امین پناهی/ پس از آنکه فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تهدید رئیس‌جمهور ایالات متحده را پاسخ داد، ترامپ نیز با چرخشی آشکار موضع متفاوتی گرفت و در نشست خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا در پاسخ به خبرنگاری که پرسیده بود آیا حاضر است با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران دیدار کند، گفت: «من به ملاقات کردن اعتقاد دارم. اگر آنها بخواهند، من قطعاً با [مقامات] ایران ملاقات خواهم کرد.» اما مهم‌تر از اعلام آمادگی ترامپ برای ملاقات آن بود که او اعلام کرده بود حاضر است بدون هیچ پیش‌شرطی این ملاقات را انجام دهد.
همان‌طور که ترامپ و کابینه‌اش از ابتدای روی کار آمدن‌شان ثابت کرده‌اند به هیچ عنوان حتی برای شرکای سیاسی و تجاری خود قابل اعتماد نیستند، این بار هم پمپئو در کمتر از دو ساعت از صحبت‌های ترامپ در اظهاراتی متناقض برای گفت‌وگو با ایران شروطی را تعیین کرد و گفت: «اگر ایران بتواند بپذیرد که وارد توافق هسته‌ای جدیدی شود، دونالد ترامپ آماده است با این کشور
مذاکره کند.»
پمپئو با بیان اینکه از این ابراز تمایل ترامپ حمایت می‌کند، گفت: «در صورتی رئیس‌جمهور با ایرانی‌ها پای میز مذاکره خواهد نشست که ایرانی‌ها تعهد به اعمال تغییرات در نحوه رفتار با مردم این کشور را نشان دهند، از رفتار بد خود بکاهند و بتوانند بپذیرند که وارد توافقی هسته‌ای شوند که در عمل مانع اشاعه [تسلیحاتی] شود.»
البته این اولین بار نیست که پمپئو برای مذاکره با جمهوری اسلامی پیش‌شرط تعیین می‌کند، حدود دو ماه پیش نیز او با وقاحت دوازده پیش‌شرط را برای ایران تعیین کرده بود.
تغییر لفظ ملاقات به مذاکره
این اظهارات ضد و نقیض البته در درون کشور واکنش‌هایی را در پی داشت. تعدادی از روزنامه‌ها فردای آن روز با ذوق‌زدگی از اظهارات ترامپ و با تغییر لفظ «ملاقات بدون پیش‌شرط» به «مذاکره بدون پیش‌شرط» تلاش کردند چنین القا کنند که آمریکا خواهان مذاکره با ایران است و اگر چنین اتفاقی رخ ندهد، مقصر جمهوری اسلامی ایران است که از چنین فرصتی سود نجسته است.
هر چند محمدجواد ظریف هیچ واکنشی به این اظهارات دولتمردان آمریکایی نشان نداد؛ اما برخی از شخصیت‌های سیاسی از این اظهارات استقبال کردند؛ اولین واکنش به اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا را «حمید ابوطالبی» مشاور رئیس‌جمهور کشورمان نشان داد؛ وی درباره آمادگی برای مذاکره با ایران در صفحه توئیتر خود نوشت: «احترام به ملت بزرگ ایران، کاهش خصومت‌ها و بازگشت آمریکا به برجام، هموارکننده مسیر سنگلاخ کنونی است.»
ملاقات برای ملاقات
اما علی نجفی خوشرودی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس در این باره گفت: «نسبت به این تناقض، دو تحلیل می‌توان ارائه کرد؛ اول اینکه این مسئله ناشی از آشفتگی در تنظیم سیاست خارجی در ایالات متحده آمریکاست و نشانه آن چیزی است که امروز در دنیا به دیپلماسی توئیتری معروف شده است، یعنی اینکه قبل از آنکه موضوعی به صورت رسمی اعلام شود، رئیس‌جمهور آمریکا یک موضع را مطرح می‌کند و مقامات‌شان حرف دیگری می‌زنند.»
وی افزود: «در مرحله دوم، این مسئله نشانه یک تاکتیک و نوعی تقسیم کار در هیئت حاکمه ایالات متحده آمریکاست؛ به گونه‌ای که رئیس‌جمهور این کشور یک حرف را می‌زند و وزیر خارجه‌اش حرف دیگری را و در نهایت تلاش می‌کنند وجهه از دست رفته آمریکا در ارتباط با خروج از برجام را ترمیم و بازسازی کنند.»
سیدکمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز در واکنش به پیشنهاد رئیس‌جمهور آمریکا برای ملاقات با آقای روحانی گفت: «به نظر می‌رسد آقای ترامپ عاشق ملاقات برای ملاقات است و چندان به نتایج ملاقات‌های خود و سخنان متناقض خویش نمی‌اندیشد. ما با توجه به تجربه تلخی که از مذاکره با آمریکا و نقض مکرر تعهدات دولتمردان آن کشور داشته‌ایم، طبیعی است که ارزشی برای پیشنهاد وی قائل نباشیم. ترامپ باید قبل از هر چیز، خروج آمریکا از برجام را جبران کند و نشان دهد که برای تعهدات اسلاف خود و قوانین بین‌المللی احترام قائل است.»
منتقدان ترامپ
در پی اظهارات ترامپ شاهد واکنش‌هایی در میان برخی شخصیت‌ها و رسانه‌های خارجی نیز بودیم. محمد البرادعی، مدیرکل سابق آژانس انرژی اتمی در صفحه توئیتر خود خطاب به ترامپ نوشت: «تو نمی‌توانی قراردادی را که همه معتقدند توافق با ارزشی بوده، از بین ببری، آن کشور را تهدید و رهبرانش را تحقیر کنی و بعد با حالتی تهاجمی خواستار مذاکره شوی. توافقات بر اساس اعتماد، احترام و مصالحه متقابل استوار هستند و نه ارعاب و تهدید. رویکرد شما در قبال کره شمالی نمی‌تواند مدلی برای ایران باشد.»
«وندی شرمن» معاون وزیر خارجه آمریکا در دولت اوباما که تجربه مذاکره با ایران را در کارنامه خود دارد هم به اظهارنظر ترامپ مبنی بر آمادگی‌اش برای دیدار بدون پیش‌شرط با ایران واکنش نشان داد و تصریح کرد: «آقای رئیس‌جمهور، شاید ایران یک پیش‌شرط داشته باشد.»
از نظر این مقام سابقِ ارشد آمریکایی، پیش‌شرط ایران پایبندی مجدد آمریکا به برجام است؛ توافقی که ترامپ با وجود تعهد واشنگتن به آن، ۱۸ اردیبهشت سال جاری به بهانه‌های واهی از آن خارج شد.
او با انتقاد از دیدار اخیر ترامپ با رئیس‌جمهور روسیه گفت: «شاید (ترامپ) خواهان گرفتن یک عکس یادگاری با ارائه جزئیات کم درباره آن، این بار در تهران باشد؟ واقعاً این‌طور است؟»
«جان گارمندی» نماینده مجلس آمریکا از حزب دموکرات هم در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «سی‌ان‌ان» اختلاف‌ها با ایران را «بحران خودساخته» ترامپ دانست و در این باره تصریح کرد: «رئیس‌جمهور احتمالاً خودش را زرنگ می‌پندارد و گمان می‌کند که می‌تواند بدون هر گونه گفت‌وگوی قبلی، نشستی با رهبران ایران تدارک دهد.»
«باب منندز» سناتور ارشد دموکرات هم از جمله مقامات آمریکایی بود که به این موضوع توجه نشان داد و اظهارات ترامپ را به «یک نسخه ضررآفرین دیگر» تعبیر کرد. او به خبرنگاران گفت: «این هم مانند کره شمالی است؛ بدون پیش‌شرط و بدون آمادگی، نتیجه چه شد؟»
در همین حال، «تریتا پارسی» رئیس شورای ملی ایرانی‌های مقیم آمریکا(نایاک) در مقاله‌ای که بر روی وبگاه شبکه سی‌ان‌بی‌سی آمریکا قرار گرفت، نوشت: «پیشنهاد ترامپ برای دیدار با حسن روحانی باعث حصول به توافقی بهتر برای ما نمی‌شود، ما شانسی را که داشتیم از دست دادیم.»
وی افزود: «اگر دونالد ترامپ قائل به دموکراسی است، باید از لفاظی‌های بی‌اساس و تهدیدهای توئیتری ایران دست بردارد و دیپلماسی پیشه کند. ایران قبلاً توافق‌نامه‌هایی را در رابطه با پایان دادن برنامه هسته‌ای‌اش به آمریکا مطرح کرده بود؛ اما ما قلدری را به دیپلماسی ترجیح می‌دهیم.»
موافقان ترامپ
در مقابل این تفکر عده‌ای نیز بودند که از رویکرد جدید ترامپ درباره ایران استقبال کردند. یکی از این سیاستمداران آمریکایی «فرانک ویزنر» معاون وزیر خارجه پیشین آمریکا در امور امنیت بین‌المللی بود. او پیشنهاد ترامپ برای دیدار بدون پیش‌شرط با تهران را مثبت خواند و گفت: «اگرچه اعتماد به واشنگتن پس از عهدشکنی‌های دولت ترامپ مشکل بزرگی است؛ اما دو طرف باید به راه‌های گفت‌وگوی دیپلماتیک بیندیشند.»
وی افزود: «این بازگشت به سوی دیپلماسی به جای زور در خصوص ایران، کاهش تنش‌ها و بازگشت به دیپلماسی خبرهای خوبی است. قاعدتاً این موضع‌گیری باید بر مبنای آمادگی بده بستان باشد، زیرا هیچ مذاکره‌ای بدون امتیاز دادن و امتیاز گرفتن نمی‌تواند به نتیجه برسد.»
رسانه‌های غیرآمریکایی
رسانه‌های بسیاری هم به پیشنهاد ترامپ برای ملاقاتش با رئیس‌جمهور ایران واکنش نشان دادند. روزنامه الشرق‌الاوسط، شبکه خبری المیادین، اسکای‌نیوز امارات، پایگاه مغربی احدث، خبرگزاری یونهاپ کره جنوبی و خبرگزاری شینهوا چین جزء رسانه‌های غیر آمریکایی بودند که تلاش کردند اظهارات اخیر ترامپ مبنی بر ملاقات بدون پیش‌شرط ترامپ با رئیس‌جمهور کشورمان را منتشر کنند و واکنش‌هایی به آن داشته باشند.
در میان واکنش‌هایی که به آنها اشاره شد، برخی از چنین پیشنهادی استقبال و حمایت کرده‌اند و برخی دیگر با توجه به گذشته‌ای که از عملکرد ترامپ می‌شناسند، واکنشی آمیخته به کنایه از خود نشان دادند؛ اما در این میان شاهد یک واکنش منحصر به فرد بودیم؛ «خالدبن‌سلمان» سفیر عربستان سعودی در ایالات متحده، در مقاله‌ای که در یکی از نشریات آمریکایی منتشر شد، به رهبران جهان در برابر هرگونه توافق با رهبرانِ روحانیِ تهران هشدار داد!
حرف آخر
در نهایت اگر نگاهی دقیق‌تر به بازتاب‌های سخنان ترامپ و وزیر خارجه‌اش در میان شخصیت‌های گوناگون داشته باشیم، متوجه می‌شویم که اصولاً بیشتر شخصیت‌های غربی و حتی غرب‌گرایان داخلی به آمریکا بی‌اعتماد شده‌اند و این نشان از آن دارد که کاخ سفید در یکی دو سال اخیر جایگاه سیاستمدارانی بوده است که نه تنها روی حرف‌شان که حتی روی امضا و معاهدات‌شان نمی‌توان حساب باز کرد.
این در حالی است که هنوز عده کمی در کشور هستند که با شنیدن حرف‌های ترامپ ذوق زده شده و بدون نگاه به گذشته آمریکا در مقابل ایران و دیگر ملت‌های دنیا دل‌شان می‌خواهد این ملاقات اتفاق بیفتد و فکر می‌کنند حل مشکلات در گرو دیدار روحانی با ترامپ است
و نه چیز دیگر!
