امین پناهی/ «من البته اعتقاد دارم بسیاری از این نگرانی‌ها، نگرانی‌های صادقانه است؛ یعنی دوستان ما نگرانی صادقانه دارند. فکر می‌کنم پشت برخی از این فضاسازی‌ها هم منافع اقتصادی وجود دارد. بالاخره پولشویی در کشور ما یک واقعیت است. در پولشویی خیلی‌ها منفعت دارند. من نمی‌خواهم این پولشویی را به هیچ جایی نسبت بدهم. ولی خب آنجا که هزاران میلیارد پولشویی انجام می‌دهند، حتماً آن‌قدر توان مالی دارند که ده‌ها میلیارد یا صدها میلیارد هزینه تبلیغات و فضاسازی در کشور کنند.»
این جملات اظهارات محمدجواد ظریف است. کسی که اکنون بر کرسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تکیه زده است. او با این جملات می‌خواهد پرده از راز بزرگی بردارد. «پولشویی در ایران» بودن یا نبودنش می‌تواند سوژه خوبی برای گزارش ما باشد، اما در این گزارش هدف ما نوشتن درباره این موضوع نیست. مطلب پیش رو سعی می‌کند به پیامدها و بازتاب‌های این اظهارنظر رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان بپردازد.
موافقان ظریف
در مواجهه با این بیانات دو گروه وجود داشتند؛ گروهی که از صحبت‌های ظریف دفاع کردند و گروه دیگری که به نقد این صحبت‌ها پرداختند. گروه اول که البته تعدادشان هم کم نبود از سیاستمداران گرفته تا شبکه‌های آن سوی آبی از اظهارات ظریف استقبال ویژه‌ای کردند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور روز چهارشنبه ۳۰ آبان در جلسه هیئت دولت به طور ضمنی اظهارات آقای ظریف درباره پولشویی را تأیید کرد و گفت: «چرا ما سر مسائل روشن با هم می‌جنگیم؟ همه دنیا گرفتار پولشویی است؛ یک کشور به من نشان دهید که در آن پولشویی و فساد نیست.»
روحانی با انتقاد از جناح‌بندی در موضوع پولشویی در کشور تصریح کرد: «چرا این قدر بحث می‌کنیم؟ باید با آن مبارزه کنیم.» محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری نیز گفت: «سخنان وزیر امور خارجه نقصی ندارد و موضع وی کاملاً درست است، این موضع تنها مختص به وزیر امور خارجه نیست؛ بلکه موضع دولت است.»
صادق زیباکلام استاد دانشگاه و از شخصیت‌های اصلاح‌طلب هم در این باره گفت: «جریان تندرو به خصوص دلواپسان و طرفداران آقای احمدی‌نژاد اساساً با هر حرکت یا اظهارنظری که برای کم کردن تنش با غرب باشد، به شدت مخالفت می‌کنند. حیات سیاسی آنها در مقابله کردن با جهان بیرون است؛ بنابراین بخشی از نگرانی آنها این است که مبادا پیوستن به FATF، CFT یا ۲۰۳۰ باعث کم شدن تنش بین ایران و فضای بین‌الملل شود.»
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم پس از واکنش‌های گوناگون به اظهارات وزیر امور خارجه، در این باره گفت: «آنچه از سوی جناب آقای دکتر ظریف در خصوص پولشویی بیان شد و متأسفانه بخشی از آن مورد بهره‌برداری‌های سوء و جناحی برخی افراد قرار گرفته است، تنها بیان صادقانه یکی از مشکلات و مسائل کشور است که پیش از این نیز بارها از سوی بسیاری از مقامات عالی‌رتبه کشور در قوای سه‌گانه و در دولت‌های مختلف، بیان شده و یافتن راه‌های قانونی برای مقابله با آن، همواره مورد تأکید نظام و ارکان عالی آن بوده است.»
حمید ابوطالبی، مشاور رئیس‌جمهور هم در صفحه توئیتر خود نوشت: «تهاجم به وزیرخارجه، تهاجم به دیپلماسی کشور است و از آنجا که دیپلماسی، حاصل اجماع ملی بر کنش‌های دیپلماتیک برای تأمین منافع ملی است، حمله به نماد دیپلماسی حمله به منافع ملی است.»
جریان دولت و طرفداران آنان تنها سعی کردند ثابت کنند که پولشویی در کشور وجود دارد. برخی هم مانند بی‌بی‌سی فارسی سعی کردند با انتشار بخش‌هایی از صحبت‌های ظریف از زبان وزیر خارجه خودمان کشورمان را متهم به پولشویی کنند. این پایگاه خبری در ادامه گزارش خود آورده است: «پیوستن به این کنوانسیون یکی از توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی برای خروج قطعی ایران از فهرست سیاه این سازمان است که زمینه همکاری بین‌المللی بانکی ایران را فراهم می‌کند. گروه ویژه اقدام مالی بر قوانین مالی کشورها با هدف سلامت تبادلات بانکی نظارت می‌کند.»
این گزارش با این جمله به پایان می‌رسد: «این نهاد، ایران و کره شمالی را پرمخاطره‌ترین کشورها از نظر سلامت تبادلات مالی عنوان کرده است.»
روزنامه شهروند وابسته به هلال احمر در سرمقاله خود با تیتر «چقدر دردناک بود حرف‌های ظریف!» این‌گونه نوشت: «شاید ظریف ٩٩ درصد اشتباه کرده باشد و یک درصد درست گفته باشد. فشار وارد کردن به او برای عقب‌نشینی و تلاش برای ساکت کردنش به چه کسی کمک خواهد کرد؟ فرض کنیم در اینجا سالم‌ترین و پاک‌ترین سیستم مالی برقرار است، اما حتی اگر یک مورد پولشویی در کشور اتفاق می‌افتد، زیر ضرب بردن ظریف ایستادن در کدام طرف ماجراست؟»
مخالفان ظریف
اما گروه دوم کسانی بودند که به مطرح شدن این صحبت از سوی وزیر خارجه انتقاد داشتند. احمد امیرآبادی، نماینده مردم قم و عضو هیئت‌رئیسه مجلس بااشاره به اظهارات ظریف، گفت: «آقای ظریف باید در مجلس نسبت به این اظهارات پاسخگو باشد که چرا وی تاکنون و در هیچ‌کدام از جلسات علنی و غیرعلنی که به مجلس آمده این موضوع را مطرح نکرده است؟»
او سپس افزود: «ایشان بگوید اگر پولشویی انجام می‌شود، کجا انجام می‌شود؟ مگر پولشویی در بانک‌ها انجام نمی‌شود؟! ایشان در هیئت وزیرانی حضور دارد که رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد حضور دارند؛ طبق قانون اساسی اعضای هیئت وزیران مسئولیت مشترک دارند و باید پاسخگو باشند. آقای ظریف اگر چنین اطّلاعی داشته، آیا نباید به رئیس‌جمهور یا قوه قضائیه یا مجلس و دستگاه‌های نظارتی اعلام می‌کرد؟!»
علی‌اکبر کریمی، نماینده اراک و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز اظهار داشت: «قانون مبارزه با پولشویی در کشور ما سال‌ها است که تصویب شده است و قانون کامل و جامعی است. وظیفه دولت در جایگاه مجری قانون این بوده که مصادیق پولشویی را شناسایی کرده و آنها را به دست مراجع قضایی برای مجازات بسپارد و اگر بنابر گفته آقای ظریف هنوز حجم گسترده‌ای از پولشویی به زعم او در کشور وجود دارد، این نشان‌دهنده کوتاهی دولت در اجرای قانونی است که برای این منظور تصویب
شده است.»
اما جواد کریمی‌قدوسی این اظهارات را به آن سبب می‌داند که ظریف در پنج سال اخیر نتوانسته هیچ یک از راهبردهای خود در سیاست خارجی را به سرانجام برساند. وی در این باره گفت: «چون این کارها و راهبردها به بن‌بست رسیده و ملت هم متوجه شده‌اند که هیچ دستاوردی از این راهبرد حاصل نشده، ظریف دیر یا زود به جایی خواهد رسید که استعفا دهد. ظریف در دقایق آخر عمر سیاسی خود سعی می‌کند با فرافکنی، مشکلاتی که خودش خلق کرده را به دوش مجموعه‌های دیگر بیندازد.»
محمد دهقان، نماینده مردم طرقبه در مجلس هم در واکنش به اظهارات ظریف گفت: «طبق قانون مسئول مبارزه با پولشویی دولت است. آقای ظریف اگر سندی وجود داشت آن را به همکاران خود در دولت می‌دادید.»
حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای هم که در جلسه فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس شرکت کرده بود، در واکنش به این اظهارات وزیر امور خارجه کشورمان گفت: «اظهارات ظریف از نظر شخصی بنده غلط بوده، ولی چون از طرف یک مقام رسمی مطرح می‌شود باید توضیح دهد و اسناد خود را ارائه کند. اینجانب نامه نوشتم و گفتم که اگر این جملات از سوی ایشان است، توضیحات و اسناد وی اخذ شود.»
پس از آنکه بسیاری از سیاسیون به خصوص نمایندگان مجلس از اظهارات ظریف انتقاد کردند و اعلام کردند مخالف تصویب FATF و CFT هستند و چون ظریف در مصاحبه مذکور مخالفان تصویب این لوایح را متهم به پولشویی کرده بود اعلام کردند می‌توانند از ظریف به قوه قضائیه شکایت کنند.
اما در آن سوی میدان پایگاه خبر آنلاین که در این اتفاق همواره آتش بیار معرکه بوده است، نوشت: «با وجود اینکه ظریف در مصاحبه خود هیچ‌یک از دستگاه‌های نظام را به پولشویی متهم نکرده، اظهارات نمایندگان مجلس مبنی بر اینکه خودشان را مصداق حرف‌های او دانسته‌اند، جالب و تأمل‌برانگیز است. این نمایندگان باید به این پرسش پاسخ دهند که اگر پولشویی در کشور وجود ندارد، چرا به قانون مبارزه با پولشویی رأی داده‌اند؟»
دو نکته
در اینجا دو نکته وجود دارد؛ اول آنکه، درست است ظریف از هیچ شخص، نهاد یا دستگاهی نام نبرده، اما با نوع عباراتی که به کار برده تمامیت نظام اسلامی را در مظان این اتهام قرار داده است. نکته دوم اینکه، افراد و جریانات نزدیک به دولت سعی کردند چنین بنمایانند که مخالفان تصویب لوایح پولشویی اعتقادی به پولشویی در کشور ندارند، یا اینکه اصلاً نمی‌خواهند مبارزه با پولشویی صورت بگیرد. گزاره غلطی که البته نتیجه مورد نظر خود را هم از آن برداشت می‌کنند. اما باید گفت هیچ کسی وجود پولشویی در کشور را کتمان نمی‌کند، اما اختلاف اصلی بر سر یک چیز است، آن هم اینکه آقای ظریف و دوستان او می‌خواهند تنها راه مبارزه با پولشویی را تصویب لوایح استعماری دیکته شده از سوی غرب عنوان کنند، در حالی که بسیاری مخالفان این طرح معتقدند راه‌حل این مشکل را باید در درون کشور جست و باید به قوانینی که مجلس سال‌ها پیش تصویب و ابلاغ کرده
اتکا کرد.
