سیدمحمد مشکوه‌الممالک/ رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیئت دولت درباره اهمیت فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات فرمودند: «یک نکته دیگر هم مسئله فضای مجازی است که من می‌خواهم خواهش کنم از جناب آقای رئیس‌جمهور این [را دنبال کنند]؛ چون فضای مجازی واقعاً یک دنیای رو به رشد غیرقابل توقف است؛ یعنی واقعاً آخر ندارد، آدم هرچه نگاه می‌کند، آن چیز اول بلا آخر، فضای مجازی است. هر چه انسان پیش می‌رود در این فضا، این همین‌طور ادامه دارد...» اما آن شبکه ملی اطلاعات را ـ که خیلی مهم است آن شبکه داخلی ـ ما هنوز پیش نرفته‌ایم؛ خب، با اینکه آقای واعظی هم معتقد به این قضیه هستند و دوستان همه معتقدند به این قضیه، اما این پیشرفت نداشته؛ این را بایستی ان‌شاءالله دنبال کنیم که ضربه‌های بی‌جبرانی نزنیم.»
خبرنگار هفته‌نامه صبح صادق در این زمینه گفت‌وگویی را با سه نفر از صاحب‌نظران این عرصه انجام داده است که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.
شبکه ملی اطلاعات ناشناخته مانده است
دکتر سید سعیدرضا عاملی*
می‌توان گفت شبکه ملی اطلاعات یک شاخص محوری برای توسعه و پیشرفت کشورها است. در واقع، یکی از مهم‌ترین ملاک‌های توسعه کشورها، توسعه شبکه ملی اطلاعات است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته از جمله خود آمریکا مراکز ملی داده وجود دارد که داده‌های بزرگی مانند داده‌های جغرافیایی، رادارها، آمارها، جی‌پی‌اس و ترافیک کشور، اطلاعات و آمار نفوس و مسکن، داده‌های پزشکی همگی در این مرکز نگهداری و مدیریت می‌شود.
این ابهاماتی که در شبکه ملی اطلاعات ایجاد می‌کنند، دقیقاً برای این است که یک مانعی برای توسعه و پیشرفت ایجاد کنند، وگرنه تمام ابعاد این شبکه پیشرفت‌گرایانه و با هدف تسهیل نظام شهروندی و ارائه خدمات بهتر است.
همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب در دیدار با هیئت دولت اشاره فرمودند، در فضای مجازی ظرفیت متمایل به بی‌نهایتی وجود دارد که وقتی این ظرفیت را به فعلیت درآوریم مانع از استفاده‌های منفی می‌شود، یا حداقل استفاده منفی را کاهش می‌دهد. هنگامی که فرد تنها به دلیل سرگرمی از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت استفاده می‌کند، قطعاً تهدیدهای این شبکه‌ها متوجه وی می‌شود؛ اما اگر دامنه استفاده را گسترش دهیم، یعنی مشاغل وارد شبکه‌های اجتماعی شده و شبکه‌های اجتماعی به شبکه‌های مهارتی تبدیل شوند و یک ظرفیت اجتماعی برای انجام کارهای بزرگ باشند، شبکه‌های اجتماعی از حالت سرگرمی صرف خارج شده و بستری برای کار گروهی و استفاده فراگیر از منابع انسانی می‌شوند.
پس از توسعه ظرفیت‌های اشتغال مثبت؛ مهم‌ترین عامل بازدارنده برای شبکه‌های اجتماعی قانون و مقررات است. پایه جرم؛ وجود قانون است؛ از این رو ابتدا نیازمند اعمال قانون و سپس تصویب نظام قوانین و مقررات جدید برای ارتباطات شبکه‌ای هستیم. به طور حتم سطح جرم در فضای مجازی به دلیل قلمرو تأثیرگذاری بالاتر از جرم فردی در محیط فیزیکی و حضوری است.
محیط مجازی محیطی است که با هدف به مشارکت درآوردن همگان به وجود آمده است و ساختار غیر مرکزی دارد. این به آن معناست که محیط در رابطه با تولید و مصرف از یک ظرفیت فراگیر و پویا برخوردار است؛ لذا امکان استفاده مثبت و منفی از ظرفیت پراکنده در آن کاملاً مهیا است.
دولت طی چند سال گذشته اقدامات مثبت و گسترده‌ای انجام داده است که یکی از مهم‌ترین آنها تلاش برای تأسیس شبکه ملی اطلاعات است. اما هنوز با آنچه مطلوب است فاصله بسیار زیادی داریم و اقدامات ما با ضرورت‌های توسعه‌ای تناسبی ندارد. ما نیازمند توسعه دانش، آگاهی عمومی، آشنایی به نظام‌های حقوقی و سرمایه‌گذاری گسترده در فضای مجازی هستیم. لازم است در مبانی و راهبردهای بودجه‌ریزی کشور و ریل‌گذاری‌های فناوری یک تجدیدنظر اساسی صورت بگیرد. در حقیقت به یک رخداد بزرگ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در این حوزه نیاز داریم.
* عضو شورای عالی فضای مجازی
باید قاعده زمین فوتبال شیب‌دار را عوض کرد
حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر*
فضای مجازی یکی از فضاهایی است که زندگی ما انسان‌ها به شدت با آن ارتباط عمیقی پیدا کرده و هر چه می‌گذرد ارتباط ما با این فضا بیشتر می‌شود. اگر توجه کنیم می‌بینیم که بخش زیادی از اتفاقاتی که در زندگی ما می‌افتد با فضای مجازی مرتبط است. گاهی ما به سادگی از کنار این مسائل عبور می‌کنیم، در صورتی که باید به این موضوع توجه اساسی داشته باشیم.
در واقع، نمی‌توان تأثیر فضای مجازی را انکار کرد؛ چرا که به بخشی از روزمرگی ما تبدیل شده است. ما در این موضوع باید مدیریت لازم را داشته باشیم و باید تلاش کنیم که حدود و حریم ما حفظ شود.
با توجه به اهمیت موضوع فضای مجازی، مدیریت این فضا بسیار مهم است که تنها با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات محقق خواهد شد؛ اما تلاش‌های چند ساله ما، تاکنون بی‌فایده و بی‌نتیجه بوده است. راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات یک فرصت مغتنم برای اشتغال‌زایی است و دولت می‌تواند از این راه علاوه بر ایجاد چندین هزار شغل، جلوی به غارت رفتن سرمایه‌های مالی کشور را هم بگیرد؛ اما متأسفانه تاکنون این اتفاق نیفتاده
است.
البته، پس از تلاش‌های مکرر حرکتی را در راستای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات آغاز کرده‌اند که می‌تواند جنبه اقتصادی، فرهنگی و امنیتی داشته باشد. امروزه کشورهای مطرح جهان در زمینه اینترنت، به راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات داخلی خودشان اصرار دارند. در کشورهایی مانند کره جنوبی که پرسرعت‌ترین و بیشترین مصرف اینترنت را دارد، 93 درصد از بهره‌برداری آن از شبکه ملی خودشان است و بیشترین خدمات را به مردم کشورشان می‌دهند و تنها 7 درصد از اینترنت خارجی استفاده می‌کنند.
آمریکا با استفاده از رسانه‌های مجازی خود جنگی نابرابر را با کشور ما راه انداخته است که این جنگ با وضع فعلی مانند زمین فوتبال شیب‌داری است که تا هر زمان هم که بخواهیم نمی‌توانیم به آن گل بزنیم و ناگزیر بازنده می‌شویم. متأسفانه مسئولان در این امر کوتاهی می‌کنند، در حالی که اصلاً مسئله پیچیده‌ای نیست، تنها باید درست مدیریت شود تا بتوانیم پیروز میدان باشیم.
شبکه ملی اطلاعات اقدامی است تا مردم بتوانند از فضای مجازی با قیمتی ارزان، کیفیت و امنیت بالا از آن استفاده کنند. به دلیل کوتاهی که دولت‌ها در راه‌اندازی اینترنت داشته‌اند حداقل ده برابر قیمت واقعی آن پول صرف شده، در حالی که هم کیفیت آن بسیار پایین است و هم مسائل امنیتی مطرح است که با راه‌اندازی این شبکه همه این خدمات را می‌توان به بهترین شکل ارائه
کرد.
* عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی
شبکه ملی اطلاعات اینترانت نیست، اینترنت است
روح‌الله مؤمن‌نسب*
شبکه ملی اطلاعات بر مبنای دستور رهبر معظم انقلاب باید اینترنت بوده و چهار ویژگی سالم‌بودن، سرعت، امنیت و ارزان‌بودن را داشته باشد. در حال حاضر شبکه ملی اطلاعات، شبکه دولتی وزارت ارتباطات است، نه شبکه ملی اطلاعات. بر اساس قانون، شبکه ملی اطلاعات باید تصویب شورای عالی فضای مجازی و زیر نظر مرکز ملی فضای مجازی کشور راه‌اندازی شود و برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات طبق دستور کتبی امام خامنه‌ای باید یک تحقیقات ملی صورت بگیرد.
در نتیجه، چیزی که به اسم شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شده، یک شبکه داخلی است. چند سال است که قانون برنامه پنجم توسعه ماده 46 یا 47 نتوانسته آن را اجرا کند، نتیجه اینکه وزارت ارتباطات تمایل کافی به ایجاد شبکه ملی اطلاعات ندارد.
این طرح در کشورهای دیگر نیز اجرا شده است، برای نمونه آلمان و حوزه شنگن در غرب اروپا مدت‌هاست که شبکه ملی اطلاعات خود را راه‌اندازی کرده‌اند، فرانسه، کره جنوبی، چین، روسیه، برزیل، بلژیک، هلند و دیگر کشورها شبکه ملی اطلاعات دارند. در واقع، کشورهای مختلفی هستند که این شبکه را ایجاد کرده‌اند و اتحادیه اروپا تا پایان سال 2015 شبکه ملی اطلاعات را تکمیل می‌کند.
بر اساس سندی که منتشر شده است در ماه 14 میلیارد بسته داده و بسته اطلاعاتی از کشور خارج می‌شود. در نتیجه، برای جلوگیری از این حجم جاسوسی، برای اینکه مردم سرعت بالای اینترنت را تجربه کنند، از امنیت اطلاعات‌شان مطمئن شوند، برای اینکه موضوع هک در کشور از بین برود، یا خیلی کم شود و قیمت اینترنت کاهش یابد، شرکت ارتباطات باید زیرساخت و اتصالاتش را از تولید ترافیک بردارد و در جاهای حاکمیتی نظارت داشته باشد و یک تقسیم کار ملی صورت بگیرد.
شورای عالی فضای مجازی هرچه سریع‌تر باید طرح مفهومی شبکه ملی اطلاعات را تکمیل کند و بر مبنای مدل مفهومی، مدل اجرایی و تقسیم کار ملی صورت بگیرد. در غیر این صورت اگر شرکت‌های خارجی مجری شبکه ملی اطلاعات باشند و بر مبنای قانون اجرا نشده باشد، نه تنها سودی برای کشور ندارد؛ بلکه می‌تواند برای کشور خطرناک باشد. فرض کنید تجمیع اطلاعات که اسمش شبکه ملی اطلاعات است در دستگاه‌هایی ذخیره شود که امنیت نداشته باشد و هکرهای خارجی بتوانند از تمام این اطلاعات به راحتی رونوشت بگیرند، به یقین چنین دستگاهی امنیت ندارد و وضعیت حال بهتر از آن است؛ چرا که در وضعیت حال ما می‌دانیم که اطلاعات‌مان خارج می‌شود و رعایت می‌کنیم و اگر اطلاعات روی دستگاههای ناامن تجمیع شود و آن‌وقت از طریق دستگاههای دشمن رونوشت گرفته شود، دیگر امنیت مفهومی ندارد.
در نتیجه؛ اولاً شبکه ملی اطلاعات اینترانت نیست، اینترنت است. ثانیاً اینترنت در کشور باید سالم، سریع، ایمن و ارزان باشد. ثالثاً طبق دستور صریح رهبر فرزانه انقلاب شبکه‌های ملی اطلاعات باید با تصویب شورای عالی فضای مجازی و زیر نظر مرکز ملی فضای مجازی کشور و طی یک اتحاد ملی اجرا شود، وگرنه خاصیتی ندارد و این شبکه هم نمی‌تواند شبکه ملی اطلاعات باشد.
* معاون اسبق مرکز رسانه‌های دیجیتال
