(روزنامه اطلاعات - 1394/07/27 - شماره 26282 - صفحه 12)
غول کاغذي داعش تحت فشار شديد روس‌ها
پيش‌بيني‌ها و تحليل‌هاي کساني که مسائل منطقه را به شکل کلي و مسائل روسيه را به شکلي ويژه دنبال مي‌کنند درست از آب درآمد؛ آنان بر اين باور بودند که از الان به بعد هيچ اخباري از پيشروي داعش يا کنترل اين گروه بر مناطق جديدي در سوريه گزارش نخواهد شد.سايت اينترنتي النشره در تحليلي با عنوان روسيه ماهيت داعش را افشا مي‌کند؛ داعش تنها غولي کاغذي است، نوشت: در واقع از زمان حضور نظامي مستقيم روسيه در سوريه ديگر هيچ گونه خبري مبني بر عمليات موفقيت‌آميز داعش و پيشروي اين گروه تروريستي در محورهاي جديد يا کنترل بر منطقه يا شهري جديد در سوريه منتشر نشده است.
واقعيت اين است که داعش و گروه‌هاي تروريستي وابسته به آن، نه تنها نمي‌توانند پيشروي کنند بلکه حتي توان دفاع از مواضع خود را نيز ندارند .نيازي به تحليل بيشتري براي درک اين موضوع نيست که داعش و گروه‌هاي تروريستي وابسته به آن در حال حاضر در سوريه شرايط سختي را به دليل حملات شديد هوايي جنگنده‌هاي روسي و موشک‌هاي قاره‌پيماي اين کشور مي‌گذرانند و در مقابل کشورهاي عضو ائتلاف ضد تروريسم به دليل اقدامات جديد روسيه که اين ائتلاف در يک سال گذشته انجام نداد، به شدت تحت فشار هستند.
حضور نظامي روسيه دروغي بودن ادعاهاي داعش را بر ملا کرد و نشان داد ادعاهاي آنها مبني بر اينکه اين گروه توان به کنترل در آوردن مناطق وسيعي را صرف نظر از اينکه با چه گروهي مي‌جنگد، دارد، دروغ است. تمامي افتخارات داعش در مقابله با حملات هوايي ائتلاف آمريکايي، در رويارويي با روسيه به حملاتي دردناک تبديل شد که صفوف تروريست‌ها و ديگر گروه‌هاي وابسته به آنها را دچار سردرگمي و پريشاني کرد. همچنين ارتش‌هايي که با داعش در نبرد هستند با ناکامي در مقابله با اين گروه تروريستي به گسترش آن کمک کردند تا اينکه روس‌ها وارد ميدان شدند و ثابت کردند داعش تنها يک غول کاغذي است و اگر اقدامات و حملات بين‌المللي با جديت حملات هوايي روس‌ها انجام شده بود داعش حتي يک قدم در عراق و سوريه پيشرفت نمي‌کرد .
از 30 سپتامبر گذشته و با آغاز حملات هوايي مستقيم جنگنده‌هاي روسيه در سوريه، مشخص شد که چند روز حملات جنگنده‌ها و موشک‌هاي روسي از حملات مستمر و بي نتيجه ائتلاف آمريکايي ضد تروريسم در طول يک سال گذشته موثرتر بوده است. گرچه دخالت زميني در برنامه کاري مسکو در سوريه نيست و آن را به عهده ارتش سوريه و حزب الله لبنان گذاشته، اما بي شک ائتلاف بين‌المللي به دليل موفقيت حملات هوايي روسيه در فشار و تنگنا قرار خواهد گرفت.حضور نظامي روسيه در سوريه رموز و معاني خود را دارد و گرچه اين حضور دائمي نيست اما در حالي براي حرکت به سمت سوريه اعلام آمادگي کردند که ائتلاف آمريکايي تنها به حملات دور و غير دقيقي که نه اهداف را تضعيف کند و نه حتي آنها را تحت فشار قرار دهد، اکتفا کرد.هماهنگي ميان نيروي هوايي روسيه و نيروي زميني بشار اسد، رئيس جمهوري سوريه نتايج خود را به بار آورد و اکنون همه از ثمره آن بهره‌مندند و مي‌بينيم که ارتش سوريه توانست مناطق و روستاهاي استراتژيکي را براي اولين بار بازپس‌بگيرد.
اما اصطلاح "جنگ مقدس" که ولاديمير پوتين، رئيس جمهور روسيه از آن استفاده کرد آنگونه که انتظار مي‌رفت، تاثيرگذار نبود. استفاده از اين اصطلاح گويا اينگونه القا مي‌کند که روسيه در سوريه مي‌خواهد نقش فرانسه را در لبنان به عهده بگيرد که پيش از اين براي حمايت از مسيحيان وارد لبنان شده بود. مسکو نيز فرصت براي عرض اندام و نمايش سلاح‌هاي جديد خود و نيز تمايل براي افزايش حملات را از دست نداد و نشان داد که جسارت اين کشور براي دخالت نظامي در سوريه، آنگونه که برخي دوست دارند تعبير کنند، "نوعي جنون" نيست بلکه حامل اين پيام آشکار است که زماني که همه از کمک طفره مي‌روند پوتين به عنوان راه‌حل مطلوب بحران‌ها ظاهر مي‌شود.
خيلي زود است که به شرح موفقيت حضور نظامي روسيه يا شکست اين کشور بپردازيم اما پوتين تا ديروز عمليات نظامي مسکو در سوريه را خوب توصيف کرده و اين بدان معني است که وي از اهدافي که در اين عمليات محقق شده راضي است که در راس آنها توقف پيروزي‌هاي داعش، ضربه زدن به روحيه اعضاي اين گروه و القاي اين نکته است که در صورت نياز مي‌توان به روسيه براي کمک به همپيمان‌هايش در هر کجا که باشند، تکيه کرد و اين مساله تنها منحصر به آمريکايي‌ها نيست.
حملات دريايي روسيه به داعش
ملوانان ناوگان درياي خزر روسيه در 300 سال گذشته فعاليت بسيار کمي داشته‌اند اما در حال حاضر جنگ در گرفته در سوريه آنها را در خط مقدم بزرگترين عمليات نظامي روسيه در خارج از کشور از زمان فروپاشي جماهير شوروي قرار داده است.خبرگزاري رويترز در گزارشي خبري مي‌نويسد:« درياي خزر که بيشتر براي حفاري‌هاي نفتي و ماهي‌هاي خاوياري‌اش معروف است تا اهميت دريايي استراتژيک، مکان غير منتظره‌اي براي حملات اخير روسيه عليه داعش در سوريه با استفاده از پرتاب موشک‌هاي کروز بود.اما "ناوگان درياي خزر" که در سال 1722 ميلادي توسط پتر کبير، تزار روسيه بنيانگذاري شد و مقرش در آستاراخان، مرکز استان آستاراخان روسيه واقع است، تنها انتخاب ژنرال‌هاي روسيه که مي‌خواهند دامنه دسترسي نظامي خودشان را در جنگ سوريه به نمايش بگذارند، محسوب مي‌شود .
کسب اجازه براي پرتاب موشک‌ها از طريق حريم هوايي ترکيه، يکي از کشورهاي عضو ناتو دورنماي بعيدي بوده و حملات زميني نيز توسط "معاهده منع موشک‌هاي هسته‌اي ميان برد" که در سال 1987 ميلادي امضا شده و استفاده از موشک‌هاي زمين پايه با برد 500 تا 5500 کيلومتر را منع مي‌سازد، رد شد.روسلان پوخف، مدير مرکز "تحليل استراتژي‌ها و تکنولوژي‌ها" مستقر در مسکو مي‌گويند: اين تنها گزينه بود.حملات هوايي روسيه در سوريه سبب شد تا آمريکا و متحدانش در ناتو غافلگير شده و آمادگي لازم براي رويارويي با چنين مساله‌اي را نداشته باشند و به ترکيه که بين جنگ سوريه و نيروهاي دريايي روسيه در درياي سياه قرار گرفته، هشدار داد. آنکارا مي‌گويد، حريم هوايي‌اش بارها توسط جت‌هاي روسيه نقض شده است. گروهي متشکل از چهار ناو روسي از درياي خزر موشک‌هاي کروز با کاليبر 24 را شليک کردند و اين اولين باري است که اين موشک‌ها در يک جنگ پرتاب شدند.وزارت دفاع روسيه ضمن اعلام اينکه اين موشک‌ها مسافت 1500 کيلومتري را براي حمله به اهدافشان طي کرده‌اند، گزارش‌هاي آمريکا مبني بر اينکه چهار موشک به ايران برخورد کرده است را رد کرد.
جايگاه ابرقدرت
ناظران نظامي مي‌گويند: روسيه در حال حاضر دست کم 20 ناو مسلح به موشک، اژدر و توپ‌هاي آتشبار مستقر در درياي خزر دارد؛ نيرويي که با توجه به عدم حضور مخالفان منطقه‌اي يا مجادله حول آن، به طور عجيبي بزرگ است.پوخف مي‌گويد: کشتي‌هاي مجهز به موشک‌هاي کروز از سال 2012 ميلادي تاکنون در اين منطقه فعاليت داشته‌اند.اين در حالي است که وزارت دفاع روسيه درباره تعداد يا نوع کشتي‌هاي مستقر شده، هيچ اظهارنظري نکرد. اين وزارتخانه در بيانيه‌اي گفت، وظيفه اين ناوگان حفاظت از منافع منطقه‌اي روسيه و مبارزه با تروريسم است.
الکساندر گالتس، مقاله نويس حوزه دفاعي گفت: اين مساله که حملات موشکي روسيه از ناوگان درياي خزرش چطور صورت گيرد به ايران و عراق، متحدان مسکو بستگي دارد که به روسيه اجازه داده‌اند براي هدف گرفتن مواضع داعش از حريم هوايي کشورهايشان استفاده کند.او افزود: اين مساله بسيار ساده است؛ روس‌ها فورا با ايران و عراق به توافق رسيدند اما با ترکيه نه.
ايگور سوتياجين، يکي از محققان ارشد در موسسه "مطالعات دفاعي و امنيتي" سرويس‌هاي متحد سلطنتي مي‌گويد: تصميم مسکو براي شليک موشک‌هاي کروز از تمايلي براي تاکيد بر نقشش به عنوان يکي از قدرتهاي جهان هم تراز با آمريکا و ناتو نشات مي‌گيرد.حملات موشکي عمدتاً براي تضعيف نيروهاي دشمن پيش از جنگي بزرگ يا زدن اهدافي که از طريق حملات هوايي غير قابل دسترسي هستند، استفاده مي‌شوند.روسيه بارها اعلام کرده، هيچ برنامه‌اي براي اعزام نيروهاي زميني به سوريه ندارد و نيروي هوايي‌اش بيش از يک هفته است که بر فراز سوريه به پرواز درآمده است.سوتياجين افزود: اين کار انجام شد تا روس‌ها شبيه آمريکايي‌ها به نظر برسند و نقش ابرقدرت را بازي کنند.
افشاي چهره حاميان تروريسم
قبل از حمله هوايي روسيه به مواضع داعش، هيچ‌گونه مقاومتي از سوي ائتلاف ضد داعش مشاهده نمي شد و ائتلاف آمريکا يا نقاط کور را مورد هدف قرار مي‌دادند يا بيابان‌ها را هم بمباران مي‌کردند.به گزارش گروه بين‌الملل خبرگزاري فارس، سرهنگ «الکساندر ژيلين» کارشناس مسائل نظامي در گفتگو با خبرگزاري روسي «ناکانونه» تصريح کرد که درنتيجه حملات جنگنده‌هاي روسيه در سوريه، هزاران تروريست به هلاکت رسيدند و بسياري از زيرساخت‌هاي آنها (تروريست‌ها) نيز منهدم شدند.
درواقع، عملکرد موفق مسکو طي چند روز در سوريه، حاميان تروريسم را به همه جهانيان نشان داد.وي افزود: عمليات نظامي ارتش روسيه در خاک سوريه عليه شبه‌نظاميان گروه تروريستي داعش، گروه‌هاي تروريستي و حاميان آنها را به وحشت انداخت و هزاران تروريست پا به فرار گذاشتند به نحوي كه ابوبکر البغدادي رهبر داعش هر شب محل سکونت خود را تغيير مي‌دهد. افزون بر اين، هفت‌کشور فرانسه، آلمان، قطر، عربستان سعودي، ترکيه، انگلستان و ايالات‌متحده از تحکيم نفوذ روسيه در منطقه ابراز نگراني کردند. اين هفت‌کشور با اظهارات خود علناً نشان دادند که خواهان ثبات در خاورميانه نيستند.
اين کارشناس روس ادامه داد: «هرچند که نتيجه گرفتن از اقدام نظامي روسيه در سوريه هنوز زود است، اما مقامات آمريکايي با اظهارت خصمانه مکرر خود عليه اقدام مسکو، نشان دادند که گروه تروريستي داعش ابزار آمريکا در خاورميانه است. درواقع داعش ارتش تروريستي آمريکا است که در کشورهاي مورد هدف واشنگتن عمليات نظامي انجام مي‌دهد و به‌مجرد حملات سنگين روسيه به مواضع داعش، کاخ سفيد واکنش‌هاي بيمارگونه‌اي نشان داد و ابوبکر البغدادي نيز از آنها (آمريکايي‌ها) تقاضاي کمک کرده است. بدين ترتيب، روسيه چهره حاميان تروريسم را به همه جهانيان نشان داد و ائتلاف ضد داعش به رهبري آمريکا تنها ابزاري است براي دور زدن افکار عمومي.
سرهنگ ژيلين خاطرنشان کرد که تا قبل از حمله هوايي روسيه به مواضع داعش، اين گروه تروريستي با استفاده از تجهيزات و دانش نظامي آمريکايي هرروز مناطق بيشتري در عراق و سوريه اشغال مي‌کردند و هيچ‌گونه مقاومتي از سوي ائتلاف ضد داعش مشاهده نمي شد و ائتلاف آمريکا يا نقاط کور را مورد هدف قرار مي‌دادند يا بيابان‌ها را بمباران مي‌کردند. علاوه بر عملکرد موفق مسکو در سوريه، سطح بالاي تجهيزات فني نظامي روسيه نيز آمريکا را بيش‌ازپيش نگران کرده است.
وي افزود: «کرملين در مورد اقدام نظامي خود در سوريه، قبلاً به بنيامين نتانياهو نخست‌وزير اسرائيل و باراک اوباما رئيس جمهور آمريکا هشدار داده بود، چون هردوي آنها از گروه‌هاي تروريستي در سوريه حمايت مي‌کنند و اکنون اقتدار و توانايي نظامي روسيه نيز به آمريکا و متحدانش شوک وارد کرد. درواقع مسکو در طي يک هفته عمليات نظامي در سوريه، سطح بالا، هدف گيري دقيق و کيفيت بسيار خوب جنگنده‌هاي روسي را نشان داده است به‌نحوي‌که در همان اولين روز حمله هوايي روسيه،
چند صد نفر داعشي به هلاکت رسيدند و چندين انبار مهمات گروه‌هاي تروريستي نيز منهدم شدند. اما بااين‌حال، باراک اوباما عمليات هوايي روسيه را ناکارآمد مي‌خواند، به همين دليل رسانه‌هاي غربي و آمريکايي شمار تلفات گروه‌هاي تروريستي را کمتر از آمار واقعي آن اعلام مي‌کنند.
به گفته سرهنگ ژيلين، بر اثر حملات هوايي روسيه در سوريه، 9 هزار و 389 نفر از تروريست‌ها کشته و زخمي شدند که به اين شمار تروريست‌هاي فراري به عراق، ترکيه و اردن را نيز بايد اضافه کرد. 13 مرکز فرماندهي، 10 انبار مهمات، 5 اردوگاه آموزشي نظامي، 5 انبار ذخيره سوخت، 5 مرکز ارتباطي، مرکز آموزش نظامي ويژه افسران ارشد، انبارهاي مهمات در بيابان‌ها و چهار کارخانه توليد سلاح متعلق به تروريست‌ها نيز توسط جنگنده‌هاي روسيه منهدم شدند. فرار تروريست‌ها از ترس حملات روسيه، بيانگر اين است که آنها (تروريست‌ها) گماشته‌هايي هستند که فقط و فقط به خاطر پول کار مي‌کنند و هرگز حاضر نيستند در راه مذهب مبارزه کنند، چون شناختي از دين اسلام ندارند و بيشتر تحت تأثير آموزه‌هاي مدارس مذهبي افراطي قرار گرفتند.
نکته جالب‌توجه اين است که رسانه‌هاي غربي، کودکان و مردم بي‌دفاع را قربانيان جنگنده‌هاي روسيه مي‌دانند و اقدام نظامي روسيه را تحريک‌آميز و تنش‌زا معرفي مي‌کنند و گويا غرب و آمريکا حضور چندين‌ساله خود را در منطقه فراموش کردند. اگر به چند سال اخير بنگريم، مشاهده مي‌کنيم که آمريکا و ناتو در اکثر کشورهاي منطقه دست به حمله نظامي زدند و در کشورهايي که نتوانستند از روش نظامي استفاده کنند، جنگ نرم را بکار بردند. در هيچ‌کدام از کشورهايي که آمريکا به آنها حمله کرد دموکراسي برقرار نشد بلکه بجاي دموکراسي، افراط‌گرايي و تروريسم در اين کشورها حکم‌فرما شد. بر اين مبنا، اين غرب است که منطقه خاورميانه و آفريقا وآسياي مرکزي را با ويروس افراط‌گرايي و تروريسم آلوده کرده و نه‌تنها روسيه، بلکه همه کشورهاي منطقه بايد براي ريشه‌کن کردن تروريسم و افراط‌گرايي اقدام کنند.
جنگ سرد
انديشکده بروکينگز در گزارشي نوشت: يک جنگ سرد جديد ميان مسکو و غرب مي‌تواند مشارکت در موضوعات حياتي خارج از اروپا نظير سوريه و داعش را غيرقابل اجرا کند.به گزارش گروه بين‌الملل خبرگزاري فارس، انديشکده «بروکينگز» در گزارشي تحليلي با اشاره به وضعيت پرتنش کنوني ميان واشنگتن و مسکو، تداوم اين روند را زمينه‌ساز آغاز دوره جديد جنگ سرد ميان اين دو رقيب ديرينه دانست. در اين گزارش آمده است: در حال حاضر وضعيتي حياتي در روابط آمريکا و روسيه ايجاد شده است.
جنگ داخلي در اوکراين در حال تبديل شدن به بن‌بستي متقابل بوده، توافق هسته‌اي عملي با ايران به نتيجه رسيده و روسيه در حال تقويت حضور نظامي خود در سوريه است؛ اقدامي که خطر مواجهه با ايالات متحده را افزايش مي‌دهد و در عين حال داراي پتانسيل براي مشارکت (دوجانبه) عليه داعش است.شايد پيش از آنکه يک دولت جنگ‌طلب‌تر در واشنگتن روي کار بيايد و پيش از آنکه تنفر از آمريکا بيشتر و بيشتر در روسيه ريشه بدواند، طبق آخرين اطلاعات مرکز نظرسنجي عمومي لواد، فرصتي باشد تا واشنگتن و مسکو بر بن‌بست‌هاي کنوني خود غلبه کنند. اميدواريم چنين فرصتي ايجاد شود اما فرضيات و شواهد اينگونه نشان مي‌دهد که هيچ يک از طرفين قادر به ايجاد نتيجه لازم براي حل و فصل اختلافات جاري و ممانعت از وخامت هرچه بيشتر روابط في مابين نيستند.
اجراي تعهدات
نگراني اصلي کساني که خواستار مذاکره ميان روسيه و آمريکا هستند، اين است که درحالي که روابط کنوني مملو از اختلافات جدي است، تداوم آن مي‌تواند روابط خصمانه به مراتب جدي‌تري را موجب شود. طبق استدلال اين افراد، بدون يک چارچوب امنيتي اروپايي به روز شده براي حل و فصل برخي از اين تنش‌هاي شديد يک جنگ سرد جديد بين دو جبهه ايجاد خواهد شد.در اين حالت، مشارکت در موضوعات حياتي خارج از اروپا نظير ايران، داعش و سوريه که غيرقابل تحمل بوده و نظم جهان را ناپايدارتر مي‌کند، ايجاد مي‌شود.
چارچوبي قابل قبول و دوجانبه براي نظم منطقه مي‌تواند از درگيري‌هاي بيشتر و همچنين سرايت آن به ساير مناطق «ناحيه پسا شوروي» جلوگيري کند.تحقق «معامله‌اي بزرگ» براي تنظيم ساختارهاي بين‌المللي و روابط منطقه‌اي بر اساس مشارکت‌هاي متقابل هدف باارزشي محسوب مي‌شود. با اين حال، ما ترديد داريم که چنين معامله بزرگي محقق شود چرا که مشکلات حادي در زمينه تعهد طرفين وجود دارد. روسيه بايد آمريکا و متحدانش را متقاعد کند که قصد تحميل اصلاحاتي بزرگ به وضعيت موجود را ندارد. واشنگتن نيز بايد به مسکو نشان دهد از سياست‌هاي تهديدآميز عليه آن استفاده نمي‌کند.
امتيازات غيرممکن
يکي از ديدگاه‌ها در اين تئوري اين است که کشورها مي‌توانند با اعطاي امتيازاتي بزرگ که عزم آنها براي اجراي توافقات را نشان مي‌دهد، بر مشکلات (در زمينه) تعهد غلبه کنند. کدام امتيازات در هر دو طرف مي‌تواند زمينه‌ساز ايجاد معامله‌اي بزرگ شود؟
روسيه مي‌توانست اقدامات خود در کريمه، که از سوي واشنگتن و ساير دولت‌هاي غربي نقض آشکار قوانين و نظم بين‌المللي است، را با استفاده از اهرم اقتصاد يا روش‌هايي ديگر اجرا کند تا کي‌يف نيز وضعيت جديد را به رسميت بشناسد. در مقابل ايالات متحده نيز مي‌توانست نگراني‌هاي مسکو درباره احاطه شدن در دايره ناتو را به گونه اي ديگر مورد توجه قرار دهد مثلا موافقت با تشکيل يک سازمان امنيتي اروپايي به رهبري مقامات رده بالاتر از مقامات ناتو. (همانگونه که مدودف در دوران رياست‌جمهوري‌اش پيشنهاد کرده بود).
آمريکا همچنين مي‌توانست حق ناتو براي بزرگنمايي قدرت و به رسميت شناختن بي‌طرفي کشورهاي مرز غربي روسيه را رسما لغو کند. يک جنگ سرد جديد مشارکت در موضوعات حياتي خارج از اروپا نظير ايران، سوريه و داعش را غيرقابل اجرا مي‌کند. در حالي که چنين امتيازاتي مي‌تواند ايجاد يک معامله خوب را امکان‌پذير نمايد، معتقديم هزينه‌هاي سياسي داخلي براي پياده‌سازي چنين توافقاتي براي رهبران هر دو طرف به مراتب بالاتر خواهد بود.هرگونه درخواستي براي بازگشت کريمه به اوکراين (همانگونه که غربي‌ها خواستار آن هستند) براي مسکو غيرقابل پذيرش است. سرمايه‌گذاري کرملين بر گفتمان «بازگشت کريمه» به حدي است که حتي امتيازدهي‌هاي بسيار کوچکتر در اين زمينه مي‌تواند مشروعيت حکومت را اساسا مورد خدشه قرار دهد.
جايگزين اين مساله، يعني به رسميت شناختن الحاق کريمه به روسيه از سوي اوکراين، نيز مشکل‌ساز است و مقاومت شديد داخلي براي براندازي دولتي که چنين معامله‌اي را انجام داده، بوجود مي‌آيد. درمقابل نيز هرگونه ممانعت عملي مسکو از اجراي سياست‌هاي ناتو از سوي اعضاي اين سازمان رد خواهد شد.گزينه معتدل‌تر، لغو گسترش ناتو و به رسميت شناختن حوزه نفوذ روسيه در فضاي پساشوروي است که آن هم براي رهبران آمريکايي غيرقابل قبول خواهد بود .
در انتهاي اين گزارش آمده است: طبق مطالب فوق، هيچ يک از طرفين قادر به امتيازدهي در راستاي تحقق اين معامله بزرگ نيست. در نتيجه هر دو طرف هم اکنون خود را در حال حرکت در مسير آغاز جنگ سرد جديدي مي‌بينند که هيچيک در واقع خواستار آن نيستند. در هر حال، با توجه به شرايط موجود خوش‌بيني درباره ايجاد معامله و توافق بين طرفين دشوار است.
ش.د9402933