از دیرباز، زنان در تلاش بودهاند تا دوشادوش همسران، چرخ زندگی را بگردانند و شریک تمام لحظههای هم باشند؛ از این رو افزون بر امور خانه، در کارهایی نظیر پخت نان، قالیبافی، دامداری و باغداری در کنار همسرانشان فعالیت میکردند و نقش بیبدیلی در مدیریت اقتصاد خانواده داشتند و در عین حال به دلیل حضور در خانه از بسیاری از آسیبهای اجتماعی در امان بودند.
با ورود به عصر فناوری، زنان تمایل بیشتری به کسب مدارج علمی پیدا کردند و به تبع، نوع حضور اجتماعی و فعالیتهایشان تغییر کرد.
آنها تمایل فراوانی دارند تا دانش و مهارتهایشان را به عرصه اجتماع وارد کنند؛ به ویژه آنکه در مشاغلی نظیر پرستاری، مامایی، معلمی، خیاطی و امور مرتبط با قشر زنان، ضرورت بیشتری برای فعالیت اجتماعی آنها احساس میشود.
برخی نیز به دلیل سرپرستی خانواده و نیازهای مالی، مجبور به پذیرفتن مشاغل گوناگونی هستند. بر این اساس، اشتغال زنان، شکلی متفاوت و گاه ضروری به خود گرفته و نمیتوان منکر ضرورتهای دنیای صنعتی شد.
مسئله از جایی آغاز شد که «اشتغال زنان»، شبیه تبی فراگیر جامعه زنان را تحتالشعاع قرار داد و آتشی به جانشان افکند. القائات فرهنگی و اجتماعی جامعه از یک سو و بیکار شدن زنان در خانه، بر اثر ظهور ابزارهای مدرن از سوی دیگر، زنان و دختران جوان را به پذیرش مشاغل گوناگون مجبور کرد و فرار از عنوان پر ارزشِ «خانهداری»، رقابتی جدی برای گریز زنان از فضای خانه فراهم کرد و عطش کاذبی برای کسب موقعیت و جایگاه اجتماعی در زنان شکل گرفت و عدهای برای کسب عنوان «شاغل بودن» وظیفه اصلی مادری و همسری را به حاشیه راندند.
زنان در این رقابت ناسالم تا جایی پیش رفته و شأن و شخصیت خود را نادیده گرفتند که رفته رفته عنوان «نیروی کار ارزان» بر آنها نهاده شد و کارفرمایان برای کسب سود بیشتر به جذب آنها روی آوردند. شخصیت زن به حدی تنزل یافت که متأسفانه بخشهای خصوصی و آزاد، از جاذبههای جنسی او برای جذب مشتری و رونق کسبوکار بهره گرفتند. در حقیقت، نوعی استثمار و سوءاستفاده مدرن از زن در جامعه بروز و ظهور یافت که اگرچه در ظاهر عطش اشتغال زنان را کاهش میداد.
در حالی که اسلام با نگاه لطیف و ویژه به زن، در عین حال که مخالف حضور اجتماعی او نیست، اما در هنگام ضرورت و نیاز، آن را مشروط به حفظ کرامت انسانی و شئونات شرعی میداند. با این معیار میتوان اشتغال زنان در جامعه امروز را محک زد.
محبوبه ابراهیمی
پرسش: دو فرزند دارم که هر دو بزرگ شدهاند و به مراقبت خاصی نیاز ندارند. بنده تحصیلات دانشگاهی دارم و از ابتدا دوست داشتم شاغل باشم؛ ولی به دلیل شرایط زندگی نتوانستم. اکنون که شرایط آماده شده است، همسرم در این زمینه همکاری نمیکند، به نظر شما چه راهکاری برای حل این موضوع به کار بگیرم؟
پاسخ: اشتغال زنان در جامعه، امری قابل قبول و بدون اشکال است. زن مسلمان مىتواند هر نوع کارى که فاسدکننده و مزاحم حقوق خانواده نباشد، براى خود انتخاب کند و درآمدش هم منحصراً به خود او تعلق دارد. البته به شرط آنکه دیدگاه دین اسلام در این زمینه را مدنظر قرار بدهد. نخست اینکه اشتغال، مسئولیت مهم همسری و مادری را تحتالشعاع قرار ندهد و دوم اینکه مسئله محرم و نامحرم به خوبی رعایت شود. اما بدون شک، مهمترین مسئولیت برای زنان خانهداری و تربیت نسل آینده است، مسئولیتی که با جسم و روح لطیف زنان نیز تناسب دارد. این زنان هستند که میتوانند با احساسات و عواطف سرشار خود، کانون خانواده را گرم و مستحکم کنند، به خانواده و جامعه آرامش و امید و نشاط بدهند و بدین وسیله بزرگترین مسئولیت اجتماعی خود یعنی تربیت فرزندان صالح را به انجام برسانند.
حال با توجه به این مقدمه، باید از شما پرسید آیا شاغل شدن شما ضرورت دارد یا خیر؟ اگر نیازهای معیشتی شما با کار و اشتغال همسرتان تأمین میشود، چه اصراری بر شغل و سختی کار در بیرون از منزل دارید؟
اسلام، تأمین مخارج زندگی و نفقه زن را به عهده مرد گذاشته است تا زنان با خیال راحت وظیفه مهم و خطیر خانهداری و تربیت نسل آینده را انجام دهند؛ وظیفهای بیبدیل که هیچ کس به جز مادر نمیتواند آنها را انجام دهد.
اما اگر قصد شما از شاغل شدن کمک به مخارج خانواده و بهتر شدن شرایط زندگی است، باید دلیل مخالفت همسرتان را جستوجو کنید. از آنچه او در ذهن دارد باخبر شوید و با صحبت و تبادل نظر در انتخاب این راه از او کمک بخواهید. بسیاری از مسائل با استفاده از زبان نرم و منطقی حل میشود و حمایتهای بعدی را نیز در این زمینه میتوان دریافت کرد. پیشنهاد میشود به دنبال کار در محیطهایی باشید که نیاز به حضور زنان در آن بیش از همه چیز نمود دارد و اطمینان همسرتان را نسبت به محیط شغلی متناسب با بانوان و وقتگذاری تربیتی در منزل جلب کنید.
اما چنانچه احساس نیازبه شغل، صرفاً به دلیل حضور اجتماعی است، میتوان با توجه به سطح تحصیلات و میزان انتظار، در فرهنگسراها و سرای محله، مدارس و کتابخانه فعالیت کنید یا با شرکت در کلاسهای آموزشی، حس مفید بودن و اعتماد به نفس را در خود تقویت کنید.
لیلا وطنخواه