افسانه آزادی

کشورهای غربی این افسانه را در سراسر جهان رواج داده‌اند که اینترنت و فضای مجازی یعنی ارتباط بدون مرز و حصر. کسی نمی‌تواند آن را محدود و مهار کند و هر کس چنین افکاری در سر دارد، یک دیکتاتور ضد آزادی بیان و گردش اطلاعات است که از توهم امکان محدود کردن فضای مجازی رنج می‌برد. 

سه رخداد اخیر نشان می‌دهد، این داستان ساختگی تنها برای انفعال دیگر بازیگران این میدان سرهم شده است. دی ماه سال گذشته در حالی که برخی شهرهای ایران در آتش آشوب‌های ناشی از دروغ‌پراکنی‌های شبکه‌های اجتماعی می‌سوخت، دولت آلمان قانونی به نام NetzDG را تصویب کرد که بر اساس آن شبکه‌های اجتماعی، مانند اینستاگرام، توئیتر، فیس‌بوک و ... که نتوانند ظرف مدت ۲۴ ساعت مطالب تند و نفرت‌پراکن کاربران خود را حذف کنند، ۵۰ میلیون یورو جریمه

 می‌شوند.

ماجرای دوم مربوط به کشور خودمان است. گوگل، توئیتر و چند شرکت دیگر چند صد کاربر و حساب ایرانی را توقیف کرده‌اند. اتهام این کاربران و حساب‌ها این بوده است که مطالب و محتوایی ضدغرب و رژیم صهیونیستی منتشر می‌کرده‌اند.

و ماجرای سوم که از دو نمونه پیشین اساسی‌تر است، اتهام مداخله سایبری روسیه در انتخابات 2016 آمریکاست؛ ماجرایی که در حال تغییر برخی قوانین است و شبکه‌های اجتماعی را نیز به شدت درباره نحوه عملکرد خود دچار چالش و پرسش کرد.  این سه ماجرا نشان می‌دهد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تا جایی در غرب آزاد و بدون محدودیت هستند که خطر و تهدیدی علیه اصول و ارزش‌های آنها نباشند، در غیر این صورت بدون کمترین تعارفی، نظارت‌ها و محدودیت‌های خود را اعمال می‌کنند. 

آنچه گفته شد به معنای آن نیست که فضای مجازی یکسره تهدید است و نحوه برخورد با آن باید صرفاً حذفی باشد. مشکل آنجاست که در برابر جنگ روانی و رسانه‌ای دشمن در این فضا منفعل و تسلیم باشیم و برخی نیز با ژست‌های سیاسی و تبلیغاتی با این موضوع مهم برخورد کنند. 

«جان آرکیولا» و «دیوید رانفد» حدود 20 سال پیش تحقیق مفصلی را‌ـ نزدیک به 400 صفحه‌ـ انجام دادند که اندیشکده رند آن را تحت عنوان «شبکه‌ها و جنگ‌های شبکه‌ای» منتشر کرد. این تحقیق جمله‌ای طلایی دارد؛ «برنده جنگ‌های آینده کسانی نیستند که بزرگ‌ترین بمب‌ها را دارند، آنهایی هستند که بهترین روایت‌ها را دارند.» اهمیت روایت در دو دهه اخیر به‌شدت افزایش یافته و تعیین‌کننده‌تر شده است. در جنگ رسانه‌ای با دشمن باید هم ابزار داشت و به خوبی از آن بهره جست و هم محتوا و روایت. فناوری‌های جدید قالب و محتوا را چنان در هم آمیخته‌اند که گاهی تشخیص آنها از یکدیگر ناممکن می‌شود. اصل اساسی و زیربنایی، درک و شناخت ما از این نبرد

 است. اگر این درک همه‌جانبه و درست باشد، ترکیب رسانه و اطلاعات (ابزار و محتوا) باید به عنوان سلاحی در راهبرد دفاع ملی کشور لحاظ شود. ما به اندازه آمریکا در این نبرد رسانه‌ای و روانی، ابزار و تسلیحات در اختیار نداریم، اما به‌قول «سان تزو» سرنوشت جنگ را تعداد نیروها و سلاح تعیین نمی‌کند. کتاب «هنر جنگ» را باید باز هم با دقت! 

خواند.

«امروز جنگ ما کجاست؟ خب گفته می‌شود جنگ اقتصادی، درست هم هست. دشمن یک جنگ اقتصادی همه‌جانبه‌ای را علیه ما شروع کرده. اتاق جنگ هم دارند، با دقّت هم دارند بررسی می‌کنند، مأمور دارند و دائم در حال تحرّکند؛ در این تردیدی نیست، یک چنین جنگی ما داریم، لکن یک جنگ دیگری هم هست که از آن جنگ، خیلی اوقات غفلت داریم؛ اهمّیّت آن جنگ، کمتر از جنگ اقتصادی نیست؛ بلکه گاهی زمینه‌ساز تأثیر جنگ اقتصادی است؛ آن جنگ چیست؟ آن جنگ، جنگ رسانه‌ای، جنگ فضاسازی عمومی، جنگ تبلیغاتی است؛ خیلی مهم است. بله، از قبل هم این وجود داشته، علیه ما تبلیغات، همیشه زیاد بوده؛ امروز وضعیّت، شدّت بیشتری پیدا کرده است؛ مثل جنگ اقتصادی، قبلاً تحریم بود، امروز شدّت پیدا کرده.

در این جنگ دوّم، در این عرصه‌ِ دّوم، شدّت فعّالیّت دشمن و تحرّک دشمن زیاد شده، چند برابر شده؛ ما نباید از این جنگ غفلت کنیم. خبرهای ما، اطّلاعات ما نشان می‌دهد که‌ـ یعنی اینها اطّلاع است، تحلیل نیست‌ـ تشکیلاتی به وجود آمده است به‌وسیله‌ دستگاه جاسوسی رژیم صهیونیست و دستگاه جاسوسی آمریکا، اینها تشکیلات درست کرده‌اند، از سوی قارون‌های منطقه هم دارند پشتیبانی مالی می‌شوند؛ در اطراف کشور، در بعضی از این کشورهای نزدیک به ما، اصلاً نشسته‌اند برنامه‌ریزی می‌کنند و به‌طور جدّی دارند کار می‌کنند. بعضی‌های‌شان لازم است زبان یاد بگیرند، زبان یاد می‌گیرند؛ بعضی لازم است با شرایط کشور آشنا بشوند، پول می‌دهند این کار را می‌کنند؛ برای اینکه بتوانند فضای فکری و تبلیغاتی کشور را آلوده کنند و این مسئله،‌ مسئله‌ مهمّی است؛ بسیار مسئله‌ حسّاسی است؛ اینکه فضای تبلیغاتی کشور، فضایی باشد که مردم را، یا دچار اضطراب کند، یا دچار یأس و ناامیدی کند، یا دچار بدبینی کند‌ـ نسبت به یکدیگر و نسبت به دستگاه‌ها‌‌ـ یا احساس بُن‌بست به مردم بدهد، یا حتّی مشکلات مربوط به اقتصاد را افزایش بدهد. حالا شما اشاره کردید به مسئله‌ سکّه و ارز و کاهش ارزش پول ملّی و بالا رفتن قیمت ارزهای بیگانه؛ بله، این درست است؛ بخش مهمّی از این به‌وسیله‌ همین تبلیغات دارد اتّفاق می‌افتد؛ یعنی همین تبلیغات است، همین رسانه‌هایند که دارند زمینه‌سازی می‌کنند، شما ناگهان می‌بینید که یک قیمت، دو برابر شد؛ [یعنی] به فاصله‌ کمی ارزش پول ملّی نصف شد، مثلاً توان و قدرت خرید پول ملّی در مدّت کوتاهی نصف شد؛ این رسانه‌ها این کار را دارند انجام می‌دهند.»

بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی

در دیدار اعضای مجلس خبرگان - 15 شهریور 1397