مقدمه: حس عــدالت‌خواهی و عــدالت‌طلبی از بارزترین ویژگی‌های انسان‌ها و جوامع است. مروری بر تاریخ نشان می‌دهد اغلب تحولات تاریخی نیز با انگیزه ایجاد عدالت شکل گرفته‌اند. عدالت همواره در همه جوامع دارای تقدس بوده و آرمانی است که همگی در راستای تحقق آن تلاش می‌کنند، اما عدالت در ایران موضوعی است که تحقق‌نیافتن آن در حوزه‌های مختلف بحث‌های بسیاری را موجب شده و حتی اغلب کارشناسان درباره بحران عدالت در کشور اظهار نگرانی می‌کنند. مقام معظم رهبری نیز اخیرا درباره مفهوم عدالت بیان کرده‌اند: «ما درباره‌ عدالت عقب‌مانده هستیم، خودمان اعتراف می‌کنیم. در همه‌ زمینه‌ها پیشرفت اتفاق افتاده، اما در زمینه‌ عدالت باید کار کنیم و باید از مردم و خدا عذرخواهی کنیم.» همین موضوع و تفاسیری که از بیانات ایشان صورت گرفت، بهانه‌ای شد تا با حجت‌الاسلام والمسلمین محمود شفیعی، استاد علوم سیاسی دانشگاه مفید، گفت‌وگویی انجام دهیم. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

اشاره: ناظران سیاسی گمان می‌کردند همه معادلات جمهوری اسلامی ایران تا مدت‌ها حول دو جناح اصول‌گرا و اصلاح‌طلب خواهد چرخید. حوادث دی 96، همه تحلیل‌ها را دگرگون کرد. در سی‌ونهمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران، هشدارها به نظر می‌رسد بسیار جدی‌تر از آن است که برخی تحلیلگران روی آن‌ها تمرکزی نمی‌کردند. اکنون جامعه ایرانی سه‌قطبی شده است. نکته مهم آن است که سه‌قطبی حاضر آرایش سیاسی ایران را دچار چه تحولی می‌کند. در گفت‌وگویی که با دکتر محمدجواد غلامرضاکاشی، پژوهشگر حوزه علوم سیاسی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، در دفتر روزنامه انجام دادیم، او تحلیل خود را از شرایط بغرنج جامعه ایران ارائه می‌دهد. او معتقد است باید جمهوری اسلامی با مردم و مردم با جمهوری اسلامی به گفت‌وگو بنشینند. او در این گفت‌وگو، پنج سناریو را برای وضعیت آینده متصور است. از جمله آثار او «نظم و روند تحول گفتار دموکراسی در ایران»، «جادوی گفتار»، «ذهنیت فرهنگی و نظام معانی در انتخابات دوم خرداد»، و... است.

اشاره: اکنون و پس از گذشت قریب چهاردهه از انقلاب اسلامی، وقتی به گذشته می‌نگریم این پدیده را چگونه تحلیل می‌کنیم و بازخوانی رخداد انقلاب ۵۷ چه درس‌هایی برای ما دارد؟ این‌ها پرسش‌هایی است که در باب آن با زهرا شجاعی، معاون امور زنان و خانواده دولت اصلاحات و دبیرکل مجمع زنان اصلاح‌طلب، به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او معتقد است: «امروز شنیدن صحیح پیام اصلی مردم که به نوعی پیام اکثریت جامعه هم است، به‌ما در صیانت از دستاوردهای انقلاب کمک خواهد کرد.»

مقدمه: در پي ناامني‌هاي اخير افغانستان و ادعاي دولت كابل مبني بر طراحي شدن حملات تروريست‌ها از خاك پاكستان، تنش‌ها بين دو كشور تشديد شده و حتي چندين دور نشست بين مقامات افغان و پاكستان براي حل اختلافات نظامي و سياسي برگزار شده است، اما اين گفت‌وگوها راه به جايي نبرده و عملاًُُ با شكست مواجه شده است. در این‌باره با سیدعباس حسینی خبرنگار و تحلیلگر امور افغانستان گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

اشاره: يك سال پس از حضور دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده در كاخ سفيد، رابطه با ايران و توافق هسته‌اي تهران با ١+٥ بيش از هر مساله سياست خارجي ديگري مورد بحث و جدل ميان كاخ سفيد و متحدانش قرار گرفته و البته با وجود همه غرولندها از تخريب كامل جان سالم نيز به در برده است. ترامپ تا نيمه ماه مه سال جاري به اروپا فرصت داده تا در مسير اصلاح يا اضافه كردن الحاقيه‌اي به توافق هسته‌اي گام بردارند؛ اتفاقي كه اروپا تاكنون درقبال آن سكوت كرده اما همزمان گفت‌وگوهايي را با امريكا درباره آن پيش مي‌برد. ناصر هاديان، تحليلگر مسائل امريكا در گفت‌وگو با «اعتماد» تاكيد دارد كه ايران بايد به اعضاي حاضر در مذاكرات هسته‌اي بقبولاند كه تهران تا زماني در اين توافق باقي مي‌ماند كه از منافع آن بهره مند شود. مشروح اين گفت‌وگو به شرح زير است:

اشاره: درحالي كه رييس قوه قضاييه بارها نسبت به وضعيت نامساعد بودجه اين قوه گلايه كرده، گستردگي بيش از حد دستگاه قضا و تشكيلات عريض و طويل اداري- مالي اين قوه عملا بر مشكلات افزوده است. همزمان برخي كارشناسان معتقدند قرار گرفتن سازمان‌هايي همچون بازرسي كل كشور، ثبت اسناد و املاك، پزشكي قانوني، زندان‌ها و همچنين نهاد دادسراها ذيل قوه قضاييه عملا مانع از اعمال نظارت دستگاه‌ها و نهادهاي نظارتي بر عملكرد آنها شده و در اين ميان، محمدجواد فتحي، نماينده اصلاح‌طلب مردم تهران كه علاوه بر رياست كميته حقوقي فراكسيون اميد در كميسيون قضايي مجلس نيز عضويت دارد، اميدوار است 30 سال پس از آخرين اصلاحات قانون اساسي، عزم اين كار نزد حاكميت نيز ايجاد شود.

اشاره: دكتر علي شريعتي در تاريخ معاصر ايران معمايي پيچيده است كه هميشه رازها و ناگفته‌هاي خاص خود را دارد. ميراث شريعتي مانند افكار او نيز پر رمز و راز و هميشه مناقشه برانگيز است. علي شريعتي در سنت روشنفكري ايران جايگاهي به خود اختصاص داده است كه كمتر كسي مي‌تواند اهميت آن را انكار كند و اين بيش از هر چيز به دليل همسو بودن نام شريعتي در كنار بزرگ‌ترين تحول و تجربه ايران در صد سال گذشته يعني انقلاب اسلامي ٥٧ است. شريعتي را معلم انقلاب ايران مي‌دانند؛ معلمي كه نماند تا ثمره درس‌هاي خود را مشاهده كند و درباره آن به قضاوت بنشيند. رابطه شريعتي و انقلاب اسلامي را مي‌توان يكي از مناقشه‌انگيزترين مباحث دوران پس از انقلاب دانست. چگونه شخصيتي را مي‌توان يكي از رهبران فكري يك انقلاب دانست بدون اينكه در آثارش حتي يك بار به انقلاب سياسي اشاره‌اي نكرده باشد؟ چرا بايد شريعتي را معلم انقلاب دانست؟ اساسا نگاه شريعتي به مفهوم انقلاب چگونه شكل گرفت؟ و بسياري سوال‌هاي ديگر كه نسل امروز ما مطرح مي‌كند. در راستاي اين موضوع روزنامه اعتماد سوالات خود را با احسان شريعتي در ميان گذاشت و طي گفت‌وگويي كه با وي داشت، رابطه شريعتي و انقلاب را سنجيد. دكتر احسان شريعتي فرزند ارشد علي شريعتي است و فارغ‌التحصيل رشته فلسفه از دانشگاه سوربن فرانسه. در اين گفت‌وگو احسان شريعتي با فروتني وصف‌ناشدني و حوصله بالا سوالات را شنيد و آنها را پاسخ داد.

اشاره: بی گمان هیچ گفته و نوشته‌ای در باره پایان جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق با حمایت استکبار جهانی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، نمی‌تواند دقیق تر، قابل اعتماد‌تر و مطمئن‌تر از گفته‌ها و نوشته‌های فرمانده جنگ باشد. مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی فرمانده منصوب ازسوی امام خمینی برای هدایت دفاع مقدس، طی مصاحبه‌ای در تیرماه سال 1392 به سوالات مهمی درباره تاریخچه دفاع مقدس، نحوه فرماندهی جنگ و چگونگی پذیرش قطعنامه 598 پاسخ دادند که متن کامل آن در پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی منتشر شد. به مناسبت 27 تیرماه سالروز پذیرش قطعنامه 598، متن کامل این مصاحبه در دو قسمت برای بازخوانی واقعیت‌های این ماجرا و جلوگیری از تحریف تاریخ جنگ تقدیم خوانندگان گرامی روزنامه می‌شود.

مقدمه: مردان روزهای جنگ در تاریخ و ذهن جامعه ماندگار هستند. مردانی که از جان خود گذشتند تا جامعه آرام باشد و مردم آن واهمه‌ای از بیگانه نداشته باشند. یک فرمانده مدبر و با تدبیر بود که توانست با پیروی از فرمان امام خمینی(ره) به سازماندهی جنگ بپردازد و فرمانده کسی نبود جز آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی. مردان آن روزها به‌نوعی مریدان آیت‌ا... بودند و پس از دفاع مقدس هم بسیاری از آنها او را تنها نگذاشتند هر چند برخی که نام انقلابی بر خود گذاشتند بارها با عملکرد خود موجبات ناراحتی آیت‌ا... هاشمی را فراهم کردند. محسن رفیقدوست از ماندگاران روزهای دفاع مقدس است که هیچ‌گاه تدبیر آیت‌ا... را فراموش نکرد. او اگرچه انتقاداتی را مطرح کرد اما آنچه گفت در راستای همراهی برای نیل به اهداف اعتدالی بود. محسن رفیقدوست به دلیل اینکه نخستین وزیر سپاه در اوایل دهه ۱۳۶۰ بود نیز در تاریخ ایران نامی آشنا دارد. رفیقدوست پس از پایان جنگ به ریاست بنیاد مستضعفان منصوب و دو دوره در این منصب باقی ماند. محسن رفیقدوست در آستانه اولین سالگرد رحلت آیت‌ا... هاشمی با «آرمان» به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

اشاره: بی گمان هیچ گفته و نوشته‌ای در باره پایان جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق با حمایت استکبار جهانی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، نمی‌تواند دقیق تر، قابل اعتماد‌تر و مطمئن‌تر از گفته‌ها و نوشته‌های فرمانده جنگ باشد. مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی فرمانده منصوب ازسوی امام خمینی برای هدایت دفاع مقدس، طی مصاحبه‌ای در تیرماه سال 1392 به سوالات مهمی درباره تاریخچه دفاع مقدس، نحوه فرماندهی جنگ و چگونگی پذیرش قطعنامه 598 پاسخ دادند که متن کامل آن در پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی منتشر شد. به مناسبت 27 تیرماه سالروز پذیرش قطعنامه 598، متن کامل این مصاحبه در دو قسمت برای بازخوانی واقعیت‌های این ماجرا و جلوگیری از تحریف تاریخ جنگ تقدیم خوانندگان گرامی روزنامه می‌شود. قسمت اول این مصاحبه را در شماره دیروز مطالعه فرمودید و اینک قسمت دوم و پایانی آن تقدیم می‌شود.

مقدمه: در میان دعواهای سیاسی که انگار تمامی ندارد، یکی از بحث‌هایی که این روزها داغ شده، موضوع استقلال حوزه است. این بحث و انتقادات به بودجه اختصاصی دولت به حوزه‌های علمیه و به ویژه مراکز تبلیغی دینی این روزها در جامعه چالش‌برانگیز شده است. اما آیا این دریافتی‌ها استقلال حوزه را با تهدید مواجه می‌کند؟ و آیا استقلال حوزه جای نگرانی دارد؟ حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی که از روحانیون دغدغه‌مند حوزه است، بحثی مفصل درباره استقلال حوزه با شفقنا دارد. این استاد حوزه علمیه قم با تأکیدی جدی بر استقلال حوزه و لزوم تأمین این استقلال برای حفظ استقلال دین، چنان اهمیتی برای آن قایل است که می‌گوید: برای تأمین این استقلال می‌توان برخی هزینه‌ها را پرداخت. او با نقد وضعیت امروز در اعزام مبلغان دینی و ورود ساز‌مان‌های دولتی به این موضوع، اعتقاد دارد که اگر حوزه به همان الگوی گذشته برگردد، نه تنها در تبلیغات، خسارتی نمی‌بینیم بلکه نقاط قوت گذشته نیز بیشتر خواهد شد و اظهار تأسف می‌کند که امروز، طلبه باید در تبلیغ دینی خود کاملاً مواضع مسوولان دولتی را رعایت کند. نگاه سروش محلاتی به بحث استقلال حوزه، نقدهای وی به مواردی که خطر وابستگی حوزه را تقویت می‌کند و همچنین به رویکرد برخی حوزوی‌های وارد شده به حکومت به ویژه در شورای نگهبان را در گفتگوی شفقنا با او بخوانید.

اشاره: دکتر محمدعلی توانا، استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه یزد و دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس، معتقد است «منازعه» واژه مناسبی برای توصیف وضعیت پیش‌آمده نیست، بلکه باید این وضعیت را اعتراض و آشوب نام‌گذاری کرد و راه‌حل نهایی برای رفع آن گفت‌وگو بین طیف‌های مختلف اجتماعی و حکومت است؛ چیزی که در تاریخ سیاسی ما کمتر اتفاق افتاده است. شرح این مصاحبه را در زیر می‌خوانید: