محمود فاضلی
در هفته‌های اخیر موضوع رویدادهای سوریه همچنان در صدر دیپلماسی ترکیه قرار گرفته است. وزیر خارجه ترکیه که در چهل و هشتمین کنفرانس امنیتی مونیخ شرکت کرده بود در واکنش به وتوی قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه سوریه توسط روسیه و چین اعلام داشت «ما خواستار از میان برداشتن ساختار جنگ سرد در منطقه هستیم. بقای جنگ سرد از عدم تحکیم صلح میان اسراییل و منطقه سرچشمه می‌گیرد.»
از نگاه آنکارا، روسیه و چین بدون توجه به حقایق موجود صرفا به‌دلیل واکنش علیه غرب، رای منفی به قطعنامه دادند. احسان اوغلو، دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی نیز تاثر خود را درخصوص عدم تصویب قطعنامه در شورای امنیت ملی درخصوص سوریه اعلام کرد و تاکید داشت، سوریه باید هرچه سریع‌تر اصلاحات و تغییراتی که قول آنها را داده است به جای آورد. مخالفت دو کشور روسیه و چین سبب شد تا متن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه سوریه در این شورا به تصویب نرسد.
در حالی که در هفته‌های اخیر ادعا می‌شود ترکیه از ناتو برای تهیه نقشه مداخله به سوریه درخواست‌هایی داشته است یا حتی در چارچوب دیدار وزرای خارجه آمریکا و ترکیه در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ طرفین در رابطه با یک مداخله نظامی علیه سوریه به توافق رسیده‌اند، اما وزیر خارجه ترکیه ضمن تکذیب چنین ادعاهایی، تاکید دارد آنکارا در جریان این رویدادها در کنار مردم سوریه قرار گرفته و ترکیه می‌تواند به همراه اتحادیه عرب ابتکار عمل جدیدی ارایه دهد. ما از پیگیری این مساله دست برنخواهیم داشت».
وی در این اجلاس ضمن اشاره به میزبانی 12هزار پناهنده سوریه در خاک ترکیه تاکید کرد اگر همه اتباع سوریه هم بخواهند به ترکیه بیایند، درب منزل خود را به روی آنها باز خواهیم کرد و ترکیه برای آنهایی که از فشار‌های دولت سوریه فرار می‌کنند مکان امنی خواهد بود. ترکیه همچنین مجوز بازگشایی دفتر مخالفان حکومت سوریه را صادر کرده اما هنوز رسما آنها را مورد شناسایی قرار نداده است. وزیر خارجه ترکیه حداقل سه بار با مخالفان حکومت سوریه دیدار کرده است.
به گفته دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین، مساله سوریه در مرکز توجه مکالمه تلفنی اخیر مدودف و اردوغان قرار داشت. در حالی که رییس‌جمهوری روسیه بر ضرورت جست‌وجوی راهکار حل این مساله از جمله در شورای امنیت و یافتن رویکردهای توافق شده به منظور حل‌وفصل بحران توسط طرف‌های سوری و بدون مداخله خارجی و با رعایت حق حاکمیت سوریه تاکید دارد و مدعی است روسیه و چین قطعنامه شورای امنیت درباره سوریه که امکان ارزیابی بی‌طرفانه اوضاع این کشور و تامین شرایط برای دعوت از دو طرف مناقشه برای آتش‌بس و توقف خونریزی‌ها را نمی‌داد، وتو کردند و اصولا چنین قطعنامه‌ای به پایان دادن بحران در سوریه کمکی نمی‌کند، اما رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه در گفت‌وگوی تلفنی خود تاکید کرده حکومت سوریه مشروعیت خود را از دست داده است. وی نگرانی خود از وتوی پیش‌نویس قطعنامه سوریه در شورای امنیت سازمان ملل متحد را تاکید کرده و خواستار متوقف‌شدن فوری خونریزی‌ها در سوریه شده است.
وزیر امورخارجه ترکیه به‌شدت از اقدام اخیر روسیه در وتوی پیش‌نویس قطعنامه ضد سوری کشورهای جبهه مخالف سوریه انتقاد کرده است. وی در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونیNTV با اشاره به وتوی قطعنامه ضدسوری شورای امنیت مدعی شد آنکارا نمی‌تواند بایستد و سوریه را با سرنوشتش تنها بگذارد. آنکارا به دنبال تشکیل گروهی بین‌المللی برای هماهنگ کردن تلاش‌های بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های جهان برای حل مساله سوریه است. به ادعای وی، وظیفه این گروه، دستیابی به تفاهم بین‌المللی بین کشورهای نگران درباره وضعیت سوریه خواهد بود. بر این اساس ترکیه پیشتر نیز میزبان گروه کشورهای غربی مداخله‌کننده در مسایل لیبی موسوم به گروه تماس لیبی بوده است.
وزیر امورخارجه ترکیه که در روزهای گذشته گفت‌وگوهایی با گروه‌های مخالف دولت سوریه در ایتالیا، عراق و قطر داشته است مایل است در سریع‌ترین زمان ممکن کنفرانسی بین‌المللی را با شرکت بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های جهانی برای حل مساله سوریه برگزار کند. آنکارا که به‌دنبال میزبانی چنین اجلاسی با حضور دبیرکل سازمان ملل، مقامات اتحادیه عرب، اتحادیه اروپا، روسیه و نیز مقامات دولتی و مخالفان سوری بوده معتقد است این کنفرانس باید حتما در کشوری که در منطقه باشد، برگزار شود.
ترکیه تلاش دارد تا یک نقشه راه جدید را برای سوریه ایجاد کند. سیاست ترکیه در قبال سوریه البته دارای مخالفانی است. معاون حزب مخالف «جمهوری‌خواه خلق» ترکیه که از موافقان برگزاری نشست بین‌المللی سوریه است مدعی است «سیاست حزب عدالت و توسعه در مورد سوریه منافی حقوق بین‌الملل و روابط حسن همجواری است و یک سیاست یک‌جانبه و یکسویه و در راستای سیاست‌های واشنگتن و بروکسل است.»
به‌نظر می‌رسد در سفر وزیر خارجه ترکیه به آمریکا نیز تحولات سوریه در صدر موضوعات مورد گفت‌وگوی دو کشور قرار دارد که هر دو واکنش تندی نسبت به وتوی چین و روسیه در شورای امنیت سازمان ملل درباره پیش‌نویس قطعنامه ضد سوری داشتند. آنکارا در یک سال اخیر همزمان با شروع ناآرامی‌ها در سوریه موضع خود درقبال بشار اسد را تغییر داده و عملا در مقابل وی قرار گرفته است.
گروهی از تحلیلگران همسویی ترکیه با آمریکا و اروپا در جریان رویدادهای لیبی و سوریه را گام جدید ترکیه جهت پذیرش این کشور در اتحادیه اروپا می‌دانند. وزیر خارجه آلمان نیز اعلام داشته است «رویدادهای کشورهای عربی، اهمیت گفت‌وگوی اتحادیه اروپا با ترکیه را نشان داده و برای از بین بردن بحران‌های جهانی لازم است اتحادیه اروپا و ناتو قدرتمند باشند و به این منظور باید سیاست‌های مشترک امنیتی و دفاعی تقویت شود. بنابراین تقویت روابط با آمریکا، روسیه و ترکیه حایزاهمیت بوده و به‌ویژه رویدادهای کشورهای عربی به ما نشان داد که روابط راهبردی با ترکیه تا چه اندازه حایزاهمیت است.»