* خبرنگار: خیلی متشکرم آقای رفسنجانی از این فرصتی که فراهم شد.
ایالات متحده آمریکا هفته پیش سعی نمود که روسیه را از فروش راکتور اتمی به جمهوری اسلامی ایران برای ساختن نیروگاه بوشهر منصرف نماید، آمریکا گفته است که ما این کار را ادامه خواهیم داد. آیا مطمئن هستید که این معامله انجام خواهد گرفت؟
** رئیس‌جمهوری: تا این لحظه روسیه در عهد خودش کاملاً جدی است و ما دلیلی نمی‌بینیم که روسها بخواهند تسلیم نظرات نادرست آمریکائیها بشوند. امیدواریم مردانگی‌شان را همین‌طور حفظ بکنند.
* خبرنگار: آقای رئیس‌جمهور، حتی به طور خصوصی برخی از مقامات ارشد روسیه گفته‌اند که ایرانیها بمب می‌خواهند و برخی از مقامات غربی نیز گفته‌اند که ایران همانند پاکستان در سالهای گذشته است و همچنانکه ممکن است پاکستان سلاح اتمی داشته باشد ایران نیز سلاح اتمی می‌خواهد آیا دلیل قانع‌‌کننده‌ای دارید که جهانیان متقاعد شوند که ایران سلاح اتمی نمی‌خواهد؟
** رئیس‌جمهوری: من نمیدانم محافلی که شما به آنها اشاره می‌کنید و چنین حرفی زده‌اند چه کسانی هستند؟ اما از خودمان بیشتر از دیگران اطلاع داریم. ما واقعاً از بمب اتم و کاربرد آن متنفریم. جنایتی که آمریکائیها در «ناکازاکی» و «هیروشیما» کردند بقدر کافی تنفر در دنیا بوجود آورده است که کسی به این آرزو نباشد مخصوصاً ایرانیها که اصولاً مردم عاطفی هستند و اسلام هم ما را از اینگونه ماجراجوئیها به شدت بر حذر می‌دارد.
آن کسانی که مدعی هستند ما چنین هدفی داریم آنها باید اثبات بکنند. وضع ما روشن است؛ مسؤول‌ترین مقام جهانی که آژانس بین‌المللی است، سالی چهار بار اینجا را بازرسی می‌کند و به صراحت اعلام می‌کند که ایران چنین برنامه‌ای ندارد. آمریکائیها اگر دلیلی دارند خوب است مطرح بکنند.
* خبرنگار: سازمانهای کنترل‌کننده سلاحهای اتمی گفته‌اند که هیچ دلیلی مبنی بر اینکه عراق به دنبال بمب اتمی باشد، در دست نیست. صریحاً بگوئید که ما نمی‌خواهیم سلاح اتمی بسازیم و دنبال آن نیستیم و در آینده نیز به دنبال آن نخواهید بود؟
** رئیس‌جمهوری: جواب قبلی من خیلی روشن بود. ما نه تنها آن را نمی‌خواهیم بلکه از آن متنفر هم هستیم و اصلا فکر می‌کنیم که سلاح اتمی سلاحی نیست که بشود در برخورد انسانی بکار برد، مگر اینکه دیگر حالات انسانی از دست رفته باشد. آن هم در شرایطی که قدرتهای عظیم اتمی در این زمینه خیلی پیشرفته هستند، منطقی نیست در این زمینه اقدام شود.
* خبرنگار: شما به خوبی می‌دانید که اسرائیل گفته است که شما می‌خواهید سلاح اتمی داشته باشید. با توجه به تئوریهای توطئه و همچنین وجود شایعاتی مبنی بر اینکه اسرائیل ممکن است اقداماتی مانند آنچه که علیه عراق انجام داد در مورد شما صورت دهد؛ آیا شما نگران این هستید که ممکن است بوشهر بمباران شود؟
** رئیس‌جمهوری: اسرائیل دروغ خیلی می‌گوید؛ آخرین دروغش را که حتماً شما هم مطلع هستید و در زمانی که حادثه سوءقصد به آقای «مبارک» اتفاق افتاد؛ نخست‌وزیر اسرائیل بلافاصله اعلام کرد که این کار ایران است.
اما اینکه اسرائیل بخواهد به ما حمله بکند، ایران قویتر از آن است که اسرائیل بخواهد مسائل عراق را در ایران تکرار بکند، آثار بسیار وخیمی برای خودش خواهد داشت.
* خبرنگار: تحریم‌های اعمال شده از طرف آمریکا علیه دولت شما چه عواقبی داشته است؟ همچنین گفته می‌شود مسدود کردن اعتبارات مالی ممکن است به شما صدمه بزند؛ همچنین با توجه به اینکه بسیاری از تجهیزات صنعت نفت شما ساخت آمریکا می‌باشد، این تحریم‌ها چه تأثیری بر شما خواهد داشت؟
** رئیس‌جمهوری: تحریم آمریکا تاکنون نه تنها تأثیر منفی نداشته، بلکه آثار مثبتی هم برای ما داشته است. اقتصاد ما واقعاً به آمریکا وابسته نیست که آسیب‌پذیر باشیم. آثار مثبتش هم این بوده که مردم ما متوجه شدند که شرایط خاصی را در پیش داریم. انسجام ملی ما بیشتر شده و تصمیمات اقتصادی‌ای هم که گرفتیم به خاطر شرایط ایجاد شده آسانتر شد والا بدون این مسأله هم تصمیم می‌گرفتیم.
همان‌طور که می‌بینید ارزش ریال روند صعودی به خود گرفته است. و همچنین در بازار، تورم در یک ماه اخیر بعد از اقدام آمریکا کاهش زیادی پیدا کرده است. نگران آینده هم نیستیم. اولاً تجهیزات نفتی مورد نیاز در جاهای دیگر هم وجود دارد و ثانیاً ما سعی می‌کنیم قطعات مورد نیازمان را خودمان بسازیم. مقدار کمی هم که لازم داریم از منابع دیگر خواهیم گرفت.
* خبرنگار: اگرچه تمام تجهیزات شما ساخت آمریکاست، اما به غیر از عواقب فیزیکی مسئله تحریم تجاری آمریکا، این تحریم از نظر سیاسی چه تاثیری بر شما دارد؟ در ایران از این تحریم‌ها چه گروههایی استفاده می‌کنند؟
** رئیس‌جمهوری: البته من این اقدام رئیس‌جمهوری آمریکا را عاقلانه نمی‌بینم و کار نادرستی می‌دانم. ما صدمه نمی‌بینیم. اینگونه اقدامات عجولانه و انفعالی باعث می‌شود که کینه‌ها بیشتر بشود، فاصله‌ها و عدم شناخت‌ها بیشتر بشود. این اقدام‌ها تأثیر منفی دارد. ما در شرایطی که روابط رسمی نداریم، به این مسائل که خصومتها را عمیق‌تر می‌کند، دامن نمی‌زنیم.
* خبرنگار: با توجه به تحریم‌های اعمال شده و شعارهای آمریکا و نظر به روابطی که شما با آمریکا دارید آیا هنوز دری از طرف ایران برای آمریکا باز است؟
** رئیس‌جمهوری: در آن حدی که ما عمل می‌کردیم در باز است. ما در زمینه روابط اقتصادی، فنی در آن حدی آمادگی داشتیم؛ در خصوص روابط فرهنگی هم که خود آمریکاییها ناچار شدند، مقداری از حرفهایشان را پس بگیرند. هیچ بعید نیست کم‌کم در ایران هم تصمیماتی گرفته بشود که برگشت به روال سابق مشکل‌تر بشود.
* خبرنگار: - معامله «کونکو» در مورد ایران چه بوده، چه پیامی از طریق معامله با «کونکو» به آمریکائیها می‌دادید؟
** رئیس‌جمهوری: همان سیاست کلی بود که ما کار فنی و اقتصادی با آمریکا آماده‌ایم داشته باشیم و نشانۀ خوبی بود برای اینکه مردم ما، لااقل شرکتهای خصوصی ما، می‌توانستند با هم کار بکنند.
* خبرنگار: آیا این پیامی بود که اشتباه فهمیده شد و سوءتفاهم بوده است؟
آیا راهی است که شما بتوانید برای نزدیک شدن به دولت آمریکا پیامی بفرستید؟
** رئیس‌جمهوری: آمریکائیها معمولا پیام مرا خوب درک نمی‌کنند. البته ما پیام مکتوبی به آنها نداده‌ایم. سیاست عملی ما این بود. تقریبا از بعد از انقلاب همیشه سالانه حدود 25% نفت ما را آمریکائیها می‌خریدند و ما هم بخشی از نیازهایمان را در بخش پزشکی، در بخش نفت و در بخشهای دیگر از آمریکاییها تأمین می‌کردیم، ولی آمریکاییها خیال کردند که وقتی که ما قطع رابطه کنیم، به خاطر این است که ما به آنها وابسته هستیم، احتمالا با این تصور وارد این کار نادرست شدند که مرتکب اشتباه بزرگی شدند.
* خبرنگار: آیا شما کاری می‌توانید بکنید که به آمریکا نشان بدهید که کشور خوبی هستید، آنطوری که تصویر شما نشان می‌دهد؟
** رئیس‌جمهوری: ما فکر می‌کنیم بسیار خوب هستیم. آمریکاییها باید فهمشان را اصلاح بکنند. آنها خودشان را در یک محدوده تبلیغات صهیونیستی محاصره کرده‌اند. خودشان هم تبلیغ می‌کنند بعد گمراهی‌اش هم نصیب خودشان می‌شود. جو مردمی‌شان را آلوده کرده‌اند و ناچارند با این جو به وجود آمده زندگی بکنند.
آنها به تصمیمات غیرعاقلانه کشیده می‌شوند. من قبلا گفته‌ام اگر روزی بنا باشد که مرحله‌ای بهتر از وضع فعلی پیش آید، قبلا باید آمریکائیها حسن‌نیت خودشان را نشان بدهند. الان ما هیچ اعتمادی به دولت آمریکا نداریم. ما با مردم آمریکا مشکلی نداریم.
* خبرنگار: اگر شما با دولت کلینتون روابط خوبی ندارید آیا امیدی است که وقتی جمهوری‌‌خواهان بر سر کار بیایند از طریق آنان با آمریکا تماس بگیرید؟
** رئیس‌جمهوری: ما از این جهت فرقی بین آن دو حزب نمی‌دانیم. از این جهت حزب جمهوریخواه و دمکرات مثل هم عمل می‌کنند. به نظرم اصل سیاست آمریکا ناشی از این بود که کلاً انقلاب ایران را نشناختند و مشکل آنها این است که منابع اطلاعاتی نادرستی دارند. افرادی مثل منوچهر معتمر، منافقین و فراری‌هایی که بالاخره از انقلاب ایران زخمی‌اند، منابع اطلاعاتی آمریکا هستند و آمریکا را گمراه می‌کنند.
* خبرنگار: آقای رئیس‌جمهوری! واقعیت دارد که وجهه ایران به خاطر گروگان‌گیری در روزهای اول انقلاب مخدوش شده است. آمریکا و کشورهای دیگری اعتقاد پیدا کرده‌اند که شما مقررات بین‌المللی را رعایت نمی‌کنید و ضمن حمایت از تروریسم، روند صلح خاورمیانه را تخریب می‌نمایید.
از چه موقعی و چه مرحله‌ای فکر می‌کنید باید روابط بهتر شود و چه موقعی بایستی برای بهبود روابط گام برداشته و به قوانین بین‌المللی عمل نمایید؟
** رئیس‌جمهوری: من اینطور می‌فهمم که این تصورات بیشتر معلول تبلیغات گمراه‌کننده خودشان است. اگر آنها بخواهند این تبلیغات را ادامه بدهند، کاری می‌توانیم بکنیم. حالا از همین مثلهایی که شما زدید از مواردی که گفتید یک مورد آن را آنها تا بحال ثابت کرده‌اند که صحت داشته باشد؟ بالاخره تبلیغ باید یک مبنای درستی داشته باشد.
* خبرنگار: آنها می‌گویند که شما از نیروها و گروههایی که مخالف صلح خاورمیانه هستند حمایت می‌کنید و اتهامات بسیاری به شما وارد می‌نمایند، آیا شما می‌خواهید صلح در خاورمیانه برقرار شود (آیا این صلح برای ایران خوب است).
** رئیس‌جمهوری: موضوع خاورمیانه که تازه است، آمریکا از اول انقلاب با ما این خصومت را داشته است. در مورد صلح اظهارنظر صریح‌مان را گفتیم و ما معتقدیم این اتفاق، صلح پایدار را بوجود نمی‌آورد چون حق فلسطینی‌ها داده نمی‌شود و طرف مظلوم باز هم مظلوم خواهد بود. این صلح نخواهد بود، یک تحمیل سطحی است، دوباره روزی آتش زیر خاکستر بیرون می‌آید.
ما مطمئناً اقدام عملی در این مورد نکردیم. اگر گروههای فلسطینی یا لبنانی مبارزه می‌کنند آنها حقشان است، صرف اینکه آنها را به تروریست بودن متهم کنند کافی نیست. حقشان از دستشان می‌رود. حتماً باید بین مبارزات آزادیخواهانه و مبارزاتی که جنبه اخلالی دارد تفاوت بگذاریم.
* خبرنگار: جناب آقای هاشمی‌رفسنجانی، اگر صلح بین اسرائیل و همسایگانش برقرار شود به چه معنایی خواهد بود، این صلح بر روابط ایران با سوریه چه تأثیری دارد؟
** رئیس‌جمهوری: این یک فرصتی است که وقتی اتفاق افتاد ما باید رویش تصمیم بگیریم.
* خبرنگار: در مورد عراق شما سعی کردید که در چند هفته گذشته روابط خودتان را با آن کشور بهبود بخشید و این کار احتمالاً همسایگان شما و کشورهای غربی را خیلی خوشحال نخواهد کرد.
ماهیت روابط شما با عراق چگونه هست؟ آیا روابط شما با عراق تهدیدی برای سایر کشورهای جهان خواهد بود؟
** رئیس‌جمهوری: این اقدام تازه‌ای نیست، ما همیشه مذاکرات و رفت و آمد با عراق داشتیم. اخیراً مذاکرات ما به موقعیتی رسید که راجع به اسرا و مفقودان هم در یک سفر بحثهایی انجام دادیم. ما فکر می‌کنیم به هیچ‌وجه ما و عراق تهدیدی علیه منطقه نخواهیم بود. اگر عراق هم تهدیدی باشد که گاهی هم هست، با حضور ایران در منطقه، این تهدید خنثی خواهد شد.
* خبرنگار: در مورد مانورهایی که قرار است فردا با شصت هزار نفر نیروی نظامی در خلیج‌‌فارس انجام شود آیا این موجب نگرانی همسایگان و آمریکا خواهد شد؟
** رئیس‌جمهوری: مانور، یک مساله معمولی است. نیروهای مسلح در زمان صلح دائما باید مانور بدهند تا آماده بمانند. فکر می‌کنم نظامیان دنیا می‌‌دانند که مانور چیز عادی است نباید از آن نگران باشیم. آن طرف هم مرتب آمریکائیها با کشورهای منطقه مانورهای مشترک دارند.
* خبرنگار: شش سال پیش وقتی که شما رئیس‌جمهور کشور ایران شدید، امیدهایی در بین مردم ایران و همچنین خارج از ایران ایجاد شد.
در خارج از ایران می‌گفتند که ایشان یک آدم واقع‌گرا و میانه‌رو هستند و شما بهتر می‌توانید روابط را بهبود بخشید و مردم در داخل ایران می‌گفتند که آزادی بیشتری خواهیم داشت و آزادی‌های سیاسی بیشتری بوجود خواهد آمد و آزادی‌های عمومی بیشتر خواهد شد؛ ولی هم‌اکنون بسیاری می‌گویند که ما ناامید شده‌ایم آیا شش سال پیش اینها خودشان را فریب می‌دادند؟
آیا چیزی به نام میانه‌رو در سیاست‌های اسلامی وجود دارد؟
** رئیس‌جمهوری: توده مردم واقعاً به انقلابشان و هم به دولتشان علاقه‌مند هستند. واقعیت اینگونه است که مردم ایران، مثل 6 سال پیش به دولتشان علاقه‌مند هستند. همین سفر آخری که به آذربایجان رفتم، شما در تهران که هستید اگر کمی از آن فیلم‌های منتشر شده در مورد این سفر را ببینید، درمی‌یابید که مردم چه مقدار به دولت علاقه‌مند هستند و امیدوارند. مردم آثار برنامه‌های دولت را در همه زمینه‌ها می‌بینند.
کارهای زیربنایی و عمرانی فراوانی صورت گرفته است. پیشرفت در دانشگاهها، صنایع مادر، مسایل فرهنگی، علمی ملاحظه می‌شود همه چیز رو به پیش است. تبلیغاتی که در خارج می‌شود نه آن موقع درست بود نه امروز. آن روزها امیدهای نادرست تزریق می‌کردند که انقلاب شکلش عوض می‌شود، امروز هم می‌گویند که مردم ممکن است دلسرد شده باشند. یک عده‌ای ممکن است تصورات دیگری داشته باشند.
* خبرنگار: من نمی‌خواهم شما را متعصب کنم. از یکماه پیش که در ایران هستم با مردم بسیاری و در بخشهای مختلف شهر صحبت کرده‌ام و بسیاری از مردم در خصوص افزایش قیمتها ابراز نارضایتی می‌کنند و می‌گویند که آزادی سیاسی به حد کافی وجود ندارد.
آنها همچنین گفتند که این انقلاب نه تنها برای ایجاد استقلال در صحنه بین‌المللی بوده، بلکه بایستی متضمن آزادی در داخل کشور نیز باشد. بسیاری از مردم می‌گویند انقلاب به سرقت رفته است. مردم و علی‌الخصوص آنهایی که به شما امید بسته بودند اکنون از تحقق ایده‌‌آل‌های انقلاب مأیوس شده‌اند.
نظر شما در این مورد چیست؟
** رئیس‌جمهوری: من نمیدانم شما با چه کسانی ملاقات و مذاکره کرده‌اید. توده‌های مردم اینهایی هستند که هم در انتخابات رأیشان را ابراز می‌کنند و هم در صحنه‌های ملی حرفهایشان را می‌زنند ما از توده مردم غیر از این می‌فهمیم که شما از ملاقاتهایتان با افراد خاصی می‌فهمید و نتیجه می‌گیرید. یکبار با ما به مسافرت بیایید می‌فهمید که واقعیت ایران چه هست؟
* خبرنگار: شما در مورد انتخابات صحبت می‌کنید و در واقع این یک مسئله محوری است. زیرا طی دو سال آینده شما انتخابات جدید ریاست جمهوری را برگزار می‌کنید، اما بسیاری از مردم می‌گویند که آنها کاملاً آزاد نیستند. تمامی نامزدهای انتخاباتی نمی‌توانند با آزادی رقابت کنند و نامزدی آنها وتو می‌شود و همچنین هیچ حزب مخالف رسمی وجود ندارد.
این مشکلی است که بسیاری از مردم در مورد آن سخن می‌گویند. چه زمانی ایران انتخاباتی را برگزار خواهد کرد که در آن اجازه خواهد داد که همه کاندیداها در آن شرکت کنند و احزاب مخالف رسمی در آن رقابت شرکت کنند؟
** رئیس‌جمهوری: قانون برگزاری انتخابات در ایران یک قانون مترقی بوده و براساس قانون اساسی است. من مطمئن هستم که انتخابات در ایران کاملاً آزاد برگزار می‌شود. ممکن است کسانی شرایط کاندید شدن را نداشته باشند. مثلاً بعضی از افراد ممکن است خیلی جوان باشند و یا توانایی لازم را نداشته باشند که تعداد آنها بسیار کم است.
به نظر من از قضاوتهای ظالمانه است که کسی ایرانی را که بعد از انقلاب دائما همه چیز را با انتخابات اداره می‌کند و ارگانهایش را با رای مردم تشکیل داده بگوئیم که انتخاباتش ضعیف است.
ممکن است در آمریکا با تبلیغات خاص در انتخابات حاکم بشوند. در ایران، حتی این طور تبلیغات هم نیست نماینده‌های مردم به مجلس می‌آیند.
* خبرنگار: آیا دولت و رژیم انقلابی پس از 16 سال آنقدر احساس امنیت نمی‌کند که به احزاب مخالف اجازه شرکت در انتخابات بدهد؟
** رئیس‌جمهوری: احزاب آزادند الان هم تعداد زیادی حزب ثبت شده داریم. معمولاً احزاب آنقدر ضعیفند که وقتی وارد انتخابات می‌شوند در جامعه برد زیادی ندارند. همین حالا گروههای زیاد سیاسی تشکیل شده که می‌توانند در انتخابات شرکت کنند. شاید شما یک حزب خاص را مثال بزنید، که مشکل خاص خودش را دارد.
* خبرنگار: بعد از 16 سال بسیاری از مردم از جمله دانشمندان اسلامی، روشنفکران و روحانیونی هستند که می‌گویند شاید برای روحانیت بهتر بود که در دولت شرکت نمی‌کرد و در حوزه مذهبی خود باقی می‌ماند که آن مسائل الهی است و نه مسایل حکومتی. چرا که آنها معتقدند روحانیت به لحاظ شرکت در حکومت اعتبار خود را از دست داده است.
ایران اکنون با همان اتهامی که انقلابیون رژیم گذشته را به آن متهم می‌کرد یعنی فساد روبرو می‌باشد. آیا زمان آن نرسیده است که افراد غیرروحانی در دولت شرکت نمایند؟ آیا شما فکر نمی‌کنید که روحانیت به واسطه شرکت در امور حکومتی متحمل ضرر شده است؟
** رئیس‌جمهوری: دولت اکثریتش غیرروحانی است. روحانی‌ها در بین مردم رأی دارند. آنهایی که می‌خواهند رقابت کنند رأیشان در مقابل روحانیت ضعیف است و به همین خاطر چنین حرفهایی می‌زنند. این خودش یک حرف غیردمکراتیک است که ما بگوئیم یک مردمی که می‌خواهند به کسان دیگری رأی بدهند، جلوی رأی مردم را بگیریم. چرا این حق را سلب کنیم.
* خبرنگار: متأسفانه وقت برنامه تمام شد و بسیاری از سؤالات باقی ماند. امیدواریم که دوباره به ایران برگردیم.