بر اساس گزارش خبرگزاری‌ها، مذاکرات اجلاس دو روزه شرم‌الشیخ حول دو محور مهم اعطای کمک‌های اقتصادی به عراق و اصلاحات حکومت این کشور و نیز راه‌های مقابله با تروریسم و ناامنی جریان داشت.
گزارش میزبانان مصری حاکی از آن است که اعضای اجلاس در نهایت دو توافقنامه مهم امضا کردند که در صورت تحقق مفاد آنها می‌تواند اثرات چشمگیر بر آینده عراق داشته باشد. توافقنامه نخست که جنبه اقتصادی دارد وظایف و تعهدات دولت‌های منطقه‌ای و جهانی را در تأمین نیازهای اقتصادی عراق مشخص کرده و بویژه دولت عراق را از معضل دیرین بدهی‌ها خلاص می‌کند اما در ازای بخشش بدهی‌ها، خواهان اصلاح درون حکومت بغداد است و توافق دوم که جنبه امنیتی دارد بر نقش و مشارکت کشورهای عضو اجلاس در پروسه مقابله با تروریسم تأکید ورزیده است. اما گزارش ناظران حاضر در شرم‌الشیخ نشان از آن دارد که همانند اجلاس پیشین، این‌بار نیز، اتفاق‌های سیاسی مهمی در لابی‌ها و حاشیه‌های اجلاس رخ داده است و نمایندگان قدرت‌های مؤثر در بحران عراق ترجیح داده‌اند قرارها و داد و ستدهای مهم سیاسی خود را نه در متن کنفرانس که در راهروهای این تفرجگاه دیپلماتیک پیش ببرند.
■روز نخست، اجماع با کمترین مناقشه
پس از حدود دو ماه از نخستین دور «اجلاس جهانی برای حل بحران عراق» که در اصل ایده پیشنهادی دولت بغداد برای شرکت دادن کشورها و سازمان‌های جهانی در پروسه صلح و بازسازی عراق بود، روز پنجشنبه نمایندگان 50 کشور و سازمان جهانی راهی کناره‌های دریای سرخ شده و زیر سقف شرم‌الشیخ جلسه‌ای جدید با هدف پیمان بین‌المللی با عراق برپا کردند، اجلاسی که سیر و مراحل آن با جنجال و جدل پیش رفته بود. ابتدا قرار بود این اجلاس در استانبول برگزار شود اما در ادامه به دلیل اختلاف همیشگی رهبران کرد عراق- که اکنون نفوذ عمیق در حکومت بغداد و نزد آمریکا دارند- مکان آن تغییر یافت و امتیاز برگزاری اجلاس به مصری‌ها رسید.
اجلاس شرم‌الشیخ زمانی به نشستی مهم و نمادین برای تصمیم‌گیری درباره بزرگترین معضل جهانی تبدیل شد که همه طرف‌های دوست و رقیب دولت عراق کارت دعوت آن را امضا کردند. در فهرست میهمانان مهم شرم‌الشیخ علاوه بر همسایگان عراق، کشورهای عضو اتحادیه عرب، گروه 8، اتحادیه اروپا و نیز دبیر کل سازمان ملل حضور یافتند. در آستانه اجلاس، اوج گرفتن دامنه خشونت و عملیات گروههای ترور و بروز بن‌بست در تصمیم‌گیری دولت آمریکا موجب شد انتظار جامعه جهانی و افکار عمومی منطقه از این نشست به اوج برسد. اعضای اجلاس بالاخره در پاسخ به آن انتظارات تصمیم‌های خود برای بحران عراق را در قالب بیانیه‌ای آوردند که پیش‌نویس آن روز پنجشنبه در اجلاس توزیع شد. هرکدام از مفاد این بیانیه، خواسته یکی از طرف‌های منطقه‌ای و جهانی در بحران عراق به حساب می‌آید. در پیش‌نویس بیانیه پایانی ضمن محکومیت اشکال مختلف خشونت در عراق بویژه علیه غیر نظامیان و تأسیسات زیربنایی، سازمان‌های دولتی و اماکن مقدس، بر پایان فوری خشونت‌ها، حفظ جان افراد بیگناه و احترام به حقوق انسانی مردم عراق تأکید شده است.
در پیش‌نویس بیانیه پایانی اجلاس شرم‌الشیخ، جلوگیری از ورود و خروج تروریست‌ها و سلاح به عراق و اهمیت تقویت همکاری بین عراق و کشورهای همسایه آن برای کنترل مرزهای مشترک مورد تأکید قرار گرفته است. شرکت‌کنندگان در این اجلاس از تلاش‌های دولت عراق برای حفظ یکپارچگی، برقراری امنیت و پایان دادن به خشونت و نیز گسترش مشارکت فراگیر مردم در روند سیاسی عراق و موفقیت تلاش‌های آشتی ملی حمایت کردند. پیش‌نویس بیانیه یاد شده همچنین بر ضرورت حل اختلاف‌های طایفه‌ای و مذهبی و نیز خلع سلاح بدون استثنای تمامی گروههای شبه‌نظامی و گروههای مسلح غیر قانونی و مبارزه با تروریسم بر مبنای قوانین بین‌المللی تأکید دارد. تهیه‌کنندگان این متن همچنین خواستار توجه ویژه جامعه جهانی و کشورهای میزبان نسبت به وضع آورگان و پناهندگان عراقی شده‌اند.
■نخستین دستاورد
مهم‌ترین و ملموس‌ترین نتیجه اجلاس در روز نخست اتفاق افتاد. زمانی که نمایندگان آن 50 کشور و سازمان‌ها، توافق مربوط به بخشش بدهی عراق و طرح 5 ساله حمایت اقتصادی از این کشور را امضا کردند. بر پایه گزراش «اشرف قاضی» نماینده سازمان ملل در امور عراق، گفت: قطعنامه حمایت از عراق و بیرون آوردن آن کشور از بحران با تأیید و تحسین تمامی شرکت‌کنندگان به تصویب رسید.
طرح کمک به عراق با نام «پیمان بین‌المللی با عراق» (آی. سی. آی) ابتکاری است که از سوی سازمان ملل، بانک جهانی و دولت عراق با هدف ایجاد ثبات در عراق در سطوح سیاسی، اقتصادی و امنیتی تهیه شده است. اما دوربین رسانه‌ها وقتی لبخند عراقی‌ها را به تصویر کشیدند که کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس «پیمان بین‌المللی با عراق» در شرم‌الشیخ مصر به بخشش 30 میلیارد دلار از بدهی‌های عراق متعهد شدند. دبیر کل سازمان ملل متحد نیز که خرسند از امضای این توافق بود، اعلام کرد: دولت‌های شرکت‌کننده در کنفرانس شرم‌الشیخ متعهد شدند بیش از 30 میلیارد دلار از بدهی‌های عراق را ببخشند که این بدهی‌ها شامل کاهش بدهی‌های عراق به اعضای باشگاه پاریس از جمله بلغارستان، چین، عربستان و یونان می‌شود. البته گزارش ناظران حاکی از آن بود که مشکل بدهی عراق چندان هم آسان نبود چنان که گفته می‌شود در نخستین روز نشست شرم‌الشیخ عربستان و مصر درباره میزان کاهش بدهی‌های عراق هشدار داده و آن را به‌طور ضمنی با آشتی ملی در عراق ربط داده بودند.
اما با وجود این مشاجرات، مشکل بدهی عراق بالاخره در روز نخست حل شد و بر اساس سند پیمان بین‌المللی با عراق مورد تأیید شرکت‌کنندگان قرار گرفت و کشورهای مختلف در مجموع پنج میلیارد دلار به عراق کمک کردند. به گزارش شبکه خبری بی.بی.سی، علاوه بر فرانسه، مصر و سه کشور اروپای شرقی موافقت کردند تا بدهی‌های عراق را ببخشند. مصر اعلام کرده 800 میلیون دلار از بدهی‌های عراق را خواهد بخشید و سه کشور اروپای شرقی که نامی از آنها به میان نیامده نیز گفته‌اند که از 80 درصد بدهی‌های عراق چشم‌پوشی می‌کنند.
■موضوع دشوار مبارزه با تروریسم
بر پایه گزارش ناظران، مناقشه‌انگیزترین بخش اجلاس موضوع مبارزه با تروریسم و در واقع تقسیم وظایف کشورها در مقابله با این پدیده پیچیده بود. اعضای اجلاس پیش از تصمیم‌گیری در این‌باره به گزارش نوری‌المالکی، نخست‌وزیر عراق، درباره کم‌وکیف حوادث تروریستی گوش سپردند. اما پیش از آن که مالکی پرونده تروریسم را تحویل اجلاس دهد، احمد ابوالغیظ، وزیر خارجه مصر، چند محور از دیدگاه‌های مشترک تمامی حاضران در این نشست را در قالب تأکید بر لزوم حفظ حاکمیت این کشور، حضور تمام عراقی‌ها در عرصه‌های گوناگون کشوری، محکومیت انواع تروریسم، لزوم تسریع در تقویت و تحکیم ارتش و خودداری از دخالت در امور داخلی این کشور برشمرد. وی افزود: امنیت در عراق فقط با همکاری تمامی عراقی‌ها برقرار می‌شود و کشورهای همسایه هم باید از ورود تروریست‌ها به عراق جلوگیری کنند و اجازه ندهند این گروه‌ها تحت حمایت مالی قرار گیرند. نوری‌المالکی نخست‌وزیر عراق با اشاره به مشکلات امنیتی در کشورش به تلاش‌ها برای آشتی ملی بین گروه‌ها و طوایف مختلف در عراق اشاره کرد و اقدامات دولت در این چارچوب را برشمرد و به تجدیدنظر در قانون ریشه‌کنی حزب بعث اشاره کرد. وی خواستار یاری و کمک تمامی کشورهای شرکت‌کننده در این اجلاس برای مبارزه با تروریسم و برقراری امنیت و آرامش در عراق شد و از کشورهای همسایه خواست ضمن جلوگیری از ورود تروریست‌ها به خاک عراق، مانع از دریافت کمک‌های مالی و تبلیغاتی توسط گروههای تروریستی شوند. المالکی تأکید کرد: عراق نمی‌خواهد به صحنه درگیری دیگران بدل شود و همه کشورها باید برای ویژگی خاص عراق در تنوع طایفه‌ای و مذهبی و مانند آن احترام قائل باشند.
■حاشیه‌های خبرساز شرم‌الشیخ
اغلب محافل سیاسی جهان که مسائل شرم‌الشیخ را رصد می‌کردند، نگاه خود را به حاشیه‌ها و لابی این اجلاس معطوف کرده بودند. نخستین رویداد جنجال‌برانگیز در حاشیه شرم‌الشیخ در دیدار رؤسای دیپلماسی دمشق و واشنگتن رخ داد. همه رسانه‌های جهان در خبری فوری دیدار ولیدالمعلم و کاندولیزا رایس را به عنوان اتفاقی کم‌سابقه انعکاس دادند. البته منابع رسمی در دمشق، پیشتر از احتمال انجام چنین دیداری سخن گفته بودند. پیش از آنکه رایس و معلم به گفت‌وگو بنشینند، احمد عرنوس، دستیار وزیر خارجه سوریه و دیویدساترفیلد، مشاور ارشد وزارت خارجه آمریکا و هماهنگ‌کننده مسائل عراق با یکدیگر در شرم‌الشیخ گفت‌وگو کرده بودند.