می‌کند. همین مسئله سبب شده تا برخی استراتژیست‌های ارشد اقتصادی حزب جمهوریخواه نیز به ترامپ در خصوص تشدید مناقشه تجاری با چین هشدار دهند. این هشدار‌ها تاکنون از سوی کاخ سفید جدی گرفته نشده، اما مسلماً در آینده‌ای نزدیک تاثیر خود را بر شاخصه‌های اقتصاد داخلی در ایالات متحده خواهد گذاشت.
لرزش بازارهای جهانی
انتشار ناگهانی این پیام، بازارهای مالی جهانی را لرزاند و شاخص اس‌اند پی ۵۰۰ (S&P ۵۰۰) که متوسط وزنی شاخص قیمت سهام ۵۰۰ شرکت بزرگ آمریکا را ثبت می‌کند با ۲ درصد کاهش، بزرگ‌ترین افت یک روزه از آوریل گذشته تاکنون را تجربه کرد. سرمایه‌گذاران به بازارهای امنی، چون طلا و اوراق قرضه آمریکا روی آوردند و نرخ برابری دلار در برابر ارز‌های خارجی عمده کاهش یافت. قیمت هر اونس طلا با جهش ۳۰ دلاری بار دیگر از مرز ۴ هزار دلار فراتر رفت. چین روز پنج‌شنبه پنج عنصر جدید و فناوری‌های خاص را به فهرست محدودیت‌های صادرات خود اضافه کرد و از تولیدکنندگان خارجی که از مواد چینی استفاده می‌کنند خواست تا از این قوانین پیروی کنند. در هر حال، جنگ تجاری میان آمریکا و چین دوباره شعله ور شده و دامنه آن نیز هرگز به دو طرف اصلی مناقشه ختم نخواهد شد. در چنین شرایطی باید در انتظار کنشگری خلاقانه چینی‌ها در بازتعریف صحنه کنونی و حرکت به سوی یک منازعه پایدار تجاری با آمریکا باشیم.