مسعود شایان
گزارش سال 2005 سازمان ملل در مورد وضعیت زندگی جوانان در کشورهای مختلف جهان با تکیه بر اموال مختلفی نظیر جوانان و امنیت اجتماعی و جوانان و خانواده به کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل متحد ارایه شد.
در بیستم دسامبر سال 2003 مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامه شماره 133/58 خود از دبیر کل خواست در شصتمین اجلاس عمومی سازمان ملل که درباره موضوع توسعه اجتماعی تشکیل خواهد شد گزارش کاملی از وضعیت زندگی جوانان در سال 2005 تهیه شود تا این گزارش به طور مشروح در جریان چهل و سومین اجلاس توسعه اجتماعی سازمان مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
از سال 1995 در چارچوب برنامه جناح توسعه، سازمان ملل طرح‌‌هایی را برای اجرا شدن در نواحی برگزیده شده‌ای از جهان ترسیم نمود و از دبیر کل سازمان ملل خواسته شد که با توجه به تاثیرات جهانی شدن بر روی زنان و مردان جهان چاره‌ای اندیشیده شود که با استفاده از فن‌آوری‌های پیشرفته اطلاعاتی و با توجه به تلاش برای جلوگیری از گسترش بیماری‌های خطرناک به صورت اپیدمی نظیر ایدز بتوان زندگی جوانان را از خطر مرگ نجات داد.
مقدمه
گزارش دبیر کل سازمان ملل متحد درباره وضعیت زندگی جوانان در سال 2005 نگاهی است بر نتایج ده ساله فعالیت برنامه جهانی جوانان که از سال 1995 تاکنون به دست آمده است.
در خلال سالهای 1995 تا 2005 به جمعیتی از جهان، جوان گفته می‌شود که بین سنین پانزده تا 24 سال باشند که تعداد این عده از 1025 میلیون نفر به 1153 میلیون نفر رسیده است. در حال حاضر 18% کل جمعیت جهان را جوانان تشکیل می‌دهند که 85% از این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند بنابراین با توجه به ارقام فوق می‌توان گفت که افزایش اندکی در جمعیت جوانان جهان از سال 1995 تا 2005 به چشم می‌خورد.
براساس بررسی‌های انجام شده 30% جوانان جهان زیر پانزده سال سن دارند و می‌توان نتیجه گرفت که در ده سال گذشته تعداد جمعیت جوان بیشتر از هر زمان دیگر بوده است.
قابل ذکر است جوانان که از آغاز برنامه توسعه سازمان ملل در سال 1995 مورد آمارگیری و بررسی قرار گرفته‌اند اکنون جای خود را به نسلی جدید داده‌اند بنابراین مجموع آمار و ارقام به دست آمده صرفا حالتی نسبی دارد.
لازم به ذکر است که از سال 1995 تا 2005 تغییرات اقتصادی و اجتماعی زیادی در جهان حادث شده که حداقل باعث به وجود آمدن پنج مورد نگرانی جدید شده است که به شرح زیر هستند:
جهانی شدن: با توجه به آزادسازی جریان مبادلات اطلاعاتی و درگیری بیشتر جوانان جهان در این زمینه متاسفانه آسیب‌های روانی زیادی آنها را تهدید می‌کند.
درگیر شدن جوانان در رقابت‌های تسلیحاتی:
در این منظر، جوانان ممکن است یا به صورت فعالان نظامی و یا به صورت قربانیان جنگ در معرض این عامل باشند.
ایدز؛ شیوع ویروس بیماری مهلک ایدز یکی دیگر از نگرانی‌های مربوط به جوانان را تشکیل می‌دهد.
ازدیاد گازهای گلخانه ای و تاثیر منفی آنها بر جوانان
مشکلات روانی جوانان در هزاره سوم
سه عامل یکی در برخورد جوانان جهان که هر یک از فرهنگ خاص خود برخوردارند با موضوعات اجتماعی دیده می‌شود:
جوانان و اقتصاد جهانی؛ این بحث شامل موضوعاتی نظیر گرسنگی، فقر، آموزش اشتغال، جهانی‌سازی، اطلاعات و فن‌آوری‌های ارتباطی می‌شود.
جوانان در جامعه مدنی؛ این مبحث نیز شامل موضوعات نگران‌کننده‌ای است که به بررسی ارتباط آنان با یکدیگر، نحوه مشارکت اجتماعی آنان و استفاده از اوضات فراغت می‌شود.
جوانان در خطر؛ در این مبحث به اقداماتی اشاره شده که جوان در برخورد با ایدز و مواد مخدر باید از خود نشان دهد و همچنین راهکارهای مفیدی که باید برای تندرستی و بهداشت خود عملی کند.
جهانی‌سازی تاثیر خود را بر محیطهای کاری می‌گذارد و افراد جوان نخستین گروههایی هستند که از تغییرات در محیطهای تجارت بین المللی و سرمایه گذاری تاثیر می‌پذیرد.
با توجه به نمونه‌گیری‌ها و بررسی‌های ساختاری انجام گرفته برروی نسل جوان سال 1995 می‌توان گفت که بیشتر نگرانی‌ها در مورد سلامت جوان به خصوص در زمینه بیماری مهلک ایدز می‌تواند نسل جوان سال 2005 را نیز به چالش بکشد.
در چارچوب برنامه جهانی رسیدگی و بررسی زندگی جوانان جهان، جمعیت جوان کشورهای آذربایجان، فنلاند، ژاپن، قرقیزستان، لوکزامبورگ، مکزیک، موناکو، فدراسیون روسیه، آفریقای جنوبی، سوئد و اوگاندا مورد تحقیق قرار گرفته‌اند که در گزارش تسلیمی جوانان سال 2005 به دبیر کل سازمان ملل متحد به آمار برگرفته شده از این کشورها نیز اشاره شده است.
قسمت دوم: نگاهی به مسائل جوانان در 11 کشوری که در چارچوب برنامه جهانی جوانان از سال 2000 تاکنون مورد تحقیق قرار گرفته‌اند.
توسعه پایدار اقتصادی برمشارکت جوانان در بخش‌های توسعه پویای اجتماعی وابسته است و تا حد زیادی لزوم به کارگیری جوانان در شغل‌های آبرومندانه مدنظر بازارهای جهانی است.
فقر
در حدود 299 میلیون نفر از مردم جهان در خطر فقر قرار دارند که 18 درصد آنان را جوانان تشکیل می‌دهند که عمدتا در آمدی کمتر از یک دلار آمریکا در روز دارند و متاسفانه در حدود 455 میلیون نفر جوان نیز در آمدی کمتر از دو دلار در روز دارند.
کشورهای جنوب آسیا مکانی است که در آنجا جوانان فقیر زیادی زیر خط فقر زندگی می‌کنند و شرایط یکسانی نیز برای جوانان آفریقا وجود دارد.
براساس تحقیقات انجام گرفته فقر در کودکانی که بعدها پای به سن جوانی می‌گذارند قرابت تنگاتنگی با میزان درآمد خانواده آنان دارد و معمولا در کشورهای فقیر جهان خدمات عمومی و دسترسی به آب آشامیدنی سالم در حد صفر است.
در حدود یک سوم کودکانی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند در فقر مطلق قرار دارند و به خصوص در قاره آفریقا 207 میلیون کودک فقیر وجود دارند که این کودکان 67 درصد کودکان فقیر جهان را تشکیل می‌دهند.
میزان کودکان فقیر در کشورهای حوزه دریایی کاراییب، شرق آسیا و آمریکای لاتین خوشبختانه در حد پایینی قرار دارد و تنها بین هفت تا 17 درصد این کودکان در فقر به سر می‌برند البته کودکان روستایی بیشتر از کودکان شهری بار سنگین فقر را بر روی شانه‌های خود احساس می‌کنند.
در روستا‌ها به دلیل کمبود منابع سرمایه و هجوم سرمایه‌گذاران به شهرها برای سرمایه‌گذاری در صنوف مختلف صنعتی، میزان فقر بیشتر از شهرهاست و به همین منظور برنامه جوانان جهان که در سال 2005 به دبیرکل سازمان ملل ارایه شده است با هدف رسیدگی به وضعیت زندگی جوانان روستایی به عنوان یک عامل در کنار ده‌‌ها عامل دیگر مورد توجه قرار گرفته است.
تحقیق‌ها ثابت کرده‌اند که یک دولت هر چه بیشتر بر روی نیروی جوان خود سرمایه‌گذاری کند استفاده بیشتر و سود افزونتری خواهد دید و در صورت رسیدگی نکردن به وضعیت جوانان و کودکان آنان از اولین گروهای اجتماعی خواهند بود که در زیر فشار فقر خرد خواهند شد.
دراستراتژی‌های افزای نیروی انسانی می‌توان تا حد زیادی از آمار و ارقام گزارش جوانان در سال 2005 استفاده کرد تا بتوان برای سالهای آینده خطوط اشکال‌ها را شناخت وبه رفع آنها اقدام نمود.
در بخش دیگری از گراش [گزارش] جوانان در سال 2005 آمده است که برای ریشه کنی فقر باید از جوانان روستایی فقیر آغاز کرد و سطح درآمد و اشتغال آنان را افزایش داد تا آنان از مهاجرت به شهر ما منصرف شوند و وزارت خانه‌های کشاورزی در کشورهای مختلف جهان باید خود را متعهد به اصول مندرج در این گزارش نمایند تا بتوان در روستا‌ها به اقدامات گسترده زیر بنایی دست زد.
برای ریشه کنی فقر از زندگی کودکان و جوانان علاوه بر تحقیق‌های کیفی به نتایج آماری نیز احتیاج است.
آموزش و سواد
خوشبختانه از سال 1995 تاکنون شمار دانشآموزان که موفق به گذراندن دوران تحصیلی ابتدایی شده‌اند در حال افزایش است و در دهه پایانی قرن بیستم نیز شمار فارغ‌التحصیلان از مدارس راهنمایی نیز از 56 درصد افزایش یافته است.
متاسفانه همه کشورهای جهان در امر آموزش به جوانان و کودکان خود موفق نبوده‌اند و تا حد زیادی کمبودهای اقتصادی و کسر بودجه در این کشورها عامل عدم رسیدگی آنان به وضع تحصیلی جوانان بوده است.
بنابراین فقر دشمن اصلی سواد‌آموزی به شمار می‌رود و اگر والدین فقیر بخواهند از میان پسر و دختر خود یکی را روانه مدرسه کنند ترجیح می‌دهند فرزند پسر خود را به مدرسه بفرستند و این شکاف تحصیلی که ناشی از جنسیت است بیشتر در آفریقا و جنوب آسیا دیده می‌شود.
افزایش کیفیت آموزش گام دوم در فرآیند دانش آموزان جوان محسوب می‌شود.
و با توجه به جهانی شدن انقلاب تکنولوژی که این امر تا حد زیادی با عدم تساوی رشد جهانی جوانان در آمیخته است دول ما را بر آن می‌سازد که به نیازهای نوین جوانانشان پاسخ گویند.
هماهنگونه[همانگونه] که اشاره شد فقر دشمن اول سواد‌آموزی است و در سوی قابل افزایش تحصیلات هم دشمن اصلی مبارزه با فقر است در 1990 اقدام گسترده‌ای از سوی دول تایلند با حمایت سازمان ملل متحد انجام گرفت که نتیجه مثبت این اقدام کاهش قابل توجه میزان بی‌سوادی در این کشور بود.
اشتغال
در بین سالهای 1993 تا 2003 میزان به کارگیری جوانان در شغل‌های مختلف کاهش چهار درصدی داشته است. این امر به دلیل افزایش سالهای تحصیل جوانان است که قصد دارند ادامه تحصیل دهند و بیشتر در محیطهای آموزشی بمانند و متاسفانه دغدغه فکری جوانان به تحصیلات باعث می‌شود که کارفرمایان تمایلی به استخدام دانشآموزان و دانشجویان در محیطهای کار نداشته باشند.
براساس آمار منتشره از سوی سازمان بین‌المللی کار (ILO) میزان بیکاری جوانان جهان از 7/11درصد در سال 1993 به 4/14 درصد در سال 2003 یعنی رقمی در حدود 88 میلیون نفر افزایش یافته است.
در سال 2003، میزان بیکاری جوانان بالاترین میزان‌ها را در شمال آفریقا و غرب آسیا نشان می‌داد ( 5/26 درصد) و این میزان در کشورهای صنعتی رقمی در حدود 4/13درصد بود.
ب: جوان در جامعه مدنی
محیط، فرصت‌های و مشارکت جوانان جزیی تاثیرگذار در جامعه مدنی هستند و مشارکت آنان در جامعه خود به آن معنی است. که جوان قصد دارد در ساخت آینده‌ای روشن برای کشور خود دخیل باشد.
جوانان می‌خواهند در توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورشان دارای نقش بارزی شوند و از ده سال گذشته تاکنون جوانان جهان به تناوب در شمار زیادی از فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی جوامع متبوع خود مشارکت داشته‌اند.
جوانان و محیط
دولت ما با تعیین سیاست‌های داخلی خود، خواه ناخواه جوانان را نیز درگیر سیاست‌های خود می‌کنند جوانان علاقه زیادی به مراقبت و محافظت از منابع طبیعی کشورشان دارند و ما این مخالفت‌ها را در اجلاس جهانی توسعه پایدار سازمان ملل متحد دیدیم که چگونه جوانان در قالب تشکل‌های مختلف با سیاست‌های تخریب آمیز محیط زیست به مخالفت برخواستند.
بنابراین تجهیز و حمایت از سازمان‌های محلی جوانان از سوی سازمان ملل دولت‌های جهان می‌تواند آنها را برای رسیدن به اهداف کلان در هزاره سوم راهنمایی کند.
جوانان و فرصت‌ها
دولت‌های جهانی به خصوص در دهه گذشته دریافتند که باید فرصت‌ها و موقعیت‌های زیادی را در اختیار جوانان قرار دهند تا بتوانند از آنها بهره کاری درستی را بگیرند.
همانگونه که در برنامه جهان جوانان در سال 2003 و بازی‌ها می‌توانند به درستی از سوی دولت‌ها به جوانان ارایه شوند تا اعمال جوانان در جامعه بازدهی مثبت خود را بروز دهد. همچنین آماده کردن و آگاهی دادن جوانها به خطرات ناشی از بیماری‌های اپیدمی نظیر ایدز می‌تواند مثمرثمر باشد.
جوانان و تصمیم‌گیری
دعوت از جوانان به تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی دردهه گذشته مورد توجه دولت‌ها قرار داشته است و اغلب دولت‌ها جوانان را به مثابه باتری‌های انرژی‌زایی می‌دانند که فرم سیاسی آن را تشکیل می‌دهند. در واقع جوانان یک کشور هستند که تاثیر قابل توجهی بر روی اصول و قوانین مربوط به حقوق بشر می‌گذارند و جوانان می‌توانند تشکیل دهنده دموکراسی در جامعه خود باشند.
کارشناسان ارایه دهنده گزارش جهانی جوانان در سال 2005 به سازمان ملل توصیه می‌کنند که نمایندگان جوان از سوی کشورهای مختلف جهان در قالب هیات‌های نمایندگی ملی در مجمع ملی سازمان ملل متحد حضور داشته باشند.
جوانان در خطر
جوانان برای سالم گذشتن از سن جوانی به بزرگ سالی با خطرات زیادی در جامعه روبرو هستند و اگر حمایت کافی و لازم از سوی خانواده، محیطهای تحصیلی و سایر نهادهای مدنی جامعه وجود نداشته باشد خطرات زیادی جوانان را تهدید خواهد کرد.
در قسمت آسیب‌های اجتماعی به ایدز، مواد مخدر باندهای فحشاء و مواردی از این دست اشاره کرد.
نتیجه گیری
با نگاهی اجمالی به ارقام و آمارهای اعلام شده در گزارش جوانان جهان در سال 2005 معلوم می‌شود که در شرایط حاضر بیش از 200 میلیون جوان در سراسر جهان در فقر به سر می‌برند در حدود 130 میلیون جوان بی‌سوادند، 88 میلیون جوان بیکار هستند و متاسفانه ده میلیون جوان دختر و پسر نیز مبتلا به بیماری ایدز می‌باشند. بنابراین با نگاه به این آمارها می‌توان گفت که اهداف گزارش زندگی جوان در سال 2005 برروی مبارزه با عواملی نظیر فقر، بی‌سوادی، بیکاری و ایدز استوار است.
در چارچوب برنامه توسعه انسانی ملل متحد گامی که باید از سوی دولت ما و سازمانها برای حل مشکلات جوانان برداشته شود واضح است و در نواحی جنوب آسیا و شمال آفریقا اولویت‌های زیادی وجود دارد که باید در چارچوب برنامه توسعه انسان ملل متحد مورد توجه قرار گیرند.