بررسی‭  ‬مخالفت‭ ‬چین،‭ ‬روسیه‭ ‬و‭ ‬کشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬با‭ ‬فعال‭ ‬سازی‭ ‬سازوکار‭ ‬ماشه‭  ‬در‭ ‬گفتگو‭ ‬با‭ ‬محسن‭ ‬جلیلوند‭ ‬استاد‭ ‬روابط‭ ‬بین‌الملل‭ ‬دانشگاه‭ ‬علامه‭ ‬طباطبایی
۱۸ ‬اردیبهشت‭ ‬۱۳۹۷‭ ‬برخلاف‭ ‬پیش‎بینی‭ ‬حامیان‭ ‬برجام،‭ ‬ترامپ‭ ‬از‭ ‬توافق‭ ‬هسته‌ای‭ ‬خارج‭ ‬شد‭.‬پس‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬نقشه‭ ‬آمریکا‭ ‬به‭ ‬ورشکستگی‭ ‬کشاندن‭ ‬کامل‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬شکست‭ ‬روبه‌رو‭ ‬شد‭. ‬به‭ ‬تازگی‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬پی‭ ‬نزدیک‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬تاریخ‭ ‬پایان‭ ‬تحریم‌های‭ ‬تسلیحاتی‭ ‬علیه‭ ‬ایران‭ ‬آمریکایی‌ها‭ ‬تلاش‭ ‬جهت‭ ‬ایجاد‭ ‬یک‭ ‬اجماع‭ ‬بین‌المللی‭ ‬علیه‭ ‬کشورمان‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬اعضای‭ ‬دائم‭ ‬و‭ ‬غیردائم‭ ‬شورای‭ ‬امنیت‭ ‬سازمان‭ ‬ملل‭ ‬متحد‭ ‬را‭ ‬افزایش‭ ‬داده‎اند‭ ‬که‭  ‬با‭ ‬انزوای‭ ‬دولت‭ ‬آمریکا‭ ‬همراه‭ ‬بود؛‭ ‬‭ ‬این‌نخستین‭ ‬بار‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬جنگ‭ ‬جهانی‭ ‬دوم‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬ساز‏وکارهای‭ ‬آمریکا‭ ‬ساخته‭ ‬بین‌المللی،‭ ‬خود‭ ‬آمریکایی‌ها‭ ‬در‭ ‬انزوا‭ ‬قرارگرفته‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬برای‭ ‬درک‭ ‬بهتر‭ ‬شرایط‭ ‬بین‌المللی‭ ‬و‭ ‬دلایل‭ ‬ناکامی‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬ایجاد‭ ‬یک‭ ‬اجماع‭ ‬همگانی‭ ‬علیه‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬صحنه‭ ‬بین‌الملل،‭ ‬با‭ ‬دکتر«محسن‭ ‬جلیلوند‮»‬‭ ‬استاد‭ ‬روابط‭ ‬بین‌الملل‭ ‬دانشگاه‭ ‬علامه‭ ‬گفت‌وگو‭ ‬کردیم‭:‬

برجام‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬مرده‭ ‬است‭!‬

جلیلوند‭ ‬در‭ ‬ابتدای‭ ‬سخنان‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬اشاره‭ ‬به‭ ‬انزوای‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬بعد‭ ‬حقوقی‭ ‬بازگشت‭ ‬تحریم‎های‭ ‬بین‏المللی‭ ‬علیه‭ ‬کشورمان،‭ ‬درباره‭ ‬معنای‭ ‬این‭ ‬شکست‭ ‬و‭ ‬آینده‭ ‬برجام‭ ‬بیان‭ ‬داشت‭: ‬‮«‬در‭ ‬بحث‭ ‬حقوقی‭ ‬بازگشت‭ ‬تحریم‌ها‭ ‬یا‭ ‬همان‭ ‬سازوکار‭ ‬ماشه،‭ ‬که‭ ‬بیشتر‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬قطعنامه‭ ‬۲۲۳۱‭ ‬شورای‭ ‬امنیت‭ ‬می‎شود؛‭ ‬آمریکا‭ ‬عملا‭ ‬شکست‭ ‬خورده‭ ‬است‭. ‬اما‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬نکته‭ ‬توجه‭ ‬کنیم‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬مسئله‭ ‬بازگشت‭ ‬تحریم‎ها‭ ‬دارای‭ ‬دو‭ ‬بعد‭ ‬است؛‭ ‬بعد‭ ‬نخست‭ ‬همان‭ ‬بعد‭ ‬حقوقی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬ذکر‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬بعد‭ ‬دوم‭ ‬که‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬قدرت‭ ‬و‭ ‬نفوذ‭ ‬بین‌المللی‭ ‬و‭ ‬اقتصادی‭ ‬یک‭ ‬دولت‭ ‬است‭. ‬ما‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬پرسش‭ ‬مواجه‏ایم‭ ‬که‭ ‬آیا‭ ‬دولت‭ ‬آمریکا‭ ‬با‭ ‬اعمال‭ ‬فشار،‭ ‬ارعاب‭ ‬و‭ ‬تهدید،‭ ‬امکان‭ ‬بازگرداندن‭ ‬تحریم‌ها‭ ‬و‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬سازوکار‭ ‬ماشه‭ ‬علیه‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬دارد‭ ‬یا‭ ‬خیر؟‭ ‬متأسفانه‭ ‬باید‭ ‬گفت‭ ‬نفوذ‭ ‬آمریکایی‌ها‭ ‬بر‭ ‬سایر‭ ‬دولت‌های‭ ‬حاضر‭ ‬در‭ ‬برجام‭ ‬بالاست‭ ‬و‭ ‬امکان‭ ‬اعمال‭ ‬فشار‭ ‬بر‭ ‬آن‭ ‬دولت‏ها‭ ‬را‭ ‬دارد‭. ‬بنابراین‭ ‬در‭ ‬بعد‭ ‬غیرحقوقی‭ ‬یا‭ ‬همان‭ ‬امکان‭ ‬اعمال‭ ‬قدرت‭ ‬در‭ ‬صحنه‭ ‬بین‌المللی،‭ ‬آمریکا‭ ‬امکان‭ ‬توطئه‭ ‬علیه‭ ‬کشورمان‭ ‬را‭ ‬دارد‭. ‬درباره‭ ‬برجام‭ ‬نیز‭ ‬بگذارید‭ ‬همان‭ ‬گونه‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬همه‭ ‬مصاحبه‏هایم‭ ‬صحبت‭ ‬کرده‌ام،‭ ‬سخن‭ ‬بگویم‭. ‬از‭ ‬دیدگاه‭ ‬من‭ ‬برجام‭ ‬مرده‭ ‬است‭ ‬‭ ‬و‭ ‬ما‭ ‬این‭ ‬مرده‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬تنفس‭ ‬مصنوعی‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬بخشICUمی‏خواهیم‭ ‬زنده‭ ‬نگه‭ ‬داریم‭.‬‮»‬

اتفاق‭ ‬مهمی‭ ‬نخواهد‭ ‬افتاد

درباره‭ ‬لغو‭ ‬یا‭ ‬عدم‭ ‬لغو‭ ‬‌تحریم‎های‭ ‬تسلیحاتی‭ ‬علیه‭ ‬کشورمان‭ ‬در‭ ‬تاریخ‭ ‬مقرر‭ ‬که‭ ‬اواخر‭ ‬مهر‭ ‬ماه‭ ‬است،‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬نکته‭ ‬توجه‭ ‬داشت‭ ‬که‭ ‬یک‭ ‬جریان‭ ‬رسانه‎ای‭ ‬در‭ ‬کار‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬مطلب‭ ‬را‭ ‬وابسته‭ ‬به‭ ‬حیات‭ ‬و‭ ‬ممات‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬نشان‭ ‬دهد‭. ‬بر‭ ‬فرض‭ ‬که‭ ‬تحریم‌های‭ ‬تسلیحاتی‭ ‬با‭ ‬تلاش،‭ ‬فشار‭ ‬و‭ ‬قلدرمآبی‭ ‬آمریکایی‎ها‭ ‬باقی‭ ‬بماند‭. ‬آیا‭ ‬همه‭ ‬چیز‭ ‬برای‭ ‬ما‭ ‬تمام‭ ‬است؟‭! ‬هر‭ ‬آدم‭ ‬عاقلی‭ ‬می‎داند‭ ‬که‭ ‬اولویت‭ ‬فعلی‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬گشایش‭ ‬در‭ ‬تحریم‌ها،‭ ‬معیشت‭ ‬مردمش‭ ‬است‭. ‬ایران‭ ‬توان‭ ‬نظامی‭ ‬قابل‭ ‬قبولی‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬واردات‭ ‬تجهیرات‭ ‬نظامی‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬بهبود‭ ‬شرایط‭ ‬معیشت‭ ‬مردم،‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬برایش‭ ‬اولویتی‭ ‬ندارد‭ ‬و‭ ‬اگر‭ ‬اولویتی‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬باشد،‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬مزیت‭ ‬صادرات‭ ‬تسلیحات‭ ‬است‭. ‬بنابراین‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬موفقیت‭ ‬آمریکایی‏ها‭ ‬اتفاق‭ ‬مهم‭ ‬و‭ ‬فلج‌کننده‎ای‭ ‬هم‭ ‬نیفتاده‭ ‬است‭.‬

لزوم‭ ‬هوشمندی‭ ‬تهران‭ ‬

استاد‭ ‬دانشگاه‭ ‬علامه‭ ‬در‭ ‬پایان‌‭ ‬سخنان‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬اشاره‭ ‬به‭ ‬لزوم‭ ‬تداوم‭ ‬قاطعیت‭ ‬مسئولان‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬یکجانبه‎گرایی‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬صحنه‭ ‬بین‌الملل،‭ ‬اظهار‭ ‬داشت‭: ‬‮«‬آنچه‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬هر‭ ‬چیز‭ ‬باید‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬مسئولان‭ ‬ما‭ ‬باشد،‭ ‬موضع‎گیری‌های‭ ‬هوشمندانه‭ ‬و‭ ‬قاطعانه‭ ‬است‭. ‬توجه‭ ‬کنید‭ ‬در‭ ‬موضوع‭ ‬اخیر‭ ‬نیز‭ ‬کشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬یا‭ ‬روسیه‭ ‬و‭ ‬چین،‭ ‬با‭ ‬آمریکا‭ ‬مخالفت‭ ‬نکردند؛‭ ‬بلکه‭ ‬همراهی‭ ‬نداشتند،‭ ‬یعنی‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬ما‭ ‬شاهد‭ ‬مخالفت‭ ‬قاطع‭ ‬و‭ ‬کارسازی‭ ‬نبودیم‭. ‬برای‭ ‬نمونه،‭ ‬آقای‭ ‬لاوروف‭ ‬گفته‭ ‬است‭ ‬ما‭ ‬در‭ ‬زمینه‭ ‬تداوم‭ ‬تحریم‎های‭ ‬تسلیحاتی‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬تاریخ‭ ‬توافق‭ ‬شده‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬لغو‭ ‬آن،‭ ‬با‭ ‬آمریکا‭ ‬همراه‭ ‬نیستیم؛‭ ‬اما‭ ‬شرکت‌های‭ ‬تسلیحاتی‭ ‬روسیه‭ ‬باید‭ ‬خودشان‭ ‬در‭ ‬زمینه‭ ‬معامله‭ ‬با‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬منافع‌شان‭ ‬و‭ ‬امکان‭ ‬فشار‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬آمریکا‭ ‬تصمیم‭ ‬بگیرند‭! ‬همان‭ ‬طور‭ ‬که‭ ‬پیشتر‭ ‬گفتم،‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬زمینه‭ ‬حقوقی‭ ‬شکست‭ ‬خورده‭ ‬است؛‭ ‬اما‭ ‬توان‭ ‬تحت‭ ‬فشار‭ ‬قرار‭ ‬دادن‭ ‬سایر‭ ‬کشورها‭ ‬برای‭ ‬معامله‭ ‬نکردن‭ ‬با‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬دارد‭.‬‮»‬‭ ‬

علی‌اصغر‭ ‬رحمان‌نژاد