عبدالله عبادی/ منطقه آسیای مرکزی تحت عوامل داخلی و خارجی متعددی با تهدیدات جدیدی رو‌به‌روست که می‌تواند بر رشد رفتارهای سکولاریسم در این کشورها مؤثر باشد و در سرعت حرکت این کشورها به سوی مدرنیزه شدن اثر منفی بگذارد.
افزایش افراط‌گرایی و گسترش سلفی‌گری در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق با سرعت بالا رو به رشد است که چنین روندی برای روسیه نیز یک مشکل بزرگ محسوب می‌شود.
بی‌ثباتی و ناپایداری رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در این کشورها، پایه و اساسی برای مقابله با ترویج افکار افراطی است و انتقال قدرت به مثابه یکی از روندهای قابل ملاحظه در حوزه امنیت، باید به نحو احسنت انجام شود. گسترش و ترویج افراط‌گرایی در آسیای مرکزی و قفقاز تا حد بسیاری به موقعیت جغرافیایی و نزدیکی این منطقه با افغانستان مربوط می‌شود. مرز مشترک افغانستان با سه کشور آسیای میانه و حفاظت نکردن صحیح از آن موجب شد این منطقه به کریدوری برای انتقال مواد مخدر تبدیل و درآمد آن صرف افراط‌گرایی و رشد وهابیت و در نهایت تروریسم شود، برای نمونه حمله تروریستی در ماه آوریل 2009 در سن پترزبورگ روسیه از سوی یک وهابی قرقیز به نام اکبرجان جلیلوف صورت گرفت.
قرقیزستان یکی از فقیرترین کشورهای حوزه قفقاز است، این کشور دارای 3/5 میلیون نفر جمعیت است که بیش از 80 درصد آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، متأسفانه ضعف اقتصادی این کشور سبب شد از بدو استقلال در اوایل دهه 1990 تا به امروز قرقیزستان به کمک‌های خارجی که عمدتاً از سوی کشورهایی نظیر آمریکا، انگلیس، رژیم صهیونیستی، عربستان، امارات و قطر ارائه می‌شود، وابسته و به نوعی زیر سلطه پنهان آنان باشد.
فقر فرهنگی و اقتصادی سبب شده در ده سال گذشته رشد سلفی‌گری در این کشور سرعت بسیاری داشته باشد و سازمان‌های تروریستی بسیاری چون؛ «حزب التحریر»، «توحید یا الجهاد»، «القاعده»، و «داعش» با نفوذ از مرزهای ازبکستان در این کشور رخنه و شروع به یارگیری کنند.
یکی از مشکلات جامعه مسلمان قرقیزستان این است که علمای مذهبی سنتی از تحصیلات و اطلاعات دینی بسیار پایینی برخوردار بوده و در برابر تحصیلکردگان دانشگاه‌های عربستان، پاکستان و امارات حرفی برای گفتن ندارند؛ ازاین‌رو جوانان رغبت بیشتری نسبت به آنان دارند. همچنین ضعف اقتصادی دولت و تخصیص نیافتن بودجه برای امور اسلامی موجب شده بخش بسیاری از مساجد موجود در این کشور را سازمان‌های وهابی وابسته به عربستان و قطر بسازند و اداره کنند، اما نکته جالب این ماجرا اینجاست که دولتمردان نه تنها درصدد رفع این مشکل نیستند؛ بلکه از ساخت و سازهای اعراب در کشورشان استقبال و پشتیبانی می‌کنند. دریافت رشوه‌های کلان دولتمردان قرقیزی از مسئولان عرب از مهم‌ترین دلایل این تصمیم‌گیری برشمرده می‌شود.
بر اساس اخبار منتشر شده در پایگاه‌های عربی، عربستان سعودی در فاصله زمانی سال‌های 2012 تا 2016 نزدیک به 500 میلیون دلار در پروژه‌های مربوط به حمل‌ونقل، آموزش، بهداشت و انرژی سرمایه‌گذاری کرده که این اقدام نفوذ هرچه بیشتر رژیم آل‌سعود را در این کشور فراهم کرده است. آنچه مسلم است اینکه، ضعف و ناشایستگی مقامات و دولت مرکزی قرقیزستان عامل اصلی نفوذ لجام‌گسیخته سعودی‌ها در این کشور است. «اوموربیک بابا نوف» نامزد ریاست‌جمهوری این کشور در مصاحبه با خبرنگاران در مسکو گفته بود، شمار مجرمان متهم به اعمال افراط‌گرایانه در چند اخیر بیش از سه برابر شده است و این زنگ خطر را برای ما به صدا درآورده است. وی گفته بود که افراط‌گرایان همانند آب در میان شن و ماسه در بین مردم و حتی مقامات دولتی نفوذ کرده‌اند.
یکی از سازمان‌های تبلیغی عربستان که نقش پررنگی در گسترش وهابیت در قرقیزستان دارد، سازمان جماعت‌التبلیغ است. جماعت‌التبلیغ از اواخر دهه 1990 وارد قرقیزستان شده و طی حدود 20 سال فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی فراوانی در این کشور انجام داده است. ساخت جاده، برگزاری کلاس‌های آموزش کشاورزی، اعزام پزشک به مناطق دورافتاده و... از جمله اقدامات این سازمان است. جماعت‌التبلیغ دارای یک شاخه مذهبی بوده که وظیفه آن ساخت مدارس قرآنی و مسجد است. در این مدارس و مساجد علمای وهابی ضمن آموزش زبان عربی و قرآن افکار ابن تیمیه را ارائه داده و ایدئولوژی وهابیت را تبلیغ می‌کنند. طی ۲۰ سال گذشته تبلیغات وهابیون توانسته تا حدودی مفید واقع شود و برخی از جوانان این کشور پیرو فرقه وهابیت شوند. جوانان فقیر قرقیزی پس از فراگیری آموزش‌های نظامی و تروریستی برای انجام مأموریت‌های انتحاری عازم سوریه و عراق شده و نقش مهمی در فعالیت‌های انتحاری داعش داشته‌اند. حضور بیش از 1000 قرقیزی در صفوف داعش دلیل بر این مدعاست.
یکی دیگر از فعالیت‌های خاص این سازمان حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و کودکان یتیم است. اعضای این سازمان با شناسایی کودکان یتیم و خانواده‌های بی‌سرپرست با اعطای مواد غذایی و لباس سعی در حمایت از آنان دارد. بسیاری از این افراد و خانواده‌ها از سر مجبوری و فقر شدید جذب این سازمان‌ها شده و آمادگی خود را برای پذیرش وهابیت اعلام می‌کنند.
از دیگر سازمان‌های وهابی حاضر در این کشور می‌توان از سازمان رابطه العالم اسلامی که بزرگ‌ترین سازمان تبلیغی‌ـ مذهبی عربستان در سراسر جهان است، نام برد، عمال این سازمان با جست‌وجو در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های قرقیزستان افراد مستعد و واجد شرایط را انتخاب و برای آموزش به عربستان اعزام می‌کنند. برگزاری مسابقات قرآن کریم در ماه مبارک رمضان از جمله اقداماتی است که هر ساله این سازمان در مراکز وابسته به خود در قرقیزستان انجام می‌دهد و افراد برتر برای شرکت در مسابقات جهانی قرآن که هر ساله در ریاض برگزار می‌شود، انتخاب می‌شوند.
پارلمان قرقیزستان در سال 2016 و پس از تصدی پست پادشاهی از سوی سلمان‌بن‌عبدالعزیز در یک اقدام اشتباه به شهروندان کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس اجازه داد تا بدون روادید وارد این کشور شده تا به این ترتیب امکان سرمایه‌گذاری بیشتری را موجب شود، این قانون دروازه را بر وهابیت با اندیشه‌های تروریستی‌اش بر روی کشوری گشود که در یک منطقه بسیار حساس و مهم واقع شده که از چین شروع می‌شود و با گذر از روسیه و قفقاز تا خاورمیانه ادامه دارد.
