سعید قاسمی/ رهبر معظم انقلاب اسلامی در هفته دفاع مقدس امسال بار دیگر درباره ضعف‌های جبهه خودی در استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی دفاع مقدس صحبت کردند. ضعف‌هایی که اگر برطرف نشود، ممکن است در آینده ضرباتی از آن ناحیه متوجه انقلاب اسلامی بشود. یکی از این ضعف‌ها کمبود آثار پایه و منبع در این حوزه است که بیشتر به مراکز اسنادی و تحقیقاتی برمی‌گردد. در این زمینه با سردار سرتیپ دوم پاسدار علی‌محمد نائینی، مسئول مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس گفت‌وگو کردیم که در ادامه نظرات وی را می‌خوانید.
***
*سردار، دفاع مقدس یک گنج ناتمام از سوی رهبر معظم انقلاب معرفی شده است که می‌تواند در همه مسائل کشور از آن الگو گرفت؛ در این زمینه توضیح دهید.
دفاع مقدس صرفاً یک حادثه تاریخی نیست. دفاع مقدس یک ثروت و سرمایه ملی است و آورده‌های فراوانی را برای ما در همه عرصه‌ها از مدیریت اقتصادی، مدیریت فرهنگی، مباحث اجتماعی و سیاسی دارد. نگاه حضرت آقا نیز به دفاع مقدس نگاه به یک حادثه صرف تاریخی نیست؛ بلکه نگاه ایشان به دفاع مقدس این‌طور است که از آن حادثه می‌توان برای امروز و آینده نظام استفاده کرد. تعبیری که حضرت آقا در این زمینه دارند، این است که می‌فرمایند: «معارف دفاع مقدس برای یک سال، دو سال یا ده سال نیست؛ بلکه یک قرن یا قرن‌ها باید از آن استفاده کرد.» متأسفانه، نتوانسته‌ایم به خوبی روی معارف گوناگون دفاع مقدس کار کنیم. دفاع مقدس جنبه‌های متعددی داشته که مهم‌ترین آن این است که ما توانستیم در پرتو حفظ انسجام ملی با حفظ روحیه و تفکر انقلابی یک قدرت دفاعی مردمی فراگیر را به وجود آوریم و از یک خطر بسیار جدی نظام را عبور دهیم. اگر این نگاه در عرصه‌های اقتصادی باشد، به طور قطعی ما از وضعیت امروز عبور خواهیم کرد؛ چون عرصه نظامی و آن جنگ پر دامنه پرشدتی که همه جهان اراده کرده بودند، بسیار خطرناک‌تر از عرصه اقتصادی بود.
* به نظر شما، دفاع مقدس در عرصه جنگ اقتصادی هم می‌تواند الگو باشد؟
بله، اما باید توجه داشت که امروز ظرفیت‌های کشور در حوزه اقتصادی به اعتراف همه کارشناسان و متخصصان این حوزه بسیار خوب است. اوضاع امروز مانند وضعیت ما در ابتدای جنگ نیست. خود ما در دفاع مقدس در تأمین ابتدایی‌ترین امکانات‌مان مشکل داشتیم، از این رو بخش صنعت کشور را فعال کردیم و نه تنها به نیازهای کشور در زمان جنگ پاسخ دادیم؛ بلکه امروز بازدارندگی دفاعی را به وجود آوردیم. به طور قطعی هیچ اراده‌ای برای تحمیل جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران به راحتی شکل نمی‌گیرد؛ چرا که بازدارندگی دفاعی شکل گرفته است. در واقع، در مقطعی که هیچ کشوری در تأمین نیازهای جنگ به ایران کمک نمی‌کرد، ما بخش‌های گوناگون صنعتی را پای کار آوردیم، تجهیزات، مهمات و نیازهای عمومی جنگ را تأمین کردیم. مردم هم بخش‌های عمومی و نیازهای عمومی جنگ را تأمین کردند و جنگ پیش رفت و نتیجه آن پیروزی ملت ایران و شکست دشمن بعثی و حامیانش بود.
* پس اراده و عزم جدی و همراهی مردم لازم است.
بله، اگر اراده ملی در کشور به وجود آید و این تفکر انقلابی در کشور شکل بگیرد و مردم احساس کنند مدیران فعالند و به ظرفیت‌های درونی کشور اعتقاد دارند، همراهی خواهند کرد و از این جنگ اقتصادی پیروز بیرون می‌آییم. ما توانستیم در حوزه دفاعی و امنیتی یک مدل کاملاً موفق را ارائه دهیم؛ اما تفکر انقلابی در حوزه مدیریت اقتصادی و فرهنگی کشور نتوانسته است برای خود جایگاهی پیدا کند. سال اول دفاع مقدس مشکل تفکر غیر انقلابی در اداره جنگ را داشتیم؛ الآن هم مشکل در جنگ اقتصادی از همان جنس است. بنده معتقدم آن اراده ملی، خودباوری، خلاقیت، ابتکار و مدیریت انقلابی که در زمان جنگ وجود داشت، امروز هم نیاز است؛ البته ابزارها و روش‌ها به واسطه تفاوت ماهیت جنگ متفاوت است. همه جهان بسیج شده بودند که رژیم بعث عراق را حمایت و کمک کنند؛ اما ما پیروز شدیم.
* چرا هنوز نتوانسته‌ایم معارف دفاع مقدس را برای نسل امروز تبیین و به نسل‌های بعدی به خوبی منتقل کنیم؟
حضرت آقا یک تعبیری شبیه به این دارند که اگر از دفاع مقدس هزار، هزار حادثه را فهرست کنید و سپس کارهای موجود انجام شده را فهرست کنید، تازه متوجه خواهید شد یک هزارم آن حوادث دفاع مقدس را هنوز آن‌طور که باید، نپرداخته‌اید، یعنی پژوهشگر، مستندساز، نویسنده و محقق و مراکز تحقیقاتی و... نتوانسته‌اند عمیقاً آن اتفاقی را که افتاده، مدل و الگو کنند و به خوبی انتقال دهند.
30 سال از پایان دفاع مقدس می‌گذرد و حجم انبوهی از اسنادی که در اختیار ما است و بایگانی شده و ثروت ملی به شمار می‌آید، گویا پیاده و به متن قابل بهره‌برداری تبدیل شده و در اختیار پژوهشگران و نویسندگان قرار گرفته؛ اما حجم انبوه‌تری باقی مانده است. اینها باید منبع پایه‌ای و اسنادی شود که برای نمونه هنرمندان و پژوهشگران بتوانند از آن تولید آثار کنند؛ یعنی در این زمینه کم‌کاری شده یا اینکه به اندازه نیاز کار نشده است.
* پس، از نظر شما هنوز اسناد و مدارک را قابل بهره‌برداری نکرده‌ایم، درست است؟
بله. برای نمونه می‌گویم، وقتی گزارش یک عملیات را مطالعه می‌کنیم و جلسات بحث و بررسی درباره یک عملیات را می‌بینیم، خیلی مطالب را می‌شود فهم کرد. برای نمونه، عملیات والفجر 8 که اجرای اصل آن حدود ۷۰ تا ۸۰-روز نبرد سنگین تا تثبیت اهداف طول کشید. کم و بیش کمتر از یک سال پیش از آن جلسات طرح‌ریزی داشته است که همه ضبط شده و شاید چهار تا پنج هزار ساعت صوت موجود است؛ یعنی یک سال محتوا وجود دارد که اینها دنیایی از معارف است؛ اما هنوز کاری روی اینها انجام نشده و یک همت جدی و جهادی را می‌طلبد. ان‌شاءالله در یک فرایند یکی دو ساله سعی داریم بخش قابل توجهی از این آثار را منتشر کنیم و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهیم. در مجموع، به نظر من ما هنوز نتوانسته‌ایم بخش عظیمی از منابع محتوایی اصلی دفاع مقدس را گویاسازی کنیم و در این حوزه به کار جهادی نیاز داریم. ما یک ثروت عظیم در اختیار داریم که اگر نتوانیم به خوبی از آن بهره‌برداری و استخراج کنیم، از دست می‌رود. دفاع مقدس مدلی است که اگر در 30 سال اخیر در جنگ نرم به آن توجه جدی می‌شد، ما را فاتح بسیاری از جبهه‌های فرهنگی می‌کرد و امروز هم توجه به آن می‌تواند ما را در جبهه نبرد اقتصادی پیروز کند.
