علي قاسمي/ در شماره پيش به بخشي از موفقيت‌هاي حاصله در عرصه کشاورزي اشاره کرديم و به طور ويژه از رشد ميزان کشت گندم و رسيدن به خودکفايي سخن گفتيم. در عرصه صادرات برخي از محصولات کشاورزي و باغداري، آمار قابل ملاحظه‌اي وجود دارد که از موفقيت‌هاي ارزشمندي در اين زمينه حکايت مي‌کند.
بر اساس گزارش فائو، ايران در توليد 22 محصول مهم کشاورزي در ميان هفت کشور نخست جهان قرار گرفته است. آخرين آمارهاي ارائه شده از سوي سازمان جهاني خواربار و کشاورزي سازمان ملل نشان مي‌دهد ايران يکي از بزرگ‌ترين توليدکنندگان مهم محصولات کشاورزي در جهان است، به طوري که در صدر توليدکنندگان پسته در جهان معرفي شده و رتبه نخست توليد اين محصول را به خود اختصاص داده است، اما در زمينه توليد 21 محصول ديگر جزء هفت کشور نخست جهان است.
مطابق با آمار جهاني اعلام شده، توليد محصولات کشاورزي در ايران از توليد ساليانه 25 ميليون تن در اوايل انقلاب اسلامي به 120 ميليون تن در سال 1396 رسيده است. بر اساس آمار گمرك، طي نه ماهه 1396 در مجموع نزديك به 4/4 ميليون تن كالاي كشاورزي و غذايي به ارزش 5/4 ميليارد دلار به خارج از كشور صادر شده كه سهم آن در كل صادرات كالايي بدون نفت خام، از نظر مقداري حدود 5 درصد و از نظر ارزشي حدود 3/14 درصد بوده است.
در چهار ماهه نخست سال 1397، ميزان صادرات محصولات کشاورزي و صنايع غذايي 2 ميليون و 401 هزار تن و به ارزش 2 ميليارد و 89 ميليون دلار بوده که از نظر وزن 4/6 درصد و از نظر ارزش 5/13 درصد کل صادرات کالاهاي غير نفتي کشور را به خود اختصاص داده است. ميزان ارزش صادرات چهار ماهه نخست سال 97 نسبت به مدت مشابه سال پیش حدود 2/25 درصد افزايش داشته و در مقايسه با تمامی سال‌هاي پیش از آن بالاترين رقم بوده است.
اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزي شامل انواع ميوه‌هاي درختي به ارزش 422 ميليون دلار و سهم ارزشي 2/20 درصد، انواع سبزيجات و محصولات جاليزي به ارزش 345 ميليون دلار و سهم ارزشي 5/16 درصد، شير و فرآورده‌هاي آن به ارزش 226 ميليون دلار و سهم ارزشي 8/10 درصد و زعفران 5/98 ميليون دلار و سهم ارزشي 7/4 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزي و صنايع غذايي بوده است. بيشترين ميزان صادرات (از نظر ارزش) به کشورهاي عراق، افغانستان، امارات متحده عربي، پاکستان، فدراسيون روسيه، ترکيه، هند، آلمان، عمان و قطر صورت گرفته که به ترتيب 4/39، 1/14، 4/6، 5/5، 7/3، 7/2، 3/2، 2/2 و 8/1 درصد است که در مجموع 81 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزي کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.
متوسط قيمت هر تن کالاهاي صادراتي بخش کشاورزي 870 دلار بوده که در مقايسه با متوسط قيمت هر تن کالاهاي صادراتي غير نفتي کشور (413 دلار) 111 درصد بيشتر است. متوسط ارزش گمرکي هر دلار محصولات کشاورزي و صنايع غذايي صادراتي در چهار ماهه نخست سال 97، برابر با 41 هزار و 637 ريال لحاظ شده است.
هندوانه که جزو محصولات صادراتي به شمار مي‌رود و 369 هزار و 300 تن از اين محصول به ارزش 83 ميليون و 800 هزار دلار به بيش از 30 کشور صادر شده، امسال از نظر وزني 76/83 درصد و از نظر ارزشي 63/74 درصد افزايش صادرات را تجربه کرده است که عراق در اين ميان با خريد بيش از يک‌سوم اين محصول عمده‌ترين مشتري هندوانه ايراني به شمار مي‌رود.
گوجه فرنگي هم يکي ديگر از محصولات کشاورزي است که به دومين محصول صادراتي کشاورزي از نظر وزني تبديل شده است. در بهار امسال 97 هزار تن گوجه فرنگي به ارزش 33 ميليون و 100 هزار دلار به کشورهاي مختلف صادر شده است که اين ميزان صادرات از نظر وزني 07/15 درصد و از نظر ارزشي 55/19 درصد رشد را نسبت به سه ماهه نخست سال گذشته نشان مي‌دهد.
سيب يکي از عمده‌ترين محصولات صادراتي کشاورزي در بين ميوه‌ها است که صادرات آن در بهار امسال از نظر وزني رشد چنداني نداشته است، اما سومين محصول صادراتي کشاورزي به شمار مي‌رود، به گونه‌اي که براساس آمار گمرک جمهوري اسلامي ايران در سه ماهه نخست امسال 79 هزار و 300 تن سيب تازه به ارزش 34 ميليون و 100 هزار دلار به کشورهاي مختلف صادر شده است.
بهار امسال 60 هزار و 900 تن پياز به ارزش 22 ميليون و 400 هزار دلار به کشورهاي مختلف صادر شد که از نظر وزني 90/57 درصد و از نظر ارزشي 59/72 درصد افزايش صادرات را تجربه کرده است. البته از ابتداي امسال تاکنون نوسان قيمت سيب زميني و پياز در بازار داخلي مانند سال گذشته ادامه داشته است.
صادرات سيب زميني نيز به 38 هزار و 400 تن به ارزش 15 ميليون و 300 هزار دلار رسيده که از نظر وزني 34/42 درصد نسبت به سه ماهه نخست سال گذشته افزايش داشته است.
انواع کلم قرمز و سفيد جزو محصولات کشاورزي است که سالیانه صادرات آن ارزآوري بالایی براي بخش کشاورزي دارد، به گونه‌اي که در بهار امسال براساس آمار رسمي منتشر شده گمرک جمهوري اسلامي ايران 37 هزار و 900 تن کلم سفيد و قرمز به ارزش 12 ميليون و 200 هزار دلار به کشورهاي مختلف صادر شده است که از نظر وزني 31/19 درصد افزايش و از نظر ارزشي 86/26 درصد کاهش را نسبت به سه ماهه نخست سال گذشته نشان مي‌دهد.
با وجود اينکه هنوز فصل برداشت انواع خرما از نخلستان‌هاي کشور آغاز نشده، اما بهار امسال 35 هزار و 400 تن انواع خرما که توليد سال گذشته بوده است، به کشورهاي مختلف به ارزش 55 ميليون و 400 هزار دلار صادر شده است.
در بهار امسال خيار هم جزو عمده‌ترين محصولات صادراتي کشاورزي بود؛ چرا که براساس آمار گمرک جمهوري اسلامي ايران، 34 هزار و 300 تن انواع خيار و خيار ترشي تازه به ارزش 16 ميليون و 600 هزار دلار به کشورهاي مختلف صادر شد که از نظر وزني 77/92 درصد افزايش را نشان مي‌دهد. البته به نظر مي‌رسد کاهش حدود 900 توماني قيمت اين محصول در بازارهاي صادراتي سبب شده ارزآوري صادرات آن در بهار امسال تنها 33/30 درصد نسبت به بهار پارسال بيشتر شود.
خربزه هم يکي ديگر از محصولات کشاورزي است که براي توليد آن به مصرف آب بالايي نياز است، اما يکي از صيفي‌جات صادراتي به شمار مي‌رود که ارزآوري بالایی براي کشور دارد؛ چرا که براساس آمار گمرک جمهوري اسلامي ايران طي سه ماهه نخست امسال 30 هزار و 300 تن خربزه و انواع ديگر صيفي‌جات به ارزش 13 ميليون و 800 هزار دلار به 16 کشور مختلف صادر شده است که از نظر وزني 24/104 درصد و از نظر ارزشي 63/91 درصد افزايش داشته است.
در بهار امسال پسته ارزآورترين محصول کشاورزي صادراتي دانسته شد؛ چرا که براساس آمار گمرک جمهوري اسلامي ايران، حدود 24 هزار تن انواع پسته خندان، ناخندان(در بسته) و مغز پسته به کشورهاي مختلف صادر شده که معادل 262 ميليون دلار براي بخش کشاورزي ارزآوري داشته است. طي سه ماهه نخست امسال 20 هزار و 100 تن پسته خندان به ارزش 168 ميليون و 500 هزار دلار به کشورهاي مختلف صادر شده که از نظر وزني 20/91 درصد و از نظر ارزشي 51/94 درصد رشد را نشان مي‌دهد. همچنين 4100 تن مغز پسته تازه و 3700 تن انواع پسته ناخندان نيز به کشورهاي مختلف صادر شده است که رشد جهشي نسبت به سه ماهه نخست سال گذشته داشته است.
البته، ديگر ميوه‌ها مانند آلبالو، زردآلو، آلو، هلو، توت‌فرنگي، زرشک، گيلاس و... نيز به کشورهاي مختلف صادر شده است که در رتبه‌هاي بعدي صادرات محصولات کشاورزي قرار دارند.
