مقدمه: نشست نقد و بررسي كتاب «روشنفكري و انديشه ديني» با عنوان «رهيافتي جامعه‌شناختي به آثار و انديشه دكتر علي شريعتي» در ادامه سلسله سمينارهاي «جامعه شناسان ايراني و جامعه ايراني»، طي روزهاي اخير، در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران و به همت انجمن جامعه‌شناسي ايران برگزار شد. در اين نشست، غلامعباس توسلي چهره ماندگار جامعه‌شناسي، هادي‌خانيكي عضو هيات علمي دانشگاه علامه‌طباطبايي و رحيم محمدي جامعه‌شناس حضور داشتند. خانيكي، ويژگي مهم اين كتاب را در رهيافت جامعه شناختي آن به آثار شريعتي دانست و گفت جان‌مايه اين كتاب، جست‌وجو براي پيدا كردن همين رهيافت است زيرا تاكنون بسيار به آثار و انديشه شريعتي از منظر فلسفي، سياسي، روشنفكرانه و... پرداخته شده اما كمتر كاري را مي‌بينيم كه به وجه جامعه‌شناسانه انديشه و آثار او پرداخته باشد. در واقع اين كتاب، نزديك‌ترين روايت تاريخي از جامعه‌شناسي و دين در ايران است و بايد به اين روايت‌هاي دست‌اول توجه داشت. توسلي، با اشاره به اينكه اين اثر در دوره‌اي نوشته شده كه از روشنفكري ديني زياد سخن گفته مي‌شد و نگاهي به آراي دكتر شريعتي و البته به سخنان اطرافيان شريعتي نيز دارد گفت كه در آن دوره، جوانان تشنه اين بحث‌ها بودند و اگر مطلبي خوب بيان مي‌شد آن را گرفته و روي آن كار مي‌كردند. محمدي نيز اين كتاب را يكي از آثار مهم توسلي دانست، هم از اين جهت كه بخشي از اين اثر را خود استاد فكر كرده و انديشيده‌اند و هم از اين جهت كه شريعتي و توسلي هر دو، گويندگان زمانه خود بوده‌اند و ناخودآگاه برخي از مسائل زمان خود را مطرح‌ كرده‌اند كه الزام زمانه و عصر آنها بوده است. در ادامه، گزارش كامل اين نشست را مي‌خوانيد.