پرونده فساد پتروشیمی ۱۵ متهم دارد که پنج متهم آن به نام‌های «مرجان شیخ‌الاسلامی»، «محمدحسین شیرعلی»، «مهدی شریفی نیک‌نفس»، «سیدامین قریشی‌سروستانی» و «اشرف ریاحی» متواری هستند. «علی‌اشرف ریاحی» داماد «محمدرضا نعمت‌زاده» وزیر صنعت دولت یازدهم است. او پس از بازداشت، با تودیع وثیقه آزاد و اکنون متواری شده است. پرسشی که این روزها در ذهن افراد جامعه شکل می‌گیرد، این است که چگونه متهمان، به خصوص متهمان جرائم سنگین فساد مالی، متواری می‌شوند؟ در همین زمینه با حجت‌الاسلام «موسی غضنفرآبادی» عضو کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی که قبل از این رئیس دادگاه‌های انقلاب استان تهران بوده است، گفت‌وگو کردیم که توضیحات وی را در ادامه می‌خوانید: وقتی متهم فرار کرده است، دو حالت وجود دارد؛ زمانی متهم مرتکب جرمی شده و هنوز دستگیر نشده و متواری است و زمانی هم دستگیر می‌شود و بعد از دستگیری متواری می‌شود. اگر متهم بعد از دستگیری متواری شود، ممکن است بعد از سپردن وثیقه باشد که قاعدتاً به این صورت است که متهم وثیقه‌ای می‌گذارد و ممکن است بعداً متواری شود. اگر بخواهیم این موضوع را آسیب‌شناسی کنیم، به موارد مختلفی می‌توان رسید؛ برای نمونه خود متهم برآورد می‌کند وثیقه‌ای که سپرده، به‌صرفه است که ضبط شود و خود نیز متواری شود؛ البته از متهم‌های مرتکب جرائم سنگین، وثیقه‌های سنگین نیز گرفته می‌شود؛ از این رو راه فراری از بازگرداندن بیت‌المال و پول مردم وجود ندارد. احتمال دارد بعضی افراد به این اعتنا نکنند که وثیقه گذاشته‌اند و متواری ‌شوند. گاهی اوقات نیز ممکن است در اصل وثیقه تردیدهایی وجود داشته باشد که البته با الکترونیکی شدن سیستم‌ها، امروز این موضوع کاهش پیدا کرده و تقریباً به صفر رسیده است و بنابراین اگر کسی بعد از سپردن وثیقه بخواهد متواری شود، به هر حال وثیقه‌اش به اندازه‌ای که لازم باشد، گرفته شده است؛ چرا که وثیقه با لحاظ دانستن دو شرط حبس و جریمه نقدی صادر می‌شود و اگر متهمی با وجود این وثیقه سنگین، متواری شود، وثیقه‌اش ضبط می‌شود. درباره اینکه گفته می‌شود باید بر متهم‌هایی که فساد مالی گسترده دارند، نظارت بیشتر باشد، این‌طور بیان کنم که در این زمینه ما در یک پارادوکس گیر کرده‌ایم؛ وقتی یک متهم بازداشت است، گاهی اوقات همه فشار می‌آورند که چرا بازداشت موقت طولانی می‌شود و این اعتراض قانونی‌ هم هست البته قانون می‌گوید متهم نباید بیشتر از یک ماه بازداشت شود و حتماً بعد از چهار ماه باید قرار بازداشت تبدیل به وثیقه شود که قاضی هم راهی جز این ندارد؛ اما مثلاً در پرونده‌ای چند متهم وجود دارند و از آن طرف هم فشار افکار عمومی از این طرف و آن طرف وجود دارد و می‌گویند چرا متهمان آزاد نمی‌شوند و چرا چهار یا شش ماه بازداشت شده‌اند؟ البته برخی از این افراد لازم است بازداشت شوند. زمانی بازداشت موقت تا ادامه رسیدگی به پرونده بود، اما امروز قانون‌گذار می‌گوید متهم هر اتهامی دارد، باید مثلاً در مدت چهار ماه مشخص شود، وگرنه بازداشت باید تبدیل به وثیقه شود که در اینجا مقصر قاضی نیست و ناچار است این کارها را انجام دهد.  اگر قرار بازداشت موقت ادامه داشته باشد، خود قاضی تخلف کرده است و باید پاسخگو باشد. ممکن است مجرم بعد از گذاشتن وثیقه متواری شده باشد؛ اما افکار عمومی این را نمی‌پذیرد که کسی مفسد اقتصادی باشد و بعد از ارائه وثیقه فرار کند؛ اما از این طرف قاضی هم تحت فشار قانون است که در بعضی اوقات ملزم به دریافت وثیقه است؛ در این حالت و بعد از متواری شدن متهم، افکار عمومی این موضوع را نمی‌پسندد.

زهرا ظهروند

«آنها [آمریکایی‌ها] مهمان شما [حاج‌قاسم سلیمانی] را در خانه شما کشتند و صریحا به این جنایت اعتراف کردند؛ این موضوع کوچکی نیست. جمهوری اسلامی ایران هرگز این موضوع را فراموش نخواهد کرد و قطعاً ضربه متقابل را به آمریکایی‌ها خواهد زد.» آنچه خواندید بخش مهمی از سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار با «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق بود که در 31 تیرماه 1399 بیان شد؛ این سخنان حاوی چند نکته مهم است که در ذیل به آنها اشاره می‌کنیم:

۱ـ داغ حاج‌قاسم فراموش‌شدنی نیست؛ با وجود گذشت چند ماه از شهادت سردار دل‌ها، سرباز ولایت و محبوب ملت «حاج‌قاسم سلیمانی»، رهبر مظلوم‌مان در هر سخنرانی اسم ایشان را به زبان می‌آورد و در گلو بغض می‌کند. خدا می‌داند که در خلوت شبانه چقدر برای حاج‌قاسم می‌سوزد و گریه می‌کند، همان‌گونه که امیرمؤمنان حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه از بغض‌های‌شان بعد از شهادت مالک و عمار می‌فرمایند. حاج‌قاسم تنها فردی بود که در نگاه و کلام حضرت آقا به دو جایگاه رسید. یکم: مقام تحسین و تحبیب؛ آنجا که فرمودند هر وقت حاج‌قاسم می‌آمد و گزارش می‌داد، در دل او را تحسین می‌کردم. او را دوست می‌داشتم. همه کارها را انجام می‌داد، اما در جمع خود را پنهان می‌کرد؛ باید می‌گشتم تا او را در جمع پیدا کنم. دوم: مقام تعظیم؛ آنجا که فرمودند امروز هم به خاطر عظمت کاری که انجام داد و قیامتی که به پا کرد با رفتنش، دیدید مردم چه کردند با این بدن اربا اربا شده؛ به همین خاطر به روح مطهر او تعظیم می‌کنم.

۲ـ یادآوری غیرت عربی برای مهمان‌کشی؛ در رسم اعراب مهمان‌نوازی یک رسم و آیین تخلف‌ناپذیر تلقی می‌شود. اربعین و مهمان‌نوازی عراقی‌ها را که یادتان می‌آید؟ یادآوری این نکته که رهبر انقلاب خطاب به مصطفی الکاظمی فرمودند: «آنها مهمان را در خانه شما کشته‌اند» تلنگری به غیرت عربی است که گویی مگر غیرت شما اجازه می‌دهد با قاتل مهمان‌تان از موضع سازش و انفعال وارد شوید؟ نمی‌توان هم با قاتل ظالم بود و هم از غیرت عربی در حمایت از مقتول مظلوم سخن گفت.

۳ـ انتقام سخت در راه است؛ این جمله رهبر معظم انقلاب بیش از موارد دیگر توجه رسانه‌ها و مردم را به خود جلب کرد که فرمودند: «ایران هرگز این موضوع را فراموش نخواهد کرد و قطعاً ضربه متقابل را به آمریکایی‌ها خواهد زد.» جمله مهمی که الکاظمی با خود از بیت رهبری برای انتقال به آمریکایی‌ها خواهد برد و می‌توان از آن به عنوان سرفصلی جدید در منطقه و در مواجهه با آمریکا یاد کرد. تصور کلی در پروسه انتقام سخت این بود که ایران با ضربات موشکی به پایگاه عین‌الاسد به نوعی انتقام خود را گرفته است، اما این جمله رهبر معظم انقلاب خطاب به الکاظمی که خود فردی امنیتی بوده است، یک واقعیت بسیار مهم را نشان می‌دهد و آن اینکه هنوز ضربه متقابل زده نشده است و ضربه‌ای که مابه‌ازای خون حاج‌قاسم باشد، هنوز ارائه نشده است.

ابوالحسن سلطانی‌زاده