نقش متقابل مردم و مسئولان در اقتصاد دفاع مقدس

تفاوت اقتصاد ایران در زمان جنگ تحمیلی با زمان جنگ تحریمی موجود از چند جنبه باید تفسیر و تحلیل شود. نمایش روحیه ایثارگری و قناعت مردم مهم‌ترین ویژگی در دوران دفاع مقدس است که یک پشتوانه بسیار قوی برای اقتصاد کشور و رویارویی هر چه بهتر و قوی‌تر با دشمن بعثی به شمار می‌رفت. از این نظر یادآوری دوران دفاع مقدس حائز اهمیت است که اگرچه مردم از نظر اقتصادی در تنگناهای گوناگونی قرار داشتند؛ اما به دلیل قناعت در زندگی تلاش می‌کردند با کمترین عایدی زندگی خود را بگذرانند؛ اما در جنگی که دشمن به آنها تحمیل کرده بود متحمل شکست و خسرانی مانند از دست دادن خاک و ناموس خود نشوند.

گفتنی است، با اینکه امکانات لازم برای دفاع از کشور چندان مهیا نبود؛ اما پررنگ بودن روحیه ایثارگری در آحاد مردم سبب می‌شد آنها حتی از طلا و اموال خود به نفع حمایت از رزمندگان اسلام بگذرند. به عبارت دیگر، آنها افزون بر قناعت در زندگی و بذل جان خود در راه دفاع از کشور، به اقتصاد ملی نیز کمک شایان توجهی می‌کردند. از سوی دیگر، مسئولان با ریخت و پاش، هزینه‌های نابجا به نظام تحمیل نمی‌کردند، آنها منابع و درآمدهای هر چند کم و محدود کشور را با مدیریت درست به سمتی هدایت می‌کردند که در جهت تأمین اهداف نظام و پاسخ‌دهی به نیازهای جبهه و جنگ و رزمندگان باشد؛ از این رو آن زمان با اینکه هزینه‌های دفاع مقدس و تأمین تسلیحات و بسیاری از مسائلی که در جنگ به اقتصاد کشور تحمیل می‌شد بالا بود؛ اما به واسطه اینکه بودجه عمومی کشور به بهترین نحو ممکن هزینه می‌شد و هزینه‌های غیر مرتبطی به بودجه تحمیل نمی‌شد، اقتصاد به خوبی مدیریت شده بود. البته مردم هم به شدت در کاهش هزینه‌های اقتصادی نظام با مسئولان همکاری می‌کردند. مجموعه این عوامل سبب شد اقتصاد ایران طی آن سال‌ها به خوبی و بدون کوچک‌ترین مشکلی اداره شود.

آنچه از دوران دفاع مقدس چه در زمینه اقتصادی و چه سیاسی و فرهنگی باید دائماً الگوبرداری شود، نحوه مدیریت اقتصادی کشور و مشارکت مردم و همدلی مسئولان با مردم است. بیشتر مردم در آن زمان در جهات گوناگون به ویژه در جهات مرتبط به موضوعات دفاعی، امنیتی، نظامی و اقتصادی به عنوان پدافند عامل و پدافند غیر عامل در کنار انقلاب بوده و برای هر گونه پشتیبانی از انقلاب با جان و دل حاضر و آماده بودند. به هر حال بدیهی است که انقلاب‌ها شرایطی را رقم می‌زنند که مردم آن جامعه تا مدت زمانی، جنب‌وجوشی در نظام اجتماعی آن جامعه ایجاد می‌کنند، اما پس از فروکش کردن حوادث و شرایط آن جامعه تا حدودی دچار رخوت شده و انتظارات به شدت افزایش می‌یابد، در حالی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این موضوع نه تنها به سرعت افت نکرد، بلکه تقویت نیز شد.

عبدالمجید شیخی