هدف از احصاء ضعف‌ها
ضعفهای موجود در عرصه‌های سیاسی – فرهنگی و اجتماعی و مدیریتی کشور توسط نخبگان و کارشناسان و جریانهای سیاسی با چند هدف صورت می‌گیرد.
1- تخریب کارآمدی نظام جمهوری اسلامی و ناامید کردن مردم از آینده کشور
2- تخریب رقیب سیاسی برای کسب قدرت
3- واقع‌نگری و اصلاح امور جامعه به منظور رشد و پیشرفت بهتر بسوی آرمانها
رهبر معظم انقلاب اسلامی با تأکید بر لزوم نگاه واقع‌بینانه و پرهیز از یکسونگری و بدبینانه و سیاه‌نمایی این نوع نگاه را مایه ناامیدی جامعه و مانع رشد و پیشرفت می‌دانند و معتقدند که باید نقاط ضعف در کنار نقاط مثبت بیان شود ولی هدف اصلی از طرح و احصاء ضعف‌ها را معظم له مشخص شدن اولویتهای اقدام می‌دانند.
بنابر این اگر ما لیستی از ضعف‌ها و غفلت‌ها و کم کاری‌ها را در عرصه‌های مختلف استخراج کنیم، باید بتوانیم با نگاهی به آن لیست مشخص کنیم که کدام کار را باید زودتر در اولویت قرار دهیم و کدام یک اولویت فعلی نیست.
طبق این روش اگر هدف از احصاء ضعف‌ها تخریب کارآمدی نظام و رقیب و برای کسب قدرت باشد ارزشی ندارد، ولی اگر برای اصلاح امور جامعه و رفع موانع و مشکلات پیشرفت و واقع‌نگری باشد قطعاً مفید و لازم خواهد بود.
علت وجود ضعف‌ها
در علت‌یابی ضعف‌ها و غفلت‌ها و کم کاری‌های موجود در جامعه اسلامی نیز مواضع گوناگونی را مشاهده می‌کنیم.
1- بعضی علت ضعف‌ها را به اسلام نسبت می‌دهند
2- بعضی علت ضعف‌ها را به نظام و حاکمیت ربط می‌دهند
3- بعضی علت ضعف‌ها را به مجریان و دولتمردان در سه قوه و مردم نسبت می‌دهند
4- بعضی علت ضعف‌ها را به دشمنان و بیگانگان نسبت می‌دهند
رهبر معظم انقلاب اسلامی در علت‌یابی ضعفهای موجود در کشور با اشاره به جنگ احد و حادثه تلخی که برای مسلمانان بعد از پیروزی اولیه پدید آمد و از دشمن ضربه خوردند، می‌فرمایند:
خداوند در پاسخ به رزمندگانی که در جنگ احد از دشمن ضربه خوردند می‌فرماید؛ «قل هو من عند انفسکم» از خود شما بود، خودتان خطا کردید.
1- ما جاهایی طبق وظیفه عمل نکردیم
2- یک جاهایی مراقبتهایی که باید انجام بدهیم انجام ندادیم
3- یک جاهایی دلبستگی‌های خودمان را زیر پا نگذاشتیم
4- به چیزهایی که باید از آن پرهیز کرد و برحذر بود، سرگرم شدیم
5- به منازعات سیاسی و به مشاجرات سرگرم شدیم
6- به رفاه‌طلبی و منشهای اشرافی سرگرم شدیم
7- بی مبالاتی نسبت به بیت‌المال
علل فوق که موجب بروز ضعف های متعددی در کشور شده است، نه ربطی به اسلام دارد و نه ربطی به نظام اسلامی و حاکمیت و ولایت. بلکه علل فوق به رفتار مجریان و دولتمردان در سطوح مختلف برمی‌گردد و نباید وقتی ضعف و مشکلی در کشور بوجود می‌آید رهبری و اسلام و نظام اسلامی را زیر سئوال ببریم، بلکه باید علت را از کسانی که از جانب ما وکیل برای قانونگذاری و اجرا هستند جستجو کنیم.
دسته‌بندی ضعف‌ها
الف) ضعفهای فرهنگی
مقام معظم رهبری در بیان ضعفهای فرهنگی کشور که ناشی از عوامل فوق است به موارد زیر اشاره کردند:
1- ترویج روحیه اشرافی‌گری و رفاه‌طلبی در عمل بعضی مسئولین و دولتها
2- غفلت از تهاجم فرهنگی دشمن و بعضاً همراهی با تهاجم در بعضی دولتها
3- غفلت از نفوذ دشمن در فضای رسانه ای کشور که در بعضی اوقات به براندازی نرم رسیده است
4- عدم توجه به بودجه بخش فرهنگ در کل بودجه و مظلومیت این بخش
5- عدم رواج فضایل اخلاقی و ارتقاء فرهنگ و اخلاق عمومی از طریق مراکز فرهنگی
6- عدم جلوگیری از رواج فرهنگ اسراف و تجمل‌گرایی در جامعه
7- عدم جلوگیری از رواج میل به خشونت در جوانان
8- عدم مقابله درست و منطقی با مسائلی که موجب تباه شدن نسل جوان می‌شود
9- عدم طرح درست مبانی اعتقادی اسلام و انقلاب و نظام اسلامی برای مردم و جوانان
10- غفلت از روحیه جهادی و ایثار و ترویج این فرهنگ در جامعه
11- عدم اختصاص اعتبار کافی و مناسب به زیرساختهای فرهنگی و محتوای فرهنگی
12- ناهماهنگی در دستگاههای فرهنگی و فقدان توزیع و تقسیم کار منطقی بین آنها
13- عدم اصلاح الگوی مصرف و ارائه نشدن یک الگوی مطلوب در این رابطه
14- عدم اصلاح متون دانشگاهی و علوم انسانی بر اساس نیازهای کشور و مبانی اسلامی
15- عدم اصلاح متون آموزش‌های ابتدایی و متوسطه متناسب با الگوی فرهنگی اسلام
16- بی احترامی و عدم تقید به اجرای قوانین و احکام شرع
17- غفلت از مرجع‌سازی از گروههای اجتماعی برای مردم و جوانان بر خلاف آرمانهای انقلاب
18- کم توجهی به تربیت و پرورش جوانان و دانشجویان خارجی در ایران بر اساس ارزشهای اسلامی و انقلابی
19- عدم مقابله جدی و سازمان یافته با جریانهای فرهنگی انحرافی و خرافات
20- ضعف در تربیت مربیان و مروجان و مبلغان دینی و انقلابی برای پاسخگویی به نسل جوان و مسلمانان خارج از کشور
21- ضعف در انتصاب رایزنی‌های فرهنگی مناسب در خارج از کشور که قادر به انجام این رسالت باشند
22- ضعف در اجرای قوانین عفاف و حجاب و ممنوعیت استفاده از اسامی و آرمهای بیگانه در تولیدات و لباسها و تابلو و تبلیغات
13- ضعف در ترویج کتابخوانی
24- ضعف در برنامه‌ریزی محتوایی و فرهنگی برای اوقات فراغت جوانان و غنی‌سازی آن
25- ضعف در گسترش و تقویت هنر دینی و انقلابی
موارد فوق ضعفهای احصاء شده در حوزه فرهنگ کشور است که علی‌رغم مشخص بودن سیاستهای فرهنگی کشور متأسفانه توسط مجریان و دولتمردان توجه لازم نشده یا مورد غفلت قرار گرفته و باید با اولویت‌بندی نسبت به رفع آن بکوشند.