عبدالله عبادی/ کشور تاجیکستان در میان کشورهای اسلامی در منطقه آسیای مرکزی، همواره مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای بوده و تحت تأثير رقابت بازيگران منطقه‌ای قرار داشته است. از آنجا که ایران و تاجیکستان از زمان‌های دور با یکدیگر روابط تاریخی و فرهنگی و قرابت زبانی داشته‌اند، این امر موجب شد تا جمهوری اسلامی ایران، پس از اعلام استقلال تاجیکستان در سال1991 میلادی، اولین کشوری باشد که استقلال این کشور را به رسمیت می‌شناسد و پس از این بود که دو کشور افزون بر روابط تاریخی و فرهنگی، روابط دیپلماتیک با یکدیگر برقرار کردند. قرابت‌هاي تاريخي، تمدني و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و تاجيکستان سبب شده عربستان سعودي در رقابت با ايران از يک سو اسلام وهابي‌ـ سلفي را ترویج کند و از سوي ديگر تلاش کند توجه دولت اين کشور را به توسعه روابط با خود سوق دهد. در این راستا گفتنی است، طی چند سال اخیر نیز مقامات و مبلّغان مذهبی عربستان با هدف مقابله با نفوذ ایران در این کشور و گسترش وهابیت، اقدامات گوناگونی را صورت دهند و اقدام به جذب مبلّغان مذهبی در سراسر تاجیکستان کنند تا تبلیغات فرقه وهابیت را در این کشور گسترش دهد. حضور شهروندان آسیای مرکزی از جمله اتباع تاجیکی در سازمان‌های تروریستی داعش و النصره و دیگر گروه‌های افراطی، نمونه‌ای از فعالیت‌های دینی عربستان در تاجیکستان بوده است.
در کشور تاجیکستان در کنار گروه‌هاي وابسته به اسلام سنتي و عرفي که قرائت‌هاي معتدلي از اسلام دارند، گروه‌هاي تندرویی نیز وجود دارند که تحت تأثير جريان‌هاي اسلامي جهان عرب و به ويژه کشورهايي نظير عربستان سعودي به وجود آمده‌اند و عمدتاً تحت تأثير تلاش‌هاي نیروهای خارجي قرار دارند. از جمله مهم‌ترين اين گروه‌ها مي‌توان به جريان‌هايي اشاره کرد که از اوايل دهه 1990، در دره فرغانه پديدار شدند و رشد و نمو يافتند که از نظر ايدئولوژيک اين گروه‌های افراطی در پي تشكيل خلافت جهاني بوده و با شیعیان دشمنی دارند و هدف اصلي آنها، عمدتاً جذب حمايت جوانان بي‌سواد و زنان و مردان بيكار بوده که تاحدودی توانسته‌اند توجه گروه‌هاي ناراضي گسترده‌تري را نيز جلب کنند. همچنين بیشتر اين گروه‌ها ارتباطات نزديکي با وهابي‌ها و سلفي‌ها دارند و در زمره حاميان طالبان و القاعده در افغانستان محسوب مي‌شوند.
ناآگاهي مردم نسبت به دین اسلام و اطلاعات محدود مردم کشورهاي اين منطقه از مذهب، روند تسهیل و نفوذ ایده‌های وهابی و تکفیری سعودی‌ها در تاجیکستان و منطقه آسیای مرکزی و قفقاز را فراهم کرده است و سُست اعتقادي سبب شده اسلام افراطي مورد حمايت برخي کشورهاي فرامنطقه‌اي نظير عربستان بتواند در منطقه نفوذ کند و پيرواني در هر يک از کشورها از جمله تاجيکستان جذب کند.
سعودي‌ها در طول سالیان گذشته با شیوه‌هایی چون؛ «تدوين و انتشار کتاب‌هاي مذهبي با قرائت وهابي‌ـ سلفي، اعطاي کمک‌هاي مالي به جريان‌هاي وابسته به خود در منطقه، تأسيس و احداث مساجد و نهادهاي مبلّغ وهابيت، آموزش طلاب و جوانان تاجيک در مدارس ديني وابسته به خود، اعزام مبلّغان وهابي به مناطق مختلف کشور تاجيکستان، استفاده از ظرفيت گروه‌هاي افراطي القاعده و طالبان براي نفوذ در ميان مردم تاجيکستان، سوءاستفاده از فقر مالي شهروندان تاجيکستان براي جذب آنها در گروه‌هاي افراطی» می‌کوشند قرائت تکفيري‌ـ وهابي خود را از اسلام به تاجيکستان صادر کنند.
گفتنی است، پس از آغاز بحران سوريه، ابعاد جديدتري از گسترش افکار سلفي‌ـ وهابي در تاجيکستان ظهور پیدا کرد و پرچم گروه‌هاي تندرو و تروريستي نظير داعش و جبهه النصره در برخي از مناطق تاجيکستان برافراشته شد و از سوي ديگر عده بسیاری از اتباع اين کشور براي مبارزه عليه دولت‌هاي سوريه و عراق به صفوف تروريست‌ها پيوستند. اين موضوع که از نفوذ عميق افکار سلفي‌ـ وهابي در تاجيکستان حکايت دارد، موجب نگراني‌هايي نزد مقامات دولتي اين کشور شده است؛ چرا که پيوند و ارتباط مستقيم ميان جريان‌هاي افراطي تاجيکستان با مراکز سلفي‌ـ وهابي و حضور آنها در ميدان نبرد سوريه مي‌تواند به افزايش نفوذ حاميان بين‌المللي تروريسم در اين کشور منجر شود.
سایت «ویکی‌لیکس» به تازگی فاش کرده است، سفارت عربستان سعودی در «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان مرکز جذب مبلّغان مذهبی وهابی است. این پایگاه خبری از میان 70 هزار سند جدیدی که از وزارت خارجه و دیگر مراکز رسمی عربستان سعودی فاش کرده است، نامه‌های مهمی از سفارت عربستان در تاجیکستان منتشر کرده است که نشان‌دهنده نفوذ خزنده وهابیت در این کشور فارسی‌زبان آسیای میانه است، بر اساس اسناد ویکی‌لیکس طی چند سال اخیر مقامات و مبلّغان مذهبی عربستان برای مقابله با نفوذ ایران در این کشور و گسترش وهابیت اقدامات متعددی را صورت داده‌اند.
در این گزارش‌ها آمده است، سفارت عربستان سعودی در دوشنبه اقدام به جذب مبلّغان مذهبی و آموزش آنان در سراسر تاجیکستان کرده است تا تبلیغات فرقه وهابیت را در این جمهوری گسترش دهد.
در یکی از نامه‌های سفارت عربستان در تاجیکستان که چهار سال پیش نوشته شده، آمده است، مسئولان این سفارتخانه توانسته‌اند 12 نفر را با پرداخت مبالغ فراوان با هدف تبلیغ اهداف مذهبی عربستان سعودی جذب کنند که در میان آنها، پنج نفر استاد دانشگاه هستند. در نامه دیگری از دیپلمات‌های عربستان سعودی آمده است که باید روند به‌کارگیری مبلّغان مذهبی تقویت شود.
افشای این سند در حالی است که از چند سال گذشته عربستان سعودی با افتتاح سفارتخانه‌های خود در آسیای مرکزی سلفیت و وهابیت را در این جمهوری تبلیغ کرده است.
این‌گونه فعالیت‌ها در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، برای کشورهایی عربی مانند عربستان، سرمایه‌گذاری در کشورهای دوردستی مانند آسیای مرکزی چندان با توجیه اقتصادی صورت نمی‌گیرد.
فعالیت‌های عربستان در آسیای مرکزی به خصوص تاجیکستان و ازبکستان که دارای پیشینه مذهبی هستند، فقط به روابط اقتصادی منجر نمی‌شود؛ این کشور با توجه به ثروتی که در اختیار دارد، در دیگر بخش‌های اساسی این کشورها نفوذ کرده و اهداف مخفی خود را دنبال می‌کند.
یکی دیگر از اقدامات رژیم آل‌سعود در تاجیکستان بورسیه کردن جوانان این کشور است. بر اساس اظهارات «سلیمان دولت‌زاده» رئیس کمیته دین در تاجیکستان طی چند سال اخیر حدود ۳ هزار و ۳۶۰ شهروند تاجیک از کشورهای مختلف بورسیه تحصیلی دریافت کرده‌اند که بخش زیادی از آن مربوط به کشور عربستان است.
