شهناز سلطانی/ اولین تعریفی که اغلب ما از مهد کودک داریم، مکانی است که مادر شاغلی به ناچار فرزندش را صبح به صبح راهی آن می‌کند. اما فراتر از این نوع نگاه به مهد کودک هم وجود دارد و آن نگاهی است که در آن بچه‌ها مهارت ورود به زندگی اجتماعی را می‌آموزند و شخصیت اجتماعی‌شان قوام می‌گیرد. سیدمحمد رحیم فاضلی‌نژاد مدیرکل بهزیستی شهر تهران همین چند روز پیش بود که گفت: فقط 10 درصد کودکان تهرانی به مهد کودک می‌روند. همین اظهارنظر یک مقام مسئول که از نظر قانون مهدهای کودک باید زیر ذره‌بین آنها فعالیت کنند سبب شد به این موضوع بپردازیم که آیا اصلاً مهد کودک برای بچه‌ها ضروری و مفید است، یا صرفاً از روی اضطرار مانند شاغل بودن مادر باید به آن تکیه کرد و بچه‌ها را راهی آن. واقعیت این است که اگر همین آمار 10 درصدی را کنکاش کنیم، به یقین به این نتیجه می‌رسیم که بخش اعظم این کودکان مادران شاغل دارند؛ بنابراین به ناچار گزینه مهد کودک را برای زمان‌هایی که در خانه نیستند، برمی‌گزینند بر همین اساس ناگفته پیداست که مادران خانه‌دار کودکان‌شان را نزد خود نگه می‌دارند و اعتقادی به مهد کودک ندارند. اما باید گفت، در مهد کودک خوب و استاندارد و مطابق با نیازهای یک کودک محاسنی نهفته است که به رشد کودک کمک می‌کند. اما لازمه آن، این است که ما از نگاه منفی و متعصب به مهد کودک فارغ شویم.
جایی برای رشد کودک
روان‌شناسان کودک معتقدند، پدر و مادر و محیط خانه تا حد معینی می‌توانند در رشد و تکامل شخصیت کودک تأثیر بگذارند و بعد از این سن، یعنی دوـ سه سالگی بهتر است بچه‌ها را وارد محیط بزرگ‌تری مانند مهد کودک کنند تا به تکامل رشدی او کمک کنند. بنابراین مهد کودک در ذهن کلیشه شده ما جایی برای نگهداری کودک نیست؛ بلکه جایی برای رشد از نظر اجتماعی، روانی، عاطفی، زبانی و مهارتی است. برخی از روان‌پزشکان معتقدند، در فرهنگ ما ایرانی‌ها وابستگی فراوانی بین فرزندان و والدین وجود دارد که این وابستگی بیش از حد و اندازه در رشد صحیح کودک خلل ایجاد می‌کند، پس بهتر است به دنبال راهی باشیم تا از این مشکل احتمالی جلوگیری کنیم و این راه می‌تواند به یک مهد کودک قابل قبول ختم شود.
نگران جدایی نباشید
اغلب والدین، به ویژه مادرها نگران هستند که مبادا جدایی کودک از والدین او را بیازارد. واقعیت این است که اگر شما آگاهانه تصمیم گرفته‌اید کودک‌تان را در مسیر صحیح رشد او راهی مهد کودک کنید، پس باید در برابر این جدایی و سختی‌های ابتدایی آن مقاومت کنید. این طبیعی است که در روزهای اول کودک شما نرفتن را ترجیح بدهد و شاید گریه و ناراحتی هم بکند. اگر انتخاب شما یک مهد کودک استاندارد با مربیان کاربلد باشد، به طور حتم به شما کمک فراوانی خواهند کرد. برای مثال از ساعت‌های کمتری شروع کنید و رفته‌رفته به زمان حضور بچه‌ها در مهد بیفزایید. این کار سبب می‌شود بچه‌ها هم کم‌کم به محیط جدید عادت کنند. ما نباید از آنها انتظار داشته باشیم یکباره و در زمانی کوتاه این محیط جدید را بپذیرند.
مهد کودک استاندارد
پس از اینکه تصمیم گرفتید کودک‌تان را در مهد کودکی ثبت‌نام کنید، باید مطالعه درباره مهدها را شروع کنید. کدام مهد استاندارد و کدام مهد از نظر بهداشت و سلامت مورد قبول است؟ در انتخاب‌تان به این نکته مهم توجه داشته باشید، مهد کودک‌هایی که مدام به دنبال تعویض مربیان خود هستند، قابل قبول نیستند؛ چرا که در یک مهد خوب شرایط را برای تثبیت موقعیت مربیان فراهم می‌کنند تا ماندگار شوند؛ زیرا جابه‌جایی مکرر مربی، کودک را مضطرب می‌کند. مربی باید ثابت باشد تا کودک بااو انس بگیرد و کم‌کم با او رابطه عاطفی برقرار کند. تشویق اطرافیان کودک هم برای رفتن به مهد کودک بسیار مؤثر است.
کیفیت حضور
حتی اگر مادری خانه‌دار هستید، به کیفیت حضورتان در کنار کودک‌تان توجه کنید. اینکه صرفاً کودک ما در کنار ما باشد، کافی نیست. مطالعات نشان داده است مادران شاغل که ساعت کمتری را در مقایسه با مادران خانه‌دار در کنار فرزندان‌شان هستند، به کیفیت حضورشان در خانه و در کنار کودک‌شان اهمیت بیشتری می‌دهند. بنابراین اگر ما تصمیم گرفته‌ایم چند ساعتی کودک‌مان را به مهد کودک بفرستیم، بهترین فرصت است که خودمان، توانایی‌ها و علایق‌مان را ارتقا دهیم. به یقین این موضوع رابطه ما و فرزندمان را باکیفیت‌تر خواهد کرد. اگر به ادامه تحصیل علاقه‌مندیم، یا به انجام کارهای هنری یا ورزشی، از این فرصتی که بچه‌ها در خانه حضور ندارند، بهره ببریم.
قانون‌آموزی
به طور معمول کودکان تا زمانی که به مدرسه نرفته‌اند و فقط در خانه حضور داشته‌اند، در مقایسه با کودکان مهد کودکی توانایی‌های کمتری دارند؛ چرا که اغلب در خانه، بی‌قانونی حاکمیت دارد. اما در مهد کودک همه کارها سر ساعت مشخصی انجام می‌شود. صبحانه و ناهار زمان معین دارد. همین‌طور بازی و استراحت و آموزش و خواب. بنابراین بچه‌ها در این محیط قانونمندی را یاد می‌گیرند. این موضوع به ویژه زمانی که کودکان وارد مدرسه می‌شوند، دیگر برای آنها اضطراب‌آور نیست؛ چرا که پیشتر با آن آشنا شده‌اند، اما کودکانی که محیط بیرون از خانه را در سال‌های پیش از مدرسه تجربه نکرده‌اند، با این موضوع به راحتی کنار نمی‌آیند.
تحقیقات نشان داده است بچه‌هایی که مهد کودک می‌روند، دایره واژگان وسیع‌تری دارند. در دوست‌یابی در مدرسه موفق‌ترند. کمتر دچار ترک تحصیل می‌شوند. با دیگران بهتر ارتباط برقرار می‌کنند و مفاهیم کلامی و غیر کلامی را بهتر درک می‌کنند.
بهتر است کودک را تا پایان دو سالگی در خانه نگه داریم. امنیت روانی اولیه و وابستگی‌های عاطفی دو شاخصه مهمی هستند که باید در خانه شکل بگیرند، پس از این سن، کودک به تجربه اجتماعی نیاز دارد و مهد کودک مکان خوبی برای کسب این تجربه است. بچه‌هایی که تجربه حضور در مهد کودک را دارند، اغلب مستقل‌ترند و استعدادها و خلاقیت‌های‌شان بهتر شکوفا می‌شود، تا بچه‌هایی که پیش از سنین دبستان فقط در کنار مادر و در خانه بوده‌اند.
تحویل به موقع
مربیان مهد کودک که قرار است در نبود مادر نقش او را برای کودکان ایفا کنند، باید صلاحیت لازم را داشته باشند که اگر این‌طور نباشد، امنیت خاطر کودک خدشه‌دار می‌شود. اگر کودک‌تان را به مهد کودک می‌فرستید، در ساعت مشخصی او را به مهد تحویل دهید و در ساعت مشخصی او را تحویل بگیرید؛ چرا که اگر تأخیر کنید کودک گمان می‌برد او را فراموش کرده‌اید و دچار نگرانی و تشویش‌خاطر می‌شود.
نه هر مهد کودکی
ناگفته پیداست که در همین شهر تهران و پایتخت مهد کودک‌های غیر استاندارد و غیر قابل قبولی وجود دارند که بی‌شک آسیب‌های روانی و عاطفی فراوانی را به بچه‌ها تحمیل می‌کنند، چه برسد به شهرهای دور که کمتر از پایتخت زیر ذره‌بین مسئولان بهزیستی هستند. بنابراین اگر محاسنی را برای رشد کودکان‌مان در مهد کودک برمی‌شماریم، یادمان نرود که مد نظرمان نه هر مهد کودکی و نه به هر قیمتی باشد.
