محمد رضا مرادی/ جهان عرب از فردای جنگ جهانی دوم چندین کودتا را تجربه کرده است. در سال 2013 نظامیان مصری با کودتا، محمد مرسی را از قدرت خلع کردند. در دهههای قبل نیز در مصر، عراق و قطر کودتاهایی رخ داد که همه این موارد نشان میدهد، نوع حکومتهای پادشاهی عربی زمینهساز وقوع کودتاست؛ اما به نظر میرسد اینبار قرعه به نام عربستان افتاده است. این کشور از زمان مرگ «ملک عبدالله» و به قدرت رسیدن «سلمانبنعبدالعزیز» شاهد جنگ قدرت روزافزونی بوده که با حذف فرزندان ملک عبدالله از قدرت شروع شده و در نهایت به تصفیهحسابهای داخلی انجامیده است. هدف از این جنگ قدرت نیز زمینهسازی برای به قدرت رسیدن محمدبنسلمان فرزند 30 ساله شاه سعودی است.
سلمان بنعبدالعزیز پادشاه عربستان یک هفته پس از به قدرت رسیدن با صدور 40 فرمان حکومتی به تغییرات گسترده در کابینه و دولت جدید این کشور دست زد. برخی از این تغییرات علیه انتصابهای ملک عبدالله، پادشاه این کشور بود که بر اساس آن دو فرزند وی از قدرت برکنار شدند و خالد التویجری، رئیس دفتر سابق دربار سعودی تحت بازداشت خانگی قرار گرفت؛ اما شدت رقابتها در آلسعود و بین شاهزادگان این کشور به حدی است که اکنون نوعی جنگ پنهان در جریان است. به تازگی رسانههای عربی اعلام کردهاند، دهها شاهزاده و امیرزاده سعودی از زمان روی کار آمدن سلمان بنعبدالعزیز و قدرت گرفتن پسرش، عربستان را ترک کردهاند.
شدت رقابتها سبب شده است کارشناسان، عربستان را آبستن تحولات عمیقی در سال جاری میلادی بدانند. در همین ارتباط، روزنامه انگلیسی «دیلیمیل» پیشبینیهای خود را برای سال ۲۰۱۷ منتشر کرد که بارزترین آنها وقوع «کودتا» در عربستان است.
دههها سرکوبگری و زیادهروی در هزینهها و فساد موجب بیرون راندن خاندان حاکم در عربستان خواهد شد. این روزنامه پیشبینی کرد، کودتایی علیه سلمانبنعبدالعزیز، پادشاه عربستان در سال 2017 به وقوع بپیوندد. بدتر شدن وضعیت سلامت ملک سلمان طی یک سال اخیر، به منازعه قدرت شدیدی در عربستان دامن زده و افرادی را از نسلها و رویکردهای سیاسی مختلف در این کشور، درگیر خود کرده است.
بر اساس روند کنونی جانشینی که سلمان طراحی کرده، محمدبننایف 56 ساله نخستین گزینه برای رسیدن به تاج و تخت پس از پادشاه فعلی است و محمدبنسلمان 30 ساله پس از وی قرار دارد. هر دوی این شاهزادگان در داخل و خارج از عربستان هواداران و حامیانی دارند. شایان ذکر است، این دو شاهزاده سعودی در برخی حوزهها، به ویژه جنگ یمن به شدت با هم اختلافنظر دارند و همین امر اختلافات در دربار سعودی را بیشتر کرده است.
در یک نمونه نادر از علنی شدن اختلافات خاندان سلطنتی، یک شاهزاده سعودی که نامش فاش نشد، در ماه سپتامبر نامهای سرگشاده را منتشر کرد و خواستار برکناری ملک سلمان و روی کار آمدن شاهزاده احمد به جای وی شد.
نگاهی به وضعیت کنونی عربستان نشان میدهد، احتمال وقوع تحولات و تغییرات چشمگیری در عربستان وجود دارد. در عرصه اقتصادی نیز عربستان در سال گذشته با کسری بودجه 100 میلیارد دلاری مواجه بود و ملک سلمان برای مدیریت اقتصاد مجبور شد در چندین نوبت ریاضت اقتصادی را به اجرا بگذارد. این در حالی است که عربستان دهها میلیارد دلار برای خرید سلاح هزینه کرده است و شاهزادگان نسبت به این امر معترض هستند؛ چراکه محمدبنسلمان با وجود این خریدهای نجومی نتوانسته است در یمن دستاوردی داشته باشد.
از سوی دیگر، میلیاردها دلار کمک عربستان به تروریستها برای شکست دولت سوریه هم به نتیجه نرسیده است و همین امر سیاستهای ملک سلمان و وزیر دفاع جنگطلب سعودی را مورد هجمه قرار داده است. بنابراین، با توجه به مشکلات داخلی و منطقهای آلسعود در صورت همبستگی شاهزادگان، احتمال کودتا در سال 2017 در عربستان وجود دارد.