مقدمه: اتفاقات این چند روز از دید عده‌ای پشت پرده‌هایی هم دارد. پشت پرده‌هایی که برخی امروز را وادار کرده تا از استعفای حسن روحانی به عنوان تنها راه چاره حل نارضایتی معیشتی و اقتصادی مردم بگویند. اما آیا واقعا این طرح برای حل مشکلات مردم است یا اهداف و امیال سیاسی؟ این چند روز روزهای سختی برای حسن روحانی بود که اگر نبود او دردوروز، اندازه تمام این ماه‌ها‌ در تلویزیون ظاهر نمی‌شد تا با مردم سخن بگوید. در کنار این روزهای سخت، بسیاری عملکرد او را هم در قبال اعتراضات و نارضایتی‌ها‌یشان زیر ذره بین گرفته‌اند، تا اینکه ببینند وی در چنین شرایطی چگونه عمل می‌کند. رویکرد روحانی پس از وقایع اخیر اما تنها سوال این روزها نیست. چرا که به نظر می‌آید تاریخ ارتباط برخی مردم و اصلاح طلبان نیز از این تاریخ به بعد دگرگون خواهد شد و سر و شکلی متفاوت به خود می‌دهد. درباره همه این مسائل با صادق زیبا کلام استاد دانشگاه و فعال سیاسی دگراندیش به گفتگو نشستیم.

مقدمه: گروه سیاسی - پیش از آن که بار و بندیل سفر ببندد و راهی قم و دیدار با یکی از آیات عظام شود، اسباب سیاحتش را با حمله‌هایی رندانه به اصلاحات و دولت یازدهم فراهم ساخته بود تا اینگونه با رویی گشاده به شرفیابی آیت الله مصباح یزدی نائل آمده و چه بسا بساط این گپ و گفت، مسرورانه تر جلوه کند و دو طرف نزدیکی قلبی شان به یکدیگر را به رخ بکشند. .. آن هم در آستانه موسم انتخابات. محسن رضایی با آن قد بلند و رعنایش تنها چند ماه مانده به خرداد96، خیلی دلش می خواهد تا بیش از پیش به چشم بیاید و دیده شود، در سر لیست اخبار قرار گیرد و اصولگرایی خود را به منصه ظهور گذارد. این است که دو روز پیش به قم و دیدار با آیت الله مصباح رفت، که معروف است به پدر معنوی جبهه پایداری. به نظر می آید که او (رضایی) در طول اظهارات چندین ساله خویش، سیاست یکی به نعل زدن و یکی به میخ را ادامه داده تا بگوید" من مستقل هستم". اما عملا حملات اخیر وی به دولت و حالا دیدارش با آیت‌الله‌مصباح، همه معادلات مستقل بودن او را تحت‌الشعاع قرار داده و این پرسش مطرح است که چگونه شده تا محسن رضایی در این دم دمی‌های انتخابات ریاست جمهوری 96، تحرکاتی نه از جنس استقلال بلکه از نوع وابستگی به اصولگرایی نشان می‌دهد. روزی که برای بازگشت به شغل اصلی‌اش درخواست داد، کمتر کسی تصورش را می کرد که او هنوز در سر، باد ریاست جمهوری داشته باشد، آن زمان به خیال خیلی‌ها محسن رضایی به مثابه دهه 60، بار دیگر امیری سپاه را بر ژنرال عرصه سیاست شدن ترجیح داده است. اما حالا شواهد چیز دیگری می گوید. "رضایی" که روزی به دنبال آن بود تا همه جناح‌ها از راست و چپ گرفته تا همه نگاه‌ها را به سمت خود بگرداند و دستانش را دستان کارگری و دلش را مالامال از مهر ملت معرفی کند، نتوانست اعتماد ایرانیان را برای ریخته شدن آرای مزین به نامش در صندوق ریاست جمهوری، داشته باشد. اما او که بر نامزدی ریاست جمهوری چنبره زده تا آن را روزی به دست آورد، اینبار به فکر اینکه همه جناح‌ها و گرایش های سیاسی، وی را با آغوش باز بپذیرند نیست بلکه دل را به دریا زده و دست از آن "دو گانگی سیاسی" برداشته و تا می تواند خود را به محافظه کاران نزیک کرده‌است. اما چرا؟ "صادق زیباکلام" استاد دانشگاه و فعال سیاسی، درباره مواضع اخیر و خاص اصولگرا مابانه محسن رضایی و دیدارش با آیت‌الله مصباح یزدی به آفتاب یزد پاسخ می‌دهد.

اشاره: مي‌گويد كه هميشه همين‌طور بوده. چه در آن سالهايي كه رئيس فدراسيون فوتبال بود و عرصه ورزش كشور را در يد داشت، چه زماني كه قائم مقامي وزارت صنايع را بر دوش مي‌كشيد، چه وقتي كه سر از زندان و بازداشت درآورد، چه دوراني كه تمركزهاي اقتصادي را بر عرصه سياست ارجح دانست. هميشه همين‌طور است... اينكه همه چيز را فداي جناح‌بازي‌ها نكند يا كسي را به خاطر نگرش‌هاي سياسي بر عرصه مديريت كشور نگمارد يا عزل او را به نيت‌هاي حزبي در دستور كار قرار ندهد. محسن صفايي‌فراهاني يعني همان چهره معروف اقتصادي، سياسي و ورزشي كشور، هرچند هنوز هم اصلاح‌طلب است، اما سنگ اصلاح‌طلبي و چهره‌هاي اصلاح‌طلب را به سينه نمي‌زند. او اما نگران است، نگران از بي‌منطقي‌هاي برخي و البته تا حدي هم نااميد؛ نااميد از اصلاح خيلي چيزها و... شايد هم كمي دلخوش... دلخوش به اوضاعي كه لااقل بدتر از قبل نيست! گفتگوي ما با مرد جدي رياست و مديريت، از دولت شروع و به مجلس ختم شد و در اين گفتگو يك چيز را خوب فهميديم اينكه در موضع‌گيري‌هاي صفايي فراهاني، منطق حرف اول را مي‌زند. چه الان... چه 15 سال پيش... چه در دوره‌هاي اصلاحات، چه در دوران مهرورزي‌هاي احمدي‌نژادگونه. چه در دوران تدبيرهاي حسن روحاني.

اشاره: در این سال‌های اخیر از همیشه صریح‌تر شده بود، سیاستمداری که در کنار مردم ماندن را بلد بود. باور کنیم یا نه؛ حالا در آستانه اولین سالگرد رحلت آیت‌الله‌هاشمی هستیم. 19 دی ماه 1395 در یک چشم بهم‌زدن و در ناباوری از میان ما رفت. مردی که درس سیاست را به‌خوبی مشق کرده بود. از پیش از انقلاب و در جریان مبارزات نقشی پررنگ ایفا کرد و در تمام طول سال‌های انقلاب در بزنگاه‌های سیاسی حضوری موثر داشت. آلبوم انقلاب را که ورق بزنیم او را بیش از هر کسی در کنار بنیانگذار جمهوری اسلامی می‌بینیم. از عضویت در شورای انقلاب تا ریاست مجلس، رئیس‌جمهوری و ریاست مجمع تشخیص مصلحت، گوشه‌ای از وظایف‌هاشمی در طول سال‌های عمرش بود. طنز تلخ ماجرا اینکه در سال‌های آخر عمر تحت فشار عده‌ای بود که خود را انقلابی می‌دانستند و مابقی را نه! آیت‌الله‌هاشمی برای اصل جمهوریت نظام از همان ابتدای انقلاب یک پای میدان بود. او جنگ 8 ساله با عراق را با نقشی بی‌بدیل به پایان رساند. خود وارد کارزار ریاست‌جمهوری شد تا سازندگی بعد از جنگ را انجام دهد. بسیاری از زیرساخت‌هایی که بعد از انقلاب در کشور ساخته شد محصول همان دوران سازندگی است. تریبون نمازجمعه با آیت‌الله‌هاشمی حال و هوای دیگری داشت، آخرین بار را مردم به‌خوبی به یاد دارند. چند دهه زندگی سیاسی موجب شده بود اولین هشدار را در همان سال 1384 درباره احمدی‌نژاد بدهد که سال‌ها بعد نظرش برای همه تایید شد. سال 1392 هم آماده بود تا بار دیگر خود را در ترازوی رای مردم قرار دهد. یکبار ریاست‌جمهوری را بعد از 8 سال جنگ تحمیلی پذیرفته بود و اینبار به میدان آمده بود برای سازندگی بعد از 8 سال ریاست اصولگرایان «احراز صلاحیت نشد!» رویت این سه واژه کنار اسم آیت‌الله‌هاشمی در خبرها برای هیچ‌کس قابل باور نبود، اما شورای نگهبان تصمیمش را گرفته بود! عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان می‌گوید:«در مورد آیت‌الله‌هاشمی از طریق علی لاریجانی و حسن روحانی از ایشان درخواست انصراف کردیم، اما وقتی که جواب از طرف ایشان منفی بود، شورا تصمیم گرفت که نظر خود را اعلام کند.» آیت‌الله‌هاشمی که برای مردم آمده بود حاضر به انصراف نشد. با این حال میدان انتخابات 92 برای اصولگرایان خالی نماند و ائتلاف اعتدال و اصلاحات حسن روحانی را راهی پاستور کرد تا بار دیگر آیت‌الله‌هاشمی درس سیاست را به مخالفانش بیاموزد. مرد خستگی‌ناپذیر سیاست در ایران بر اعتدال در دیپلماسی نیز همواره تاکید داشت، از طرفداران عادی‌سازی روابط با جهان بود. کارنامه آیت‌الله‌هاشمی را در چند کلمه تشریح کردن دشوار است، اما شاید اگر به پارسال بازگردیم و تشییع پیکر ایشان با حضور ده‌ها هزار نفر را به یادآوریم بتوانیم خلاصه بگوییم که «او طرف مردم بود.» حالا یک سال، گذشته است، تلخ و شیرین بسیاری را در این مدت چشیدیم. در همه بزنگاه‌ها نام او ناخودآگاه به ذهنمان آمد. از انتخابات اردیبهشت 96 گرفته تا همین تحولات اخیر. اما یک‌سال بدون آیت‌الله‌هاشمی چگونه گذشته است؟ فقدان ایشان در چه مواقعی بیشتر احساس شده؟ و در آینده آیا جایگزینی در عرصه سیاسی ایران برای آیت‌الله‌هاشمی خواهد آمد؟ «آفتاب‌یزد» در پرونده‌ای مفصل به این سوالات پاسخ داده است. به سراغ دو تن از فرزندان آیت‌الله رفتیم، گفتگویی با فائزه و یاسر، همچنین دیدگاه‌های چند فعال سیاسی را هم دریافت کردیم که در ادامه می‌خوانید.