خلع سلاح دشمن در بازی تسلیحاتیسازی نفت علیه کشورمان، راه اصلی پیروزی در نبرد تحریمی است که میتواند به عنوان فرصتی بزرگ برای اصلاح ساختار اقتصاد ایران به شمار آید. چارچوب برنامه صفر کردن ارادی و فعالانه درآمد نفت در بودجه دولت، باید به گونهای طراحی شود که هم بودجه از منابع حاصل از نفت رها شود و هم در عین حال، عواید ناشی از صادرات نفت به هر میزان، بتواند برای توسعه غیربودجهای (غیرمتکی به دولت) در کشور استفاده شود؛ در این حالت حتی در صورت صفر شدن صادرات نفت، امکان مدیریت تراز پرداختها و بازار ارز با ایجاد اصلاحاتی وجود دارد.
توافق تجاری جدید بین ترکیه و ونزوئلا که به صورت رسمی توافق توسعه تجارت نامگذاری شده است، از روز ۲۱ آگوست اجرایی میشود. این توافق پس از سفر «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهور ترکیه، به ونزوئلا در می ۲۰۱۸ در دستور کار دو کشور قرار گرفت و در این سفر اردوغان تأکید کرد که به کشور آمریکای لاتین برای مقابله با تحریمهای آمریکا و متحدان این کشور کمک خواهد کرد. اجرای این توافق تجاری در ماه ژانویه سال ۲۰۱۹ از سوی مقامات ترکیه به تصویب رسید که شامل کاهش یا حذف تعرفههای گمرکی بین دو کشور بود.
در معنای لغوی، بودجه کیف خزانهدار است که دریافتها و وجوه دولتی در آن قرار داده میشد و هزینههای دولتی از وجوه داخل آن کیف پرداخته میشده است. بودجه به مفهوم کلی، برنامه کار و وضعیت مالی یک شخص، خانواده، سازمان یا جامعه را برای آینده دور و نزدیک مشخص و ترسیم میکند؛ به عبارت دیگر بودجه طرحی است که نحوه تخصیص منابع محدود را در یک واحد تجاری یا هر سازمان دیگری تعیین میکند و نظر به اینکه منابع موجود نوعاً کمتر از میزان تقاضاست، لازم است پیشنهادها و پروژههای مطرح شده در بودجه به نحوی سیستماتیک ارزیابی شوند.
دولتها معمولا اوراق قرضه را برای کنترل حجم پول و نرخ بهره که نهایتا به ثبات قیمتها و تولید منتهی میشود، منتشر میکنند. یکی از سیاستهای پولی انقباضی که معمولا دولتها به آن توجه میکنند و البته برای انبساطی کردن سیاستهای پولی هم کاربرد دارد، فروش اوراق قرضه است که آقای همتی به عنوان اولین رئیس کل بانک مرکزی بعد از پیروزی انقلاب، از آن به عنوان اجرای عملیات بازار باز سخن گفت.
قطعا انتشار اوراق قرضه موجب جمعآوری نقدینگی از بازار میشود و معمولا این موضوع از ابزار سیاستهای پولی دولت است تا بانک مرکزی به صورت تخصصی آن را انجام دهد. بعد از انقلاب، مجوز این فعالیت از بانک مرکزی و دولت گرفته و اوراق مشارکت جایگزین اوراق قرضه شد. اوراق مشارکت که معمولا برای پروژههای خاصی منتشر و بعد از اتمام پروژه بازخرید میشود، در این سالها با سود 18 درصدی پرداخت شده است. برای انتشار اوراق قرضه، ایجاد جذابیت در آن بسیار لازم است تا افزایش تقاضا برای آن بتواند در اقتصاد تأثیرگذار باشد؛ چراکه ناچیز بودن حجم اوراق قرضه یا مشارکت نمیتواند تأثیر چندانی بر اقتصاد به جا بگذارد. با توجه به اینکه عملیات بازار باز کنترل حجم پول را با هدف تأثیرگذاری بر اقتصاد، به خصوص در شرایط تورمی دنبال میکند، دولتها این کار را از طریق سیاستهای انقباضی پولی و با ابزار عملیات بازار باز انجام میدهند تا از این طریق موجب کنترل نرخ بهره شوند. آقای همتی مدعی شده است بانک مرکزی تصمیم دارد نرخ بهره را از طریق عملیات بازار باز مدیریت و کنترل کند؛ البته مدیریت کردن به معنای کاهش نرخ بهره نیست؛ چراکه با این اقدام ممکن است نقدینگی از بانکها به سمت بازارهایی، چون بورس، طلا، خودرو و... هدایت شود. دولت هنگامی که احساس کند نقدینگی در جامعه افزایش یافته است، با انتشار اوراق تلاش میکند نقدینگی را از جامعه جمعآوری کند. زمانی هم که احساس کند رکود ناشی از تقاضا در اقتصاد ایجاد شده است، به اقتصاد نقدینگی جدیدی تزریق میکند و با خرید اوراق قرضه مشوقهایی در این راستا ایجاد میکند؛ بنابراین خریدار زمانی از خرید اوراق استقبال میکند که این کار برایش سودآور باشد و زمانی هم اوراق خود را میفروشد که باز سودآوری داشته باشد؛ از اینرو بانک مرکزی باید تکلیف را تعیین کند که از انتشار اوراق چه هدفی را دنبال میکند؟ برخی اوقات دولت به سبب کسری بودجه اوراق مشارکت یا قرضه میفروشد تا از این طریق بتواند مشکل کسری بودجه خود را حل کند و به عبارتی تأمین مالی شود. در این میان موضوع مهم، حفظ استقلال بانک مرکزی است که باید رعایت شود و مشخص شود بانک مرکزی برای چه موضوعی میخواهد اوراق قرضه را منتشر کند؟ آیا به دنبال ایجاد ثبات در قیمتها یا تأمین کسری بودجه دولت است؟ اگر هدف انتشار این اوراق ثبات قیمتها و تأمین کسری بودجه دولت است، باید منتظر تبعات منفی این موضوع بر اقتصاد باشیم.
آلبرت بغزیان