شهید مطهری - صفحه 32

دکتر امیر دبیری‌مهر اشاره: آن‌چه در زیر می‌آید بخشی از کتاب اسلام و دموکراسی در ایران است که هنوز از بعد از 4 سال مجوز نشر در یکی ازناشران دولتی نیافته است و از این رو نشر را به ناشری غیردولتی واگذار کرده‌ام. این بخش به آرای متفکر بزرگ و عزیز شهید مطهری اختصاص دارد. 1- مقدمه: سوال مهم و اساسی که این نوشتار درصدد پاسخگویی به آن است عبارت است از این که آیا از نظر شهید مرتضی مطهری اسلام و دموکراسی با هم سازگاری دارند؟ به عبارت دیگر چه رابطه‌ای بین اسلام و دموکراسی برقرار است؟ سازگاری یا عدم سازگاری؟ فرضیه اصلی هم عبارت است از این که مرتضی مطهری به عنوان متفکر برجسته دوره انتقال و گذار سنت به تجدد به سازگاری بین اسلام و دموکراسی معتقد بود و فرضیه بدیل این است که او مخالف سازگاری و رابطه معناداری بین اسلام و دموکراسی است. منظور از دوره انتقال و گذارسنت به تجدد در عبارت فوق که به عنوان یک مفروض مفهومی در نظر گرفته شده این است که مطهری همچون دیگر متفکرانی مثل علی شریعتی در این برهه زمانی و تاریخی دغدغه بزرگ سازگارنشان دادن اسلام با نیازها و مقتضیات جدید زندگی را داشتند و وجهه مباحث ایشان بیشتر رنگ بوی فرهنگی و اجتماعی داشت تا فلسفی و اندیشه‌ای و این رویکرد مطابق با همان مقتضیات زمانی بود که این دغدغه را برای ایشان مطرح کرده بود. به هر حال مطهری به عنوان یکی از چهره‌های ممتاز دانش‌آموخته حوزه‌های علمیه شیعی مطرح است که با مختصات و ویژگی‌های فکری، علمی، روحانی و اجتماعی که داشت به آسودگی می‌توان اندیشه‌های او را بازتاب تفکر شیعی معاصر دانست و به بررسی تطبیقی آرای او با مفاهیم و اندیشه‌های نوین بشر پرداخت به عبارت دیگری شأن و منزلت علمی او برای این تطبیق محل اختلاف نیست و اجماعی عمومی در خصوص آن قابل درک است. از آن‌جا که نگارنده تمسک به شاخه‌های علوم تفسیری اعم از هرمنوتیک، تبارشناسی، دیرینه‌شناسی و نشانه‌شناسی را در بررسی آرا و اندیشه‌های متفکران ضروری و شرط مهم کاهش خطاپذیری در فهم اندیشه‌ها می‌داند درباره بررسی موردی نظر شهید مطهری به رابطه اسلام و دموکراسی نیز چاره‌ای جز این ملاحظات نیست. به بیان واضح‌تر راهکار درک نظر مطهری در خصوص موضوع بحث در ابتدا جستجوی منظور و ادارک ایشان از مفهوم اسلام و دموکراسی است و پس از این بررسی مستند می‌توان درباره سازگاری یا عدم سازگاری این دو از نظر مطهری اظهار نظر کرد. البته در بین دو مفهوم اسلام و دموکراسی هم آن‌چه بیشتر منظر است مفهوم دموکراسی به عنوان شیوه‌ای از اعمال حاکمیت فرهنگی و سیاسی است لذا قرائت مطهری از اسلام چندان محل اختلاف نیست و با ادراک عامه سازگار می‌افتد به تعبیر دیگر بسیاری از مسلمانان قرائت و ادراک مطهری را از اسلام و آموزه‌های فقهی، اخلاقی و عقیدتی اسلامی متقن، مسلم و قابل استناد می‌دانند ولی در خصوص دموکراسی این‌گونه نیست و باید کاویده شود که این نوشتار در صدد انجام این مهم است.

سعید سعادتی مقدمه: اصلاح طلبی اگر برای تزکیه و رفع غفلتها و خطاها و اشتباهات باشد، امری است که هر فرد مسلمان و هر جامعه پویا و زنده محتاج و نیازمند به آن است. بنابه فرموده رهبر انقلاب اسلامی: اصلاحات جزو ذات هویت انقلابی و نظام دینی ما است... و اصلاحات یک فریضه است. نویسنده در نوشتار حاضر کوشیده است که نگاهی به اصلاح طلبی از منظر شهید مطهری داشته باشد. اینک با هم مطلب را از نظر می گذرانیم: