هر انسانی که با نظام این عالم و تغییر و تحولات در موجودات هستی رابطه دارد، به یقین میداند که یک قدرت بر این دنیای هستی سیطره دارد. اگر انسان به خوبی در شش آیه ابتدای سوره حدید تدبر و تعقل کند، برای او کافی است.
اینکه انسانها گناه میکنند و از تکالیف الهی سر باز میزنند، به دلیل آن است که به این باور نرسیدهاند که خدای متعال از همه امور آگاهی دارد.
امام علی(ع) در نهجالبلاغه میفرمایند: «خدا بر هر امری آگاه است». خداوند نعره حیوانات وحشی را که در کوهها و بیابانها به سر میبرند، میداند.
خدا گناهان بندگان را که در خلوتگاهها مرتکب میشوند، میداند، خدا آمد و شد ماهیان در دریاهای عمیق را میداند، ضمن اینکه خدا به هم خوردن آبها به دلیل وزش بادهای سخت را میداند. توجه همیشگی به خدا سبب تحول انسان است.
اگر انسان بداند خدا همه امور را میداند، دیگر هیچگاه گناه نمیکند. فکر گناه انسان را در آن لحظه از ساحت قرب خدا دور میکند و موجب دوری انسان از پیشگاه الهی میشود.
خدای متعال از زوایای وجودی تمام موجودات عالم آگاه است، یکی از اموری که موجب تحول انسان میشود، توجه همیشگی به خداست.
خدای متعال حتی بر فکر انسان احاطه دارد؛ بنابراین اگر انسان به این باور برسد که خدای متعال بر او احاطه دارد دیگر گناه نمیکند.
مرد و زن به همان میزان که حقوقی دارند و هیچ امتیازی بر یکدیگر ندارند، مسئولیتهایی نیز بر عهده دارند و باید پاسخگوی رفتارشان باشند. خداوند امتیازاتی به انسانها داده و از آنها اطاعت و بندگی خواسته است.
اولین کاری که هر مرد و زن باید انجام دهد، این است که خود را از گناه دور کند و دیگران را نیز به گناه نیندازد. در این بعد نیز مرد و زن مساوی هستند و بر دیگری برتری ندارند.
خداوند همانطور که از زن خواسته است تکالیف شرعی خود را رعایت کند، از مرد هم خواسته است به تکالیف خود عمل کند.
خداوند در آيات۳۰ و ۳۱ سوره نور میفرماید: به مردان باايمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به زنان نامحرم) فرو گيرند و عفاف خود را حفظ كنند... و به زنان باايمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به مردان نامحرم) فرو گيرند و دامان خويش را حفظ كنند.
خداوند اگر به زن دستور داده است حجاب و عفاف خود را حفظ کند؛ به مرد هم دستور داده چشمهای خود را از گناه نگاه دارد. در آیه دوم سوره نور آمده است: هر یک از زن و مرد زناكار را صد تازيانه بزنيد. در آيه ۳۸ سوره مائده نيز آمده
است:
دست مردِ دزد و زن دزد را به كيفر عملى كه انجام دادهاند، به سبب مجازات الهی قطع
كنيد.
در مجازات هم مرد و زن مساوی هستند. بیتوجهی به دستورات دین سبب میشود عدهای ظالم شوند و عدهای مظلوم. قرآن كريم در سوره نحل (آيه ۵۸ و ۵۹) و تكوير (آيه ۸ و ۹) نیز رسوم جاهلی را به شدت نكوهش مىكند.
حسنبنشمون نقل کرده است محضر امام هفتم(ع) عرض کردم: برای چه نمازهای واجب و مستحب ۵۰ رکعت بوده نه زیادتر و نه کمتر از آن است؟ حضرت فرمودند: برای این است که ساعات شب ۱۲ ساعت، بین طلوع فجر و طلوع آفتاب یک ساعت و ساعات روز نیز ۱۲ ساعت است و حق تعالی برای هر ساعت دو رکعت نماز قرار داده است که مجموع آن ۵۰ رکعت است و بین غروب آفتاب تا سقوط شفق ظلمت است که برای آن نیز یک رکعت نماز در نظر گرفته شده است.
در حدیثی دیگر حضرت ابوجعفر(ع) به یکی از یارانش فرمودند: آیا میدانی برای چه نماز تطوّع و نافله مشروع شده است؟
عرض کردم: فدایت شوم نمیدانم. حضرت فرمودند: این نماز تطوّع و مستحب است برای شما و فریضه زائد است برای انبیاء(ع)؛ آیا میدانی چرا تطوع مشروع شد؟ عرض کردم: فدایت شوم نمیدانم. حضرت فرمودند: برای این مشروع شده که اگر در نمازهای واجب نقصانی باشد، نافله بر فریضه خوانده شده و ادا میشود تا آن را تکمیل و تتمیم کند. حقتعالی به نبیّ مکرمش(ص) میفرماید: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِه نافِلَةً لَکَ»؛ مقداری از شب را بیدار و متهجد باش و نماز شب خاص تو است، باشد که خدایت تو را مبعوث گرداند.
حضرت اباعبدالله(ع) نیز فرمودند: بسا نماز بنده نصف یا ثلث و یا ربع و یا خمسش بالا میرود و بالا نمیرود از نماز مگر همان مقداری که بنده آن را با حضور قلب خوانده و انجام داده فلذا بندگان مأمور شدهاند به خواندن نوافل تا بدین ترتیب نقایص از فرایض خود را تتمیم و تکمیل کنند.