از دستاوردها و پیشرفت‌های دریایی ارتش تا حضور مقتدرانه در آب‌های بین المللی در گفت وگوی اختصاصی صبح صادق با امیر دریادار خانزادی
فرهاد کوچک‌ز‌اده/ رزمایش بزرگ دریایی ولایت ۹۷ هفته گذشته در گستره‌ای به وسعت بیش از دو میلیون کیلومتر مربع از شرق تنگه هرمز، دریای عمان و شمال اقیانوس هند با موفقیت به اجرا درآمد. به این بهانه همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی گفت‌وگویی را به صورت اختصاصی با امیر دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش داشتیم و در آن به پیشرفت‌ها و دستاوردهای این نیرو در چهار دهه گذشته پرداختیم که تقدیم خوانندگان عزیز می‌کنیم.
***
* به عنوان سؤال اول بفرمایید با وقوع انقلاب اسلامی چه تغییراتی در ارتش به وجود آمده است؟
در روزهای اول پیروزی انقلاب اسلامی، ساختارهای حکومتی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و به ویژه نظامی به صورت کامل شکل نگرفته بود. در ابتدای انقلاب مشکلات بسیاری وجود داشت.
بنابراین مهم‌ترین چالش ارتش جمهوری اسلامی ایران این بود که ساختارهای دفاعی آن متناسب با سازماندهی‌های منطبق بر آرمان‌های انقلابی و دینی شکل بگیرد. تعدادی از نیروهای ارتش شاهنشاهی پس از انقلاب یا از مملکت فرار کردند، یا اینکه از ارتش کنار گذاشته شدند؛ بنابراین ارتش به تدریج شکل انقلابی خود را به دست آورده بود. به وجود آمدن انسجام و وحدت در سطوح تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی، رده‌های عملیاتی، رده‌های اجرایی، مهم‌ترین اصولی بود که به یک همگرایی و وحدت نیاز داشت و با وقوع انقلاب اسلامی به صورت تدریجی شکل گرفت.
* همان‌طور که می‌دانید رژیم پهلوی سرمایه‌گذاری بالایی روی ارتش کرد، با وجود این وقتی به زمان انقلاب می‌رسیم، ارتش جزء اولین نهادهایی است که با امام(ره) بیعت میکند، چرا؟
در تمام جهان وظیفه ارتش مقابله با تهدیدات بیرونی است؛ یعنی هر تهدیدی که منافع، امنیت مرزها و حاکمیت کشور را تهدید کند، ارتش برای مقابله با آن اقدام میکند. رژیم پهلوی در سطح کلان آموزش‌هایی را با شیوه‌های غربی برای ارتش برنامه‌ریزی کرد که آن هم برای فرماندهان ارتش بود، در حالی که ارتشیانی که انقلاب شکوهمند انقلاب اسلامی را همراهی کردند، بدنه ارتش بودند؛ بخش بسیار مهم و اثرگذار ارتش که متعلق به مردم و در کنار مردم، از جنس مردم، همراه و هماهنگ با مردم بود.
غفلت حکومت پهلوی و ایادی خارجی آن، این بود که توجه‌شان را به فرماندهان ارتش معطوف کرده بودند؛ در حالی که در دوران انقلاب، بدنه ارتش با مردم بود و در زمان انقلاب به درستی وظیفه خود را انجام دادند.
* بحث استقلال و خودباوری ارتش قبل و بعد از انقلاب را در مقایسه‌ای کوتاه تبیین کنید.
بحث از خودکفایی و استقلال به شدت به مجموعه‌ای از ظرفیت‌ها و ساختارهایی وابسته است که در این راستا اقدام میکنند. این ظرفیت‌ها و ساختارها به حوزه‌های ملی و دفاعی مربوط میشود. در دوران پیش از انقلاب در ایران به هیچ وجه ظرفیت دفاعی قابل اتکا به بخش ملی وجود نداشت و تمام تجهیزات، حتی مهمات ساده و پر مصرف، به صورت عاریه‌ای در اختیار ارتش قرار داشت؛ یعنی تمام امنیت کشور به تسلیحات و تجهیزات وارداتی وابسته بود. دشمن در قبال صادرات یا بهتر است گفته شود تاراج نفت، تسلیحات و تجهیزات نظامی در اختیار کشور قرار می‌داد. جالب آنکه، حتی برای نگهداری و تعمیر آن هم کشور به مستشاران خارجی وابسته بود.
بلافاصله پس از انقلاب، جنگ را به کشور ما تحمیل کردند. دشمن در زمانی که هنوز ساختارهای حکومتی شکل نگرفته بود و احساس می‌کرد قدرت دفاعی جمهوری اسلامی پاسخگوی تهدیدات بیرونی نیست، جنگ را تحمیل کرد. مستشاران خارجی در زمان خروج از کشور مدعی می‌شدند که به زودی برمی‌گردند. با وجود این تمام تجهیزات و تسلیحاتی را که غربی‌ها در اختیار ارتش قرار داده بودند و به خصوص تسلیحات و تجهیزات نیروی دریایی ارتش که از بالاترین سطح از پیچیدگی فناوری برخوردار بود را فرزندان این مملکت علیه دشمن خارجی به‌کار گرفتند. در دوران دفاع مقدس و در تمام نبردهایی که در دریا اتفاق افتاد، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بسیار موفق عمل کرد.
در دوران سازندگی، یا همان دهه دوم انقلاب که با تبلیغات دروغین بیان میکردند عمر قانونی این تجهیزات تمام شده است، رهبر معظم انقلاب فرمودند که عمر قانونی دروغ است، به این تجهیزات عمر انقلابی بدهید. عمر انقلابی به تجهیزات داده شد. بسیاری از قطعات این تجهیزات با تلاش مراکز فنی، صنعتی، علمی و نخبگانی این کشور با همکاری نخبگان نیروی دریایی ارتش ساخته شد. این تجهیزات امروز در عرصه‌های گوناگون مأموریت انجام می‌دهند، حتی برای ورود آنها از دریاهای سبز به اقیانوس‌ها برنامه‌ریزی شده است.
البته، ساخت تجهیزات در ابعاد شناورهای سطحی، زیرسطحی، تسلیحات هوشمند، مهمات راهبردی در داخل کشور صورت پذیرفته است و برد تسلیحاتی که پیش از انقلاب به ایران واگذار شده بود بسیار محدود بود. امروز ارتش، موشک‌ها، اژدرها و تسلیحات جدیدی را ساخته است که با اتکا به ظرفیت‌های بومی و ملی بوده است.
پیش از انقلاب به واسطه آن تجهیزاتی که در اختیار ما قرار داده بودند، به راحتی می‌توانستند قدرت ما را بسنجند که قدرت دفاعی کشور در چه وضعیتی قرار دارد، اما امروز به هیچ عنوان توانایی انجام این کار را ندارند، چرا که عمده تجهیزاتی که جمهوری اسلامی ایران در حوزه دریاها به کار می‌گیرید، ساخت داخل کشور است.
* دستاوردهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی را با حکومت پهلوی چطور مقایسه می‌کنید؟
پیش از انقلاب شناورهای سطحی که در اختیار ایران قرار گرفته بود، به تعدادی ناوشکن‌ها محدود می‌شد که امروز اثری از آنها نیست؛ زیرا آنها سامانه‌های رانش بسیار قدیمی، دستگاه‌های بخار، دستگاه‌های دستی و پیچیده‌ای که کارکردهای ضعیف داشتند را در اختیار ارتش ایران قرار داده بودند. طرح‌هایی که مربوط به جنگ جهانی دوم بود. یا بهتر است بگوییم، تسلیحاتی که از جنگ جهانی دوم باقی مانده بود، به ارتش ایران فروخته شد.
ناوهای موشک‌انداز کلاس پیکان شناورهای با سرعت بسیار بالا، توان دریابانی قدرتمند، سامانه پدافندی و آفندی پیشرفته است که سامانه مهار آتش آن مدرن و بومی است.
در حوزه ناوشکن‌های کلاس سهند یا کلاس موج، جماران اولین ناوشکن از این کلاس است که ساخت آن با فرمان رهبر معظم انقلاب آغاز شد. معظم‌له در دوران ریاست‌جمهوری ضمن بازدیدی که از ناوگان بندرعباس داشتند، فرمان ساخت ناوشکن‌ها با قابلیت حمل بالگرد و موشک را دادند. کمتر کسی فکر می‌کرد ایران روزی بتواند این تجهیزات پیشرفته را بسازد، اما در یک بازه زمانی ۱۲ ساله، ارتش جمهوری اسلامی به این تجهیزات دست یافت. ناوشکن جماران، اولین ناوشکن در این کلاس بود. بلافاصله پس از آن ناوشکن دماوند ساخته شد.
در ماه‌های گذشته ناوشکن سهند، به نیروی دریایی ارتش ایران ملحق شد. سهند در نوع خودش نسبت به جماران و دماوند پیشرفته‌تر است. سامانه رانش قوی‌تر، عرشه بالگرد بزرگ، توان حمل بالگردهای سنگین‌تر، افزایش برد موشک، سامانه‌های آفندی و پدافندی پیشرفته‌تر، اژدرهای به روزتر، قدرت مانور بالاتر، دریامانی پایدارتر، از جمله قابلیت‌های این ناوشکن است. بنابراین در حوزه شناورهای سطحی کشور از حالت وابستگی صد درصد به جایگاهی رسیده است که تسلیحات به روز و بومی در اختیار دارد.
در حوزه زیر سطحی، از اوایل دهه 70، اولین زیردریایی از روسیه خریداری و وارد کشور شد؛ اما امروز نمونه پیشرفته‌تر، بهینه‌تر و سنگین‌تر با قدرت دریامانی و عمق بیشتر را میتوان در زیردریایی کلاس غدیر مشاهده کرد. پس از آن زیردریایی کلاس فاطر که به زودی به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ملحق خواهد شد، نشان از بلوغ، خودباوری و توانمندی است که به برکت انقلاب در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده است.
* در صورت هرگونه تجاوز خارجی، چه توانمندی‌هایی در سپاه و ارتش برای مقابله با دشمن وجود دارد؟
رهبر معظم انقلاب در بیانات چندی پیش خود به نکته بسیار مهمی اشاره کردند. تجهیزاتی که غربی‌ها به ویژه آمریکایی‌ها در اختیار دارند، به نوعی تجهیزات و تسلیحات یا امکانات مادی است. برخی فریب این امکانات را می‌خورند. البته، غربی‌ها در عرصه سینمایی با بهره‌برداری از ظرفیت‌های هالیوودی توانایی‌های خود را برجسته‌تر نشان دادند، اما آنها از معرفت، شناخت و توانمندی، نیروی انسانی در مجموعه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به ویژه در حوزه نیروی دریایی غافل هستند.
در نیروی دریایی ارتش در عرصه‌های گوناگون برای تک‌تک اقداماتی که ممکن است از دشمن سر بزند، آمادگی وجود دارد و تجهیزات پیش‌بینی شده است. عرصه بسیار گسترده‌ای از غافلگیری‌های متعدد برای دشمن آماده شده است. اگر یک روز دشمن به خاک کشور تجاوز کند، سیلی محکمی از مجموعه نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران ارتش و سپاه دریافت خواهد کرد.
* با توجه به اینکه دریا و مرزهای آبی عرصه مشترک مأموریت ارتش و سپاه است. تعامل شما با نیروی دریایی سپاه چگونه است؟
به تدبیر سردار تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه ارتباط بسیار خوبی بین دو فرماندهی نیروی دریایی وجود دارد. در واقع ما با یکدیگر فرمانده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران هستیم. تعریفی جدایی از ارتش و سپاه وجود ندارد.
مهم‌تر آنکه حتی در سطوح پایین‌تر (سطح معاونان، رده‌های عملیاتی و تاکتیکی) ارتباط نزدیک‌تری وجود دارد. طرح‌های عملیاتی، به اشتراک‌گذاری اطلاعات، ارتباطات برخط و به موقع، همکاری‌های دفاعی در عرصه‌های مختلف، استفاده مشترک از ظرفیت‌های که در دو نیروی دریایی و... همکاری کاملی وجود دارد. به جرئت می‌توانم بگویم بالاترین سطح از هماهنگی که معنای یک نیروی واحد را میدهد، در بین دو نیرو وجود دارد.
* تابستان امسال شما به تأثیر تحریم‌ها بر کارکرد تنگه هرمز اشاره‌ای داشته‌اید. چه ارتباطی بین تحریم و عملکرد تنگه هرمز وجود دارد؟ آیا ارتش و سپاه توان بستن تنگه هرمز را دارند؟
دریاهای آزاد جهان از طریق چند گذرگاه بسیار مهم به هم متصل می‌شوند که به آنها گلوگاه‌های اصلی آبراه‌های جهانی گفته میشود که شامل تنگه‌های هرمز، مالاکا، بابلالمندب، بسفور، جبل‌الطارق، سوئز، پاناما، ماجلان و... میشود. این تنگه‌ها اقیانوس‌های بزرگ جهان را به یکدیگر متصل میکنند و چرخ اقتصاد جهانی از طریق دریا به وسیله این تنگه‌ها جریان می‌یابد. بنابراین، ارزش تنگه‌ها به باز بودن آن است و اگر تنگه بسته شود هرگز ارزش ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ندارد. بخش قابل توجهی از وزن جمهوری اسلامی ایران تنگه هرمز است و این تنگه به منافع حیاتی جمهوری اسلامی ایران متصل است. اگر به جمهوری اسلامی ایران اجازه صادرات نفت را ندهند یا اقدامی صورت گیرد که جمهوری اسلامی ایران نتواند از این تنگه بهره‌برداری کند، ولی دیگران از آن بهره‌برداری کنند؛ معنایش این است که این تنگه برای جمهوری اسلامی ایران بسته شده است. وقتی تنگه برای یک کشور بسته شده باشد، کارکرد خود را ندارد. به طور قطعی این موضوع با منافع جمهوری اسلامی ایران ارتباط مستقیم دارد؛ بنابراین معنایی ندارد که آن تنگه برای دیگران باز باشد.
البته بسته شدن تنگه معنای فیزیکی ندارد و این‌گونه نیست که کشوری با ایجاد مانع فیزیکی تنگه‌ای را مسدود کند؛ چرا که عرض این آب‌راه‌ها معمولاً قابل توجه است. برای نمونه، تنگه هرمز حدود 24 مایل دریایی و عمقی بالغ بر 80 تا 100 متر دارد؛ بنابراین بسته شدن فیزیکی معنا ندارد، اما انجام اقدامات عملیاتی و تکنیکی با هدف ناامن‌سازی تنگه برای همه کشورهایی که قصد عبور از آن را دارند، فقط میتواند با دستور رهبر معظم انقلاب انجام گیرد.
* حضور ناوگروه‌های ارتش در آب‌های بین‌المللی تحت چه تدابیر و اهدافی صورت می‌گیرد و نظر رهبر معظم انقلاب درباره این اقدام چه بود؟
حضور در آب‌های بین‌المللی با تدبیر رهبر معظم انقلاب آغاز شد. ایشان فرمودند: «هر چقدر نیروی دریایی و وزارت خارجه در ارتباط با توسعه امتدادهای عمقی نظام اقدام کند، کار بسیار خوبی است». همچنین فرمودند: «دریانوردی‌هایی را که امروز شکل پیشرفته‌تری به خود گرفته است، حتماً توسعه و امتداد دهید.»
طی سال‌های گذشته، حضرت آقا توصیه‌های بسیاری درباره حضور در دریاها، به ویژه در ارتباط با منطقه اقیانوس اطلس داشته‌اند. معظم‌له می‌فرمایند: «ما آن بالاها در منطقه شمال اقیانوس اطلس خیلی کارها داریم. باید امکان حضور گسترده و پیوسته به وجود بیاید. چطور دیگران حق بهره‌برداری از دریاهای آزاد و دریانوردی در اقیانوس‌های مختلف را دارند. این یک حق بین‌المللی است که برای همه امکانش است. ما دریانوردی‌های گسترده‌ای را به اقیانوس هند، دریای مدیترانه، دریای سرخ، اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس داشته‌ایم. حضور ما در آنجا به معنای نمایش اقتدار و به نوعی دنبال کردن صلح و دوستی در تعامل با کشورهای دوست و دریاهای دوردست هستیم. این عمل امتدادهای عمقی نظام را افزایش میدهد و نمایش قدرت و اقتدار است.»
رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «نفس حضور در دریا قدرت است؛ یعنی اگر بتوانیم دریا را زیر پای خود بگیریم و سیطره خود را بر دریا نشان دهیم، این نمایش قدرت است.»
* درباره اعزام به اقیانوس اطلس بیشتر توضیح دهید؛ نیروی دریایی ارتش چه برنامه‌ای برای آنجا دارد؟
دریانوردی در اقیانوس‌های جهان حق همه ملت‌های آزاد است که توانایی و ظرفیت دریانوردی و اقیانوسی را دارند؛ البته این دریانوردی باید با رعایت حقوق و قوانین بین‌الملل صورت گیرد. جمهوری اسلامی ایران حضور در اقیانوس اطلس را موضوع مهم و چشمگیری نمی‌داند؛ اما متناسب با مطالبات نظام این آمادگی را داریم در هر اقیانوسی حضور پیدا کنیم و هیچ محدودیت و مانع تکنیکی در این زمینه وجود ندارد. ان‌شاءالله در آینده نزدیک دریانوردی در اقیانوس اطلس، مانند دیگر اقیانوس‌های جهان انجام خواهد شد.
* حضور در آب‌های بین‌المللی تا چه اندازه سبب افزایش اقتدار ملی یا امنیت کشتی‌های ما میشود؟
کشورها به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول، کشورهایی هستند که به دریا راه ندارند (امام خامنه‌ای می‌فرمایند انگار این کشورها در زندان قرار دارند و از این دروازه بسیار مهم که دریا باشد، محرومند.) دسته دوم، کشورهایی هستند که به دریا راه دارند؛ یعنی چه بخواهند و چه نخواهند دریا مهم‌ترین راه ارتباطی آنها با دنیای بیرون است. دسته سوم کشورهایی هستند که ظرفیت بزرگ‌تری را در اختیار دارند و افزون بر آنکه یک کشور ساحلی هستند، از ارتباط گسترده با قاره‌های جهان برخوردارند. جمهوری اسلامی ایران اتفاقاً از آن دسته از کشورهایی است که علاوه بر منطقه، در مرکز جغرافیایی زمین نیز قرار دارد و از موقعیت گذرگاهی بسیار مهم و حائز اهمیتی برخوردار است و بخش زیادی از اقتصاد کشور به دریا وصل است.
در واقع، کشورمان هم خطوط مواصلاتی دریایی نزدیک دارد که در محدوده ما تعریف میشود و هم خطوط مواصلاتی دریایی دور که در دریاهای آزاد جهان گسترش پیدا کرده است. برای اینکه امنیت این خطوط در مقابل انواع تهدیدهای نظامی و غیر نظامی (دزدی دریایی) برقرار شود، لازم است در دریاهای آزاد که با اقتصاد و تجارت کشور ارتباط دارد، حضور داشته باشیم و امنیت را برقرار کنیم. ارتش جمهوری اسلامی 60 ناوگروه را طی 10 سال گذشته به منطقه شمال اقیانوس هند، خلیج عدن، تنگه بابلالمندب و دریای سرخ اعزام کرد؛ با این هدف که اقتصاد کشور در آن نقطه امن باقی بماند و لطمه‌ای به آن وارد نشود.
به اهتزاز درآوردن پرچم کشور در دریاهای آزاد نشانه‌ای از اقتدار کشور است؛ زیرا کشورهای آزاد می‌بینند پس از انقلاب در ایران، کشور روی پای خودش ایستاده و با اتکا به جوانان، همه نوع تسلیحات و تجهیزات را می‌سازد، در پیچیده‌ترین عرصه‌ها حضور پیدا میکند و قدرت و توانمندی خودش را نشان میدهد که این برای ملت‌های آزاد جهان به طور قطعی الهام‌بخش است.
