دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، اخیرا در کاخ سفید میزبان محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بود. این سفر و دیدار در حالی صورت گرفت که به رغم هیاهوهای بسیار از یک سو به ثمر رسیدن توافقات احتمالی طرفین با سابقه خراب ترامپ کمی دور از ذهن می‌رسد و از سوی دیگر تعارض منافع میان دو کشور موجب شده تا عملا این دیدار نیز مانند بسیاری از سفرها و دیدارهای ترامپ صرفا به گرفتن عکس یادگاری ختم شود.
وعده‌های بدون ضمانت
این سفر در حالی صورت گرفت که یکی از مباحث مطرح خرید‌های تسلیحاتی سعودی است. در سفر ترامپ به منطقه، او مدعی شده بود که توانسته صدها میلیارد دلار تسلیحات به سعودی فروخته و رضایت این کشور برای سرمایه گذاری هزار میلیارد دلاری در طرح های آمریکایی را جلب نماید. اکنون نیز در آستانه این سفر ترامپ مدعی شده که عربستان سعودی خواهان خرید جنگنده‌های اف ۳۵ است و گفت در حال بررسی این درخواست است.رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «آنها می‌خواستند تعداد زیادی جت بخرند. ما بهترین جت‌ها را می‌سازیم، ما بهترین موشک‌ها را می‌سازیم، شما زمانی که ما توانایی هسته‌ای ایران را از بین بردیم، این موضوع را دیدید.» ترامپ در حالی با این سخنان تکرار ادعاهای واهی درباره ایران را دنبال کرده و به نوعی سعی در برهم زدن روابط میان تهران – ریاض دارد که کارنامه او نشانگر مجموع وعد‌ه‌هایی است که هرگز محقق نشده است و بیشتر جنبه تبلیغاتی برای داخل آمریکا داشته است. ترامپ تاکنون از میانجی‌گری برای چندین توافق صلح سخن گفته است که هیچ کدام محقق نشده است از طرفی نیز ادعاهای وی مبنی بر سرمایه گذاری کشورها در آمریکا و یا فروش تسلیحات به آنها در عمل اجرایی نشده و صرفا روی کاغذ مانده است. با توجه به سابقه ترامپ می توان گفت که ادعای فروش اف 35 به سعودی نیز عملا اجرایی نخواهد شد، بویژه آنکه رژیم صهیونیستی رسما با آن مخالفت کرده است. به نظر می رسد ترامپ با این ادعا از یک سو به دنبال تحریک سایر کشورهای عربی برای خرید تسلیحاتی است و از سوی دیگر توجیهی برای افزایش حمایت نظامی از رژیم صهیونیستی، چنانکه شواهد نشان می‌دهد آمریکا به دنبال توافق کمک 20 ساله به این رژیم با هزینه کرد سالها چندین میلیارد دلار است.
آنها به دنبال چه هستند؟
اما در باب اهداف طرفین از این سفر شاید بتوان گفت که نگاه‌های متفاوتی از طرفین مشاهده می‌شود. در یک سوی معادله بن سلمانی قرار دارد که به دنبال تثبیت قدرت است در عین آنکه نقش آفرینی آمریکا در طرح‌های اقتصادی همچون نئوم و هوش مصنوعی را دنبال می کند تا توسعه‌ای نوین را به نمایش گذارد تا در کنار رقابت با قطر و امارات، پرستیژی جهانی برای خود کسب نماید که برای اهداف داخلی و جهانی بن سلمان اهمیت دارد. در همین حال سعودی به دنبال افزایش نقش آفرینی در منطقه در قالب نظم نوین امنیتی است که مباحثی همچون غزه، سوریه، لبنان و... در آن مطرح است. در نقطه مقابل اما ترامپ نیز خواسته‌هایی دارد که از مهمترین آنها سرمایه گذاری سعودی در آمریکا، خرید تسلیحاتی و در عین حال پیوستن به روند سازش است. ترامپ بارها تأکید کرده که می‌خواهد عربستان سعودی به «پیمان ابراهیم» بپیوندد. دوری عربستان از روابط با ایران، چین و روسیه و حتی کاهش مناسبات آن با نهادهایی همچون بریکس از خواسته‌های ترامپ است.
درسهایی از یک توافق هسته‌ای
یک فرد مطلع به خبرگزاری فرانسه اعلام کرد در جریان سفر ولیعهد عربستان به واشنگتن، دو طرف قرار است در چارچوب یک توافق همکاری اتمی مدنی توافقی امضا کنند. این منبع که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، اظهار داشت که ولیعهد و دونالد ترامپ «چارچوبی برای یک توافق همکاری هسته‌ای غیرنظامی بر اساس توافق ۱۲۳» امضا خواهند کرد، به این معنی که توافقی برای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای، مشابه توافقاتی که ایالات متحده، به ویژه با کره جنوبی، هند و امارات متحده عربی امضا کرده است. این ادعا در حالی صورت می‌گیرد که به نظر می رسد آمریکا به دنبال الگوی جدیدی از توافقات هسته‌ای در منطقه است که از یک سو کشورها حق داشتن چرخه غنی سازی را نداشته و صرفا ساختمان‌های هسته‌ای دارند که تمام اختیار آن در دست آمریکاست و نوعی سبک جدیدی از وابستگی را ایجاد می‌کند و از سوی دیگر آمریکا با این طراحی به دنبال حذف رقبایی همچون چین و روسیه است که توافقات هسته‌ای با برخی کشورهای منطقه داشته‌اند. آمریکا احتمالا با این طراحی به دنبال توجیهی برای ادامه مخالفت با حقوق هسته‌ای ایران است که در لوای منطقه بدون غنی سازی صورت می‌گیرد.
آمریکا به دنبال الگوی جدیدی از توافقات هسته‌ای در منطقه است که از یک سو کشورها حق داشتن چرخه غنی سازی را نداشته و صرفا ساختمان‌های هسته‌ای دارند که تمام اختیار آن در دست آمریکاست و نوعی سبک جدیدی از وابستگی را ایجاد می‌کند و از سوی دیگر آمریکا با این طراحی به دنبال حذف رقبایی همچون چین و روسیه است که توافقات هسته‌ای با برخی کشورهای منطقه داشته‌اند.
خواسته‌هایی به دور از نگاه واحد
در این میان هر چند که کاخ سفید اعلام کرد دونالد ترامپ و محمد بن‌سلمان مجموعه‌ای از توافقنامه‌های مهم را نهایی کرده‌اند؛ از جمله:️ توافق همکاری هسته‌ای غیرنظامی میان آمریکا و عربستان، امضای توافق دفاعی راهبردی آمریکا–عربستان (SDA)،️ تأیید فروش جنگنده‌های اف-۳۵ به ریاض، موافقت عربستان با خرید حدود ۳۰۰ تانک آمریکایی، تفاهم‌نامه‌های جدید در حوزه مواد معدنی حیاتی و هوش مصنوعی. در نهایت کاخ سفید این بسته را «تاریخی» توصیف کرده و گفته این توافقات مشارکت ۸۰ ساله دو کشور را تقویت و همکاری چنددهه‌ای و چند میلیارد دلاری در حوزه انرژی هسته‌ای را ممکن می‌سازد، اما حقیقت آن است که این سفر در حالی صورت می‌گیرد که عملا تناقض‌های بسیاری در اهداف طرفین وجود دارد که عملا به مسیر تعامل نخواهد رسید. هر چند که در حوزه اقتصادی و بعضا نظامی توافقاتی میان طرفین صورت می‌گیرد و بن سلمان برای تقویت موقعیت سیاسی خود چراغ سبزهایی به آمریکا خواهد داشت چنانکه در برابر سایر قدرت‌های جهانی نیز دارد، و مباحثی مبنی بر همراهی با آمریکا در امور غزه و نیز معادلات منطقه مطرح و ریاض تلاش می‌کند که نقش موثری در طراحی منطقه‌ای آمریکا ایفا نماید و از سرمایه گذاری هزار میلیارد دلاری در آمریکا گفته، اما در عمل فضای بی اعتمادی میان طرفین ادامه خواهد یافت بویژه آنکه ترامپ نشان داده که عملا دارای ثبات رفتاری نمی‌باشد در حالی که اخیرا صهیونیست‌ها نیز اعلام کرده‌اند که با اعطای اف 35 به عربستان مخالف هستند و سرسپردگی ترامپ به این رژیم عملا مانعی بر سر اجرای این تعهدات است.
در همین حال ترامپ با وعده‌های اقتصادی و نظامی در حالی به دنبال کشاندن سعودی به روند سازش پس از قزاقستان است که عربستان اطمینان خاصی به ترامپ نداشته و لذا حاضر به سازش با رژیم صهیونیستی و قطع رابطه با ایران، چین و روسیه نخواهد بود و در ازای آن در کنار سرمایه‌گذاری در اقتصاد آمریکا در اموری همچون لبنان، وضعیت آینده غزه و نیز تحولات سوریه رویکرد مساعد به آمریکا نشان می‌دهد. به هر تقدیر سفر بن سلمان بیش از آنکه به یک توافق راهبردی ختم شود بیشتر در قالب اهدای تبلیغاتی طرفین خواهد بود، چرا که از یک سو ترامپ نشان داده که شریکی قابل اعتماد نیست و از سوی دیگر ریاض نیز دریافته است که دیگر آمریکا تنها بازیگر نظم جهانی نیست و چیدن تمام تخم مرغ‌های سیاست خارجی در سبد آن نتیجه‌ای به همراه ندارد و لذا این روابط را بخشی از پازل سیاست خارجی دانسته که توسعه روابط با ایران، روسیه ، چین و هند و بریکس گواهی بر این رویکرد واقع بینانه است بویژه آنکه تحولات غزه بدبینی جهانی به آمریکا را به همراه داشته و ارتباط با آن دیگر نه یک پرستیژ بلکه هزینه‌ای است که حتی متحدان این کشور نیز دیگر حاضر به پرداخت آن نخواهند بود.
یک پرونده دو نگاه
یکی از مباحث مطرح در سفر بن سلمان و دیدارش با ترامپ را موضوع ایران تشکیل می‌دهد. هر چند که برخی جریان‌های غرب گرا تقارن نامه پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران برای سران سعودی با سفر بن سلمان به آمریکا را نوعی واسطه طلبی عنوان کرده‌اند، اما مواضع مقامات تهران از جمله وزیر امور خارجه در اجلاس تهران و سپس خزر و نیز هشدارهای ایران به آژانس مبنی بر پیامدهای هرگونه قطعنامه علیه ایران، و نیز نامه ایران به سازمان ملل مبنی بر لزوم پرداخت غرامت جنگ 12 روزه توسط آمریکا این سناریو نویسی را باطل می‌سازد. در همین حال میان نگاه عربستان با آمریکا در باب ایران تقاوت‌های بسیاری دارد. از یک سو عربستان رفع تنش ها میان ایران و آمریکا را برای توسعه ثبات در منطقه و نیز طرح‌های اقتصادی و منطقه محور خود و نیز کاهش فشارهای آمریکا مهم ارزیابی می‌کند. حال آنکه نگاه آمریکا از یک سو تسلیم سازی ایران است و از سوی دیگر با ایران هراسی به دنبال سرکیسه کردن و حتی سوق دادن کشورهای عربی به سازش با رژیم صهیونیستی است. این رویه در دیدار اخیر بن سلمان و ترامپ نیز تکرار شد. چنانکه به رغم تاکید بن سلمان مبنی بر تلاش برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا، ترامپ همچنان به مواضع خودخواهانه و متجاوزانه علیه تهران ادامه داد و با تکرار ادعاهای ضد ایرانی ترامپ درباره توان و تاسیسات هسته ای ایران مدعی شد: فکر می‌کنم ما کار بزرگی در نابودی ظرفیت هسته‌ای ایران انجام داده‌ایم. نباید به ایران اجازه داشتن سلاح هسته ای داده شود. ایرانی‌ها می‌خواهند به توافق برسند، حتی اگر این را نگویند!رئیس جمهوری آمریکا ادعا کرد: «می‌توانم بگویم که فکر می‌کنم آنها بسیار خواهان دستیابی به توافق هستند. من کاملاً برای آن آماده‌ام، و ما در حال گفتگو با آنها هستیم، و ما فرآیندی را آغاز کرده‌ایم، و بسیار خوب خواهد بود که با ایران به توافقی برسیم.» این ادعاها در حالی مطرح می شود که تهران همچنان تاکید دارد از خطوط قرمز خود عقب نشینی نمی کند و در عین حال وارد مذاکره‌ای که از پیش نتیجه آن تعیین شده وارد نخواهد شد.