سیدمحمد مشکوهالممالک/ امام خامنهای فرمودند:« حادثه عظیم عاشورا از دو نظر قابلتأمل و تدبّر است. ۱ـ درسهای عاشورا است؛۲ـ «عبرتهای عاشورا». عاشورا درسها و پیامی دارد و یک صحنه عبرت است. انسان باید به این صحنه نگاه کند تا عبرت بگیرد؛ یعنی چه؟ یعنی خود را با آن وضعیت مقایسه کند و بفهمد در چه حال و در چه وضعیتی است...»
در راستای تبیین درسهای مکتب عاشورا، خبرنگار صبحصادق گفتوگویی را با سه نفر از استادان دانشگاه و مدیران حوزههای علمیه ترتیب داده که شما را به خواندن آن دعوت میکنیم.
عاشورا درس بازگشت به دین را دارد
حجتالاسلام محمدباقر فرزانه*
درسهای عاشورا در هر موقعیتی که به شرایط و موقعیت دوران امام حسین(ع) شبیه باشد، عبرتآموز است. چنین شرایطی نیز باید در میان امت پیامبر(ص) فراگیر باشد؛ چرا که امام حسین(ع) فرمودند: «إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاِْصْلاحِ فى أُمَه جَدّى، ما نیز باید شرایط زمان خود را با شرایط دوران امام حسین(ع) مقایسه کنیم. شباهتهای این زمان با زمان امام حسین(ع) کم نیست. امروز ظلم گستردهای به امتهای اسلامی میشود؛ ظلمی که یکی از اهداف و انگیزههای امام حسین(ع) مبارزه با آن بوده است.
شرایط زمان ما شباهت بسیار زیادی به زمان امام حسین(ع) دارد؛ از این رو حسینبنعلی(ع) برای امروز ما درس بازگشت به دین، مقاومت در برابر ستمگران، ایجاد امنیت برای امت اسلامی و درس نصب علایم و شاخصههای اصلی دین را دارد.
امروز راهی جز راه امام حسین(ع) در برابر امت اسلامی وجود ندارد؛ همانگونه که امت اسلامی ایران در جنگ تحمیلی از این راه استفاده کرد و در نهایت پیروز شد.
عبرتهای عاشورا بیش از آنکه برای امت اسلامی مطرح باشد، برای ایران اسلامی مطرح است. ایران اسلامی که انقلاب کرد و انقلاب را با مقاومت و پایمردی به پیروزی رساند، امروز باید مراقب باشد که دچار همان انحرافاتی نشود که امت اسلامی پس از پیامبر(ص) به آن دچار شدند. خواص امت اسلامی وظیفه دارند امامت اسلامی را بشناسند، از امامت اسلامی حمایت کنند، در صف اول امربهمعروف و نهیازمنکر باشند و محرومان را مدنظر داشته باشند. خواص امت اسلامی در دوره پس از رحلت پیامبر(ص) از وظایف خود غفلت کردند؛ این همان عبرتی است که حضرت آقا بر آن تأکید دارند که ما باید از عبرتهای عاشورا درس بگیریم.
درسها و عبرتهای عاشورا نه تنها برای ایران اسلامی، بلکه برای تمام جهان اسلام پندآموز و چراغ راه است، ما که امروز در برابر قدرت استکباری ایستادهایم، مقاومت میکنیم و هزینه آن را میپردازیم، باید مراقب مقاومتمان هم باشیم. باید هر روز مقاومتمان را بیشتر کنیم؛ امروز اگر ما در برابر آمریکا نایستیم، اسلام سیلی خواهد خورد. امت اسلامی راهی جز ایستادن و مقاومت در برابر جبهه ظلم و استکبار ندارد.
امت اسلامی اگر بخواهند از شرّ شرایطی که آلسعود، آلخلیفه، داعش و گروههای تروریستی دیگر برایشان ایجاد کرده، نجات پیدا کنند، راهی جز مقاومت ندارند.
انقلاب؛ ارزشها، آرمانها و اصول مشخصی دارد؛ این اصول و آرمانها را امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب(مدظلهالعالی) به خوبی تبیین کردهاند؛ از این نظر آرمانها و ارزشهای انقلاب کاملاً روشن و آشکار است و هیچ ابهامی ندارد. این دقیقاً همان چیزی است که رهبر معظم انقلاب امروز از آن به انقلابیگری و انقلابی ماندن یاد میکنند. به عبارت دیگر، اصول انقلاب را پذیرفتن، به آن پایبند بودن و آن را در زندگی تجسم دادن، انقلابیگری است که بقای انقلاب را تضمین میکند.
*دبیر شورای عالی حوزه علمیه خراسان
آمادگی فدا شدن را داشته باشیم
حجتالاسلام اکبر فرجام*
همانطور که در روایات آمده است، عاشورا و کربلا یک حادثه واقع شده در مقطعی از زمان نیست؛ بلکه جریانی پیوسته و مستمر است. در عبرتهای عاشورا سه نکته برجسته وجود دارد: نکته اول، گرچه در طرف مقابل انبوهی از نیروهای حاضر در صحنه را میبینیم؛ اما مطابق تعبیر قرآن که میفرماید شما اینها را تصور میکنید که مجتمع هستند، در حالی که دلهایشان هیچ پیوندی با یکدیگر ندارد، در جبهه امام حسین(ع) و یارانشان همدلی، صمیمیت، صفا و دوستی وجود دارد.
در تاریخ میخوانید، شب عاشورا امام حسین(ع) به یارانشان فرمودند، هر کسی میخواهد برود؛ اما هیچکس حاضر نشد صحنه را ترک کند و در همان شب عاشورا یاران امام حسین(ع) آمدند و با امام بیعت کردند. در گفتوگوهای آنها مطرح است که حبیببنمظاهر به اصحاب میگفت، مبادا بگذارید فردا بنیهاشم زودتر از شما به میدان بروند.
از آن سو ابوالفضل عباس(ع) به بنیهاشم میفرمود، اصحاب مهمان ما هستند؛ مبادا اینها فردا جلوتر از ما فدایی بشوند. همگی اینها نشاندهنده یکپارچگی و همدلی یاران امام حسین(ع) بود.
بنابراین، درس اول این میدان این است که اگر امروز در جهان ائتلافهایی وجود دارد؛ مانند ائتلافی که عربستان علیه یمن از نظر خودش بین کشورهای عربی ایجاد کرده یا ائتلاف امروز در سوریه، هیچ یک از اینها در درون خودشان همدیگر را باور ندارند؛ ولی در جبهه حق، یعنی همان جبهه مقاومت همه یکدیگر را باور دارند.
نکته دوم، بحث ثبات و ایستادگی در راه آرمانها، هدف، تبعیت از امام و رهبر جامعه است، فرمانپذیری که اصحاب از امام حسین(ع) داشتند، برخاسته از این سفارش حضرت است که در شب عاشورا فرمودند: «فَمَن کانَ مِنکُم یَصبِرُ علی حَدِّ السَّیفِ و طَعنِ الاسِنَّه فَلیَقُم مَعَنا و اِلا فَلیَنصَرِف عَنّا» یا تعبیر دیگری که فرمودند: «صَبراً بَنیِ الکِرام»، ای بزرگوارها ایستادگی و مقاومت کنید. این پایداری و ثبات قدم در راه هدف و پشت سر امام جامعه درس دیگری است که عاشورا به ما
میآموزد.
نکته سوم در زمینه عاشورا که باید پیش روی همه ما باشد، این است که اگر انسان بخواهد، پرچم حق را برافراشته نگه دارد، باید آمادگی فدا شدن، ریخته شدن خونش بر زمین و رویارویی با دشمن سفّاکی را که به هیچ اصلی از اصول اخلاقی پایبند نیست، در خود ایجاد کند. دشمن همواره تلاش میکند در جبهه حق تفرقه ایجاد بکند.
* مدرس حوزه و دانشگاه
خداشناسی از درسهای مهم مکتب عاشوراست
آیتالله دکتر روحالله قرهی*
عاشورا منشأ درسهای تاریخی، آزادگی، جوانمردی و بیشتر از همه شناخت ولایت است. در کربلا تعاریف دیگری نیز معنا پیدا میکند؛ همچون اقامه عدل، اقامه احکام دین و از جمله احیای امربهمعروف و نهیازمنکر، ادب و بزرگواری که ما میبینیم، در تمام سپاه ابیعبدالله(ع) وجود دارد. حتی از نزدیکان اباعبدالله(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) والاترین نشان ادب است. در واقع، در این قیام کاملاً مشاهده میشود که امام برای خدا قیام کرده و تمام عاشورا درس خداشناسی است. وقتی در شب عاشورا ابیعبدالله(ع) درباره برداشتن بیعت خود از اهل حرم سخن میگویند، میبینید که همه اینها یک جمله را دارند و آن، این است که فردا جواب خدا را چه بدهیم، یعنی خداشناس و موحد بودند و این یکی از درسهای بسیار مهم این مکتب است. به دلیل همین که موحد بودند، در راه توحید، مکتب آسمانی و وجود ابیعبدالله(ع) به عنوان امام و حجت خدا بر روی زمین فداکاری کردند؛ چرا که دیدند زمام جامعه به دست فرد شرابخوار و فاسقی افتاده است و امام حسین(ع) میفرمایند، من برای اصلاح امت جدم قیام کردم. امروز هم بحث ما باید بر سر دین باشد؛ همانطور که امام راحل در یکی از سخنرانیهایشان فرمودند: «اسلام رفت، بدین معنا که نجف، قم، اصفهان، تهران و حوزههای علمیه به داد اسلام برسید و در راه دین فداکاری کنید. در عاشورا صحابه اباعبدالله(ع) هرگز از شهادت واهمهای نداشتند؛ بلکه شهادت را افتخار میدانستند و بیان کردند که اگر قرار است هزار بار زنده و باز کشته شویم، باز هم ما در راه امام و دین خدا جان میدهیم. همه اینها نشانه بحث فداکاری در راه دین است که امروزه امام مسلمین همین مطالب را بیان میفرمایند که ما باید در راه دین فداکاری کنیم. مسئله بسیار مهم دیگر این امنیت ماست که الحمدالله جنگی با کشوری نداریم. دیده میشود به واسطه همین محرم و صفری که امام راحل فرمودند اسلام را زنده نگه داشته، جوانان عزیز ما برای دفاع از حرم اهل بیت(علیهمالسلام) میروند و جان خود را در راه مکتب و دین خود میدهند که این فداکاریها خود از درسهای عاشورا نشئت گرفته است. مسئله دیگری که بسیار مهم است، موضوع آزاده بودن است که میبینیم ابیعبدالله(ع) بارها فرمودهاند: «مَوْتٌ فی عِزٍّ خَیْرٌ مِنْ حَیاه فی ذُلٍّ» به این معنا که مرگ با عزت بهتر از زندگی ذلیلانه است. زندگی که بناست در رأس آن شرابخواران عالم همچون یزید باشند و مردم را به سوی فسق و فجور ببرند معنای زندگی کردن را برای انسانها عوض میکند. در حالی که ابیعبدالله(ع) میفرمایند: مرگ با عزت بهتر از زندگی با ذلت است و این یکی از درسهای بسیار مهم عاشوراست که امامین این انقلاب نیز بارها و بارها تأکید کردهاند. حضرت آقا درباره مذاکرات فرمودند، این مذاکرات به جایی نمیرسد و امروزه شاهد هستیم که همانگونه شد؛ اما توهمی در ذهن برخی از مسئولان و عدهای از روی غفلت وجود دارد که متأسفانه نمیخواهند بپذیرند. همین نفوذی که آقا میفرمایند و با بررسی دقیقتر میبینیم که تا چه جاهایی دشمن نفوذ کرده است. اینها همه نشاندهنده این است که دشمن علیه ما کار میکند و امامین مسلمین نیز این هشدار را دادهاند.
* مؤسس حوزه علمیه امام مهدی(عج)