محمد نوری/ عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی(WTO) از جمله اهداف دولتهای گذشته و دولت یازدهم بوده و هست. اما آیا کشورمان زیرساختهای لازم را برای عضویت در این سازمان دارد؟ آیا عضویت ایران در این سازمان منافع ملی را تأمین میکند و به کشور ضرر و زیان وارد نخواهد کرد؟
پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات دولت یازدهم با گروه 1+5 و تولد سند برجام و پس از آن اعلام حمایت اتحادیه اروپا از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، برخی افراد در داخل کشور تلاشهای فراوانی را در راستای تئوریزه کردن و حمایت مطلق از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی انجام دادند. «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز پس از بازگشت هیئت اقتصادی و گمرکی اتحادیه اروپا از تهران، با صدور بیانیهای از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی حمایت کرد. این موضوع بهانهای شد تا درباره سازمان تجارت جهانی و پیامدهای مثبت و منفی پیوستن ایران به این سازمان نکاتی ارائه شود.
سازمان تجارت جهانی
سازمان تجارت جهانی یک سازمان بینالمللی است که براي گسترش تجارت خارجي در سطح بينالمللي در سال 1995 میلادی به وجود آمد و قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلاف بین اعضا را درباره مسائل مربوط حلوفصل میکند. در سازمان تجارت جهانی کشورهایی عضو هستند که موافقتنامههای تنظیم شده از سوی این سازمان را امضا کردهاند. مقرّ سازمان تجارت جهانی در ژنو سوئیس قرار دارد و با پیوستن کشورهای لیبی و افغانستان به آن، ۱۶۳ کشور از ۱۸۰ کشور جهان، عضو این سازمان شدهاند.
اصول اساسي
سازمان تجارت جهاني
۱ـ اصل عدم تبعيض؛
۲ـ اصل آزادي تجارت؛
۳ـ اصل كاهش تعرفهها؛
۴ـ اصل شفافسازي تجاري؛
۵ـ اصل تجارت منصفانه.
اهداف سازمان تجارت جهانی
۱ـ ارتقای سطح زندگی؛
۲ـ تأمین اشتغال در کشورهای عضو؛
۳ـ توسعه تولید و تجارت و بهرهوری بهینه از منابع جهانی؛
۴ـ دستیابی به توسعه پایدار با بهرهبرداری بهینه از منابع؛
۵ـ حفظ محیط زیست؛
۶ـ افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعهیافته از رشد تجارت بینالمللی.
با نگاهی به اهداف ترسیم شده در این سازمان برای تجارت جهانی بین کشورها، هیچ کشور و دولتی به خود اجازه نمیدهد از منافع آن چشمپوشی کند و مردم خود را از رسیدن به رفاه و آسایشی که این اهداف نوید آن را میدهد، محروم نماید؛ ولی نکتهای که باید در این زمینه به آن توجه شود، این است که با وجود اهداف و اصول مناسبی که برای تشکیل این سازمان طراحی شده و همه کشورها در ساختار آن برابر دیده شدهاند، کشورهای توسعهیافته و پیشرفتهای همچون آمریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس اعمال نفوذ زیادی در تصمیمگیریهای این سازمان داشته و در راستای تأمین منافع خود برنامهریزی و تصمیمگیری خواهند کرد. اگر چه در قوانین اساسی این سازمان، تمام کشورهای عضو، چه کوچک و چه بزرگ، باید در تصمیمگیریهای آن مشارکت داشته و از حق رأی برابر برخوردار باشند، اما در عمل سیاستهای این سازمان را کشورهای بزرگ اتخاذ میکنند و این سیاستها بدون در نظر گرفتن منافع سایر کشورهای عضو به تصویب میرسد.
پیامدهای مثبت عضویت ایران
در سازمان تجارت جهانی
۱ـ دروازههای کشور به روی کالاهایی که پیش از این با قیمتی بیشتر از قیمت واقعی به کشور وارد میشد، باز میشود.
۲ـ در بخش تولید، مواد اولیه مورد نیاز با قیمت مناسبتری به دست تولیدکننده میرسد.
۳ـ با توجه به دو مورد پیشین روند واردات مواد اولیه مرغوبتر تسهیل میشود و میتوان از آن در راستای افزایش کیفیت کالاهای تولید داخل استفاده کرد که این مسئله به زمینهسازی برای ارتقای صادرات منجر خواهد شد.
پیامدهای منفی عضویت ایران
در سازمان تجارت جهانی
۱ـ در اصول این سازمان تأکید شده است، کشورهای عضو باید سیاست یکسانی را در قبال کالاهای داخلی و خارجی داشته باشند. که این موضوع میتواند با سیاستهای اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی ایران مغایرت داشته باشد و موجبات ورود کالاهایی را به داخل کشور فراهم آورد که با فرهنگ و اعتقادات مردم سنخیت و قرابتی نداشته باشد.
۲ـ با حذف تعرفههای گمرکی و باز شدن حوزه رقابت بین کالاهای خارجی و داخلی در بین کشورها، تولید داخلی که توان رقابت با محصولات وارداتی خارجی را هم از نظر قیمت و هم از نظر کیفیت ندارد، به شدت آسیبپذیر شده و از گردونه رقابت خارج میشود.
۳ـ با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، قدرت حضور کشورمان در بازارهای بینالمللی بدون تقویت تولید داخلی و رفع موانع کسبوکار بهطور قابلتوجهی کاهش مییابد.
۴ـ فراهم نبودن زیرساختهای لازم برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی در حوزههای متعدد میتواند صنایع داخلی را با مشکلات متعدد روبهرو کند که جبران آن به صرف هزینههای هنگفت و زمان زیادی نیاز خواهد داشت.
با در نظر گرفتن موارد مذکور، باید دید آیا ایران و ساختار اقتصادی حاکم بر مناسبات اقتصادی آن آمادگی عضویت و ورود به سازمان تجارت جهانی را دارد یا همچنان باید دولت به سیاستهای حمایتی خود برای بالا بردن توان رقابتی اقتصاد ایران ادامه دهد؟
با توجه به سیاستهای اقتصاد مقاومتی که حمایت از تولید داخلی و رفع موانع و مشکلات فرا روی این موضوع است، به نظر میرسد دولت باید به جای تلاش مضاعف برای عضویت در سازمان تجارت جهانی و ذوقزدگی از حمایت اتحادیه اروپا از عضویت ایران در آن، اقدام و عمل متناسبی در راستای تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی برنامهریزی و اجرا کند و اوضاع نابسامان اقتصاد داخلی را با حرکت به سمت ذوب شدن در اقتصاد جهانی بدتر نکند.