مقدمه: هفته گذشته زلزله بزرگی در عرصه دیپلماسی جهان عرب به وقوع پیوست. چندین کشور عربی در اقدامی هماهنگ، با قطر قطع رابطه کردند. درحالی که عربستان با صرف صدها‌میلیارد دلار، دعوت دونالد ترامپ و رهبران ده‌ها کشور عربی و اسلامی برای مهار و سد نفوذ ایران تلاش می‌کرد، در منظومه کشورهای عربی با چالش جدیدی مواجه شد. اختلافات عدیده‌ای باعث تنش در روابط کشورهای عربی شده است. اکنون عربستان، قطر را به عنوان اسب تروای ایران در کشورهای عربی معرفی می‌کند و مقابله با قطر به اولویت اول سیاست منطقه‌ای آنان تبدیل شده است. اما تحرکات تازه عربستان و متحدان او سوالات بسیاری را در رابطه با تنش‌های تازه منطقه ایجاد کرد. آیا این اقدام بخشی از پروژه بزرگ مقابله با ایران است یا تنها اقدامی برای تنبیه قطر است. برای پاسخ به این سوالات و مسائل دیگر، پیروز مجتهدزاده ، ژئوپلیتیسین و کارشناس مسائل بین‌الملل، با «آرمان» گفت‌و‌گو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

اشاره: زمان زيادي از وقتي كه انگليسي‌ها به خروج از اتحاديه اروپا رأي دادند يا آمريکايي‌ها با انتخاب «دونالد ترامپ» جهان را شوکه کردند نمي‌گذرد و ما امروز از پس آن شاهديم که پوپوليسم دوباره جاني تازه گرفته و مطمئنا اين موج پوپوليستي که سال ٢٠١٦ ترامپ را به اوج قدرت جهاني و نفوذ رساند، در آمريکا آغاز نشد و به طور قطع در اين کشور نيز به پايان نخواهد رسيد؛ قدرت‌نمايي «مارين لوپن» و «جبهه ملي» براي انتخابات رياست‌جمهوري فرانسه در بهار سال آينده، احتمال به‌قدرت‌رسيدن «نوربرت هوفر» و حزب «آزادي» در اتريش، شکست رفراندوم دولت چپ‌گراي «ماتئو رنتزي» براي تغيير قانون اساسي ايتاليا و به موازاتش جولان جنبش ضدساختارگراي «پنج‌ستاره»، انتخاب «رودريگو دوترته» به عنوان رئيس‌جمهور فيليپين ١٠٠ميليون‌نفري، زلزله‌هاي سياسي ضدساختارگرايي سال ٢٠١٦ برزيل که در دراماتيک‌ترين حالت به استيضاح «ديلما روسف»، رئيس‌جمهور چپ‌گراي حزب کارگري که ١٣ سال پيش از او زمام امور را در دست داشت، انجاميد و در موازاتش انتخاب يک اسقف ايوانجليست به عنوان شهردار ريو و همچنين برگزيدن «خوائو دوريا» تاجر ميليونر در جايگاه شهردار سائوپائولو، بزرگ‌ترين شهر و قدرت اقتصادي آمريکاي لاتين، پايان يک دهه حکومت «کريستينا فرناندز کرچنر» در آرژانتين، شکست «اوو مورالس» به دليل رفراندوم بوليوي، احتمال پايان دوران ١٧ساله چاوزيسم در ونزوئلا، قدرت‌گرفتن حزب «آلترناتيوي براي آلمان» و جنبش «پگيدا» در اين کشور که همه و همه نشانه‌‌هايي از پويايي و ديناميک‌بودن سياسي اين پوپوليسم مدرن است. اما خروجي و برايند همه اينها در کنار ساير اتفاقاتي را که ممکن است در آينده سياسي بقيه کشورها بيفتد در تحليل ١٧ دسامبر ٢٠١٦ روزنامه «واشنگتن‌پست» که به بازخواني و بررسي جهان سياسي امروز پرداخته به‌خوبي مي‌بينيم. اين تحليل اذعان دارد قدرت در روابط بين‌الملل در حال تحول است و در باوري نه‌چندان‌دور از ذهن، در آينده‌اي نزديک ممکن است قدرت اداره جهان به دست راست‌هاي افراطي بيفتد و مدت‌زمانش را هم نمي‌توان کوتاه دانست؛ چراکه اين قدرت بر ذخاير بي‌انتهاي نارضايتي سياسي، اقتصادي و فرهنگي بنا شده و پوپوليسم امروز به اين ذخاير دست يافته است و اين قدرت جايزه تسلط بر آن ذخاير است که سبب شتاب بيشتر در پيروزي‌ افراد اين جنبش (پوپوليسم) و واژگوني‌ نظم فعلي جهاني خواهد بود و شايد در عمل، پيگيري اين پوپوليسم شايد نه اروپا که جهان را در مسيري به ناکجاآباد ببرد؛ اما تحليل و بررسي ريشه‌ها و عوامل شکل‌گيري و تأثيرات وجودي پوپوليسم را در گفت‌وگويي با «پيروز مجتهدزاده»، استاد جغرافياي سياسي و مسائل ژئوپليتيک دانشگاه‌هاي تهران پي خواهيم گرفت.

مقدمه: دكتر پيروز مجتهدزاده، مورخ و ايران‌شناس، محقق و كارشناس مسائل و مطالعات سياسي است. او استاد جغرافياي سياسي و مسائل ژئوپليتيك در دانشگاه‌هاي تهران است. در سال ۲۰۱۳ دپارتمان جغرافيايي دانشگاه جورج واشنگتن در خبرنامه خود از وي به عنوان تاريخدان و متخصص بين‌المللي تمجيد نمود. از مسئوليت‌هاي دكتر مجتهدزاده نيز مي‌توان به مديرعاملی بنياد پژوهشي يورو سويك لندن، مشاور موسسه پژوهشي مرزهاي بين‌المللي لندن، مشاور پژوهشي دانشگاه سازمان ملل متحد، استاد دانشگاه لندن واستاد مدعو براي تدريس جغرافياي سياسي و ژئوپوليتيك در دانشگاه جورج واشنگتن اشاره كرد. به همين دليل و براي تحليل و بررسي آخرين وضعيت برجام وظهور ترامپ در آمريكا با وی گفت‌وگو كرديم. دكتر مجتهدزاده معتقد است:«آقاي روحاني در مخمصه‌اي گير افتاده كه خود درست كرده است. از سوي ديگر ايران نمي‌تواند برجام را لغو كند. اگر ايران به صورت يك‌جانبه برجام را لغو كند با هجمه كشورهاي جهان روبه رو خواه شد و فضا در عرصه بين‌المللي براي ايران بسته خواهد شد. ايران بايد در مذاكرات تضمين‌هاي لازم را براي خود در نظر مي‌گرفت كه اگر طرف مقابل توافقنامه را زيرپا گذاشت امكان مانور حقوقي و سياسي در عرصه بين‌المللي داشته باشد. اين در حالي است كه هيچ كدام از اين تضمين‌ها در برجام ذكر نشده است. به همين دليل بهترين راه‌حل اين است كه ترامپ توافقنامه را پاره كند و برخلاف برجام رفتار كند تا گناه اجرا نكردن برجام گردن ايران نيفتد و شرايط بين‌المللي براي ايران نامساعد نشود». مجتهدزاده همچنين درباره ترامپ اظهار مي‌كند:« نبايد ترامپ دوران پيش از انتخابات را با ترامپ دوران پس از انتخابات مقايسه كنيم. متاسفانه اين اشتباهي است كه بسياري از افراد مرتكب مي‌شوند و تلاش مي‌كنند با سخنان و مواضع قبل از انتخابات ترامپ، آينده وي را پيش بيني كنند. بدون شك سخنان و جنجال آفريني‌هاي ترامپ در دوران انتخابات براي كسب آرا و حمايت مردم آمريكا بوده و هيچ كاربرد ديگري نخواهد داشت». در ادامه ماحصل گفت‌وگوي «آرمان امروز» با دكتر پيروز مجتهدزاده را مي‌خوانيد.