گروه ديپلماسي: حضور ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در ايران پس از هفت سال همان‌گونه كه پيش‌بيني مي‌شد با شوك‌هاي خبري همراه بود. پيش از آنكه پاي پوتين به تهران برسد گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي حاكي از اين بود كه سوريه، سوژه اصلي اين سفر خواهد بود اما امضاي رييس‌جمهور روسيه پاي سند رفع محدوديت‌ها و ممنوعيت‌هاي همكاري‌هاي هسته‌اي اين كشور با ايران مقدمه سفري شد كه به نظر مي‌رسد مي‌تواند آغازگر فصل روابطي پايدار و استراتژيك ميان ايران و روسيه باشد. در متن اين سند كه روز گذشته در پايتخت روسيه و ساعتي پيش از رسيدن پوتين به تهران منتشر شد، آمده است كه افزون بر لغو ممنوعيت فروش تجهيزات، فناوري و كالاهاي مربوط به واردات اورانيوم غني‌سازي شده از ايران، دو كشور مي‌توانند در زمينه سرمايه‌گذاري براي اجراي طرح‌هاي مشترك هسته‌اي همكاري كنند.
بنا به دستور پوتين، منطبق با توافق برجام بين ايران و ١+٥ همكاري‌هاي دو كشور در رابطه با رآكتور اراك و صادرات اورانيوم غني شده انجام خواهد شد و روسيه اورانيوم كم غنا به ايران ارسال مي‌كند. همچنين در اين بخش‌ها، كالاها، فناوري‌ها، خدمات اداري و پشتيباني براي همكاري‌هاي هسته‌اي توسط روسيه ارايه خواهد شد. در چارچوب اين سند، امكان فعاليت‌هاي سرمايه‌گذاري ايران و روسيه در امور هسته‌اي وجود دارد. اين تصميم پوتين در حالي همزمان با حضور وي در ايران اعلام شده و رسميت يافته است كه ايران و ١+٥ در ماه جولاي به توافقي جامع در خصوص برنامه هسته‌اي ايران دست‌يافتند.
براساس برنامه جامع اقدام مشترك به دست آمده، تهران نه تنها مي‌تواند از تكنولوژي هسته‌اي در درازمدت برخوردار بوده و غني‌سازي در خاك كشورمان ادامه پيدا مي‌كند كه كشورهاي ديگر هم در مدرن‌سازي رآكتور اراك به ما كمك خواهند كرد. در حالي كه سند مدرن‌سازي رآكتور اراك نيز به امضاي ايران و ١+٥ به همراه نماينده عالي اتحاديه اروپا در اين مذاكرات هم رسيده است روسيه در همراهي هسته‌اي با تهران پسابرجام پيشدستي كرده و به دنبال سرمايه‌گذاري در بازار تكنولوژي هسته‌اي ايران است.
شكل و شمايل سفر ولاديمير پوتين به ايران هرچند در قالب شركت در مجمع كشورهاي صادركننده گاز صورت گرفته است اما متفاوت از حضور هشت سال پيش رييس‌جمهور روسيه در ايران بود. پوتين با ديدار ديروز جمعا هفت بار با حسن روحاني، همتاي ايراني خود ديدار داشته است اما اين نخستين ديدار وي با مقام معظم رهبري در ٨ سال گذشته بود. زماني كه خبر ديدار پوتين با رهبر ايران در مدت زمان اقامت كمتر از ٢٤ ساعت در ايران منتشر شد برآوردهاي اوليه اين بود كه پوتين در اين سفر سياسي- اقتصادي، مباحث سياسي را با رهبر ايران و مسائل اقتصادي را با حسن روحاني و وزراي متفاوت كابينه وي در‌ميان خواهد گذاشت.
در حوزه همكاري‌هاي اتمي گسترش نيروگاه هسته‌اي بوشهر كه نخستين نيروگاه هسته‌اي در منطقه است كه در سال ٢٠١١ راه‌اندازي شد، در زمره سوژه رايزني‌هاي تيم‌هاي روسيه و ايران در حين و پس از اين سفر خواهد بود. روسيه بيست سال پيش جرقه كار در نيروگاه بوشهر ايران را زد اما تا سال ٢٠١١ به دليل فشارهاي غرب و بحث تحريم‌ها اين پروژه را به اتمام نرسانده بود. روحاني كه تيم مذاكره‌كننده وي در وزارت امور خارجه موفق شده است به بحران غرب ساخته هسته‌اي ايران پس از يك دهه پايان دهد، درصدد اضافه كردن بر رآكتورهاي اتمي در ايران و افزايش دادن توليد برق هسته‌اي است. دو سال پيش كنترل عملياتي نيروگاه بوشهر رسما از روس‌ها به ايران تحويل داده شد. به نظر مي‌رسد كارشناسان روس دوباره در اوايل سال ٢٠١٦ به بوشهر بازخواهند گشت.
از سوي ديگر انتظار مي‌رود با ترك تهران از سوي پوتين، اوضاع مراوده‌هاي اقتصادي و تجاري ميان ايران و روسيه هم بهتر شده و دو طرف در خصوص برداشت نفت و گاز از منابع درياي خزر هم با هم به تفاهم‌هايي دست پيدا كرده باشند. مساله موشك‌هاي اس- ٣٠٠ هم در زمره مباحثي است كه تاريخ قرارداد آن به سال ٢٠٠٧ بازمي‌گردد اما هنوز از تحويل آن به ايران خبري نيست. سفر پرسر و صداي پوتين به ايران نشان داد كه برخلاف آنچه پيش‌بيني مي‌شد حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و ١+٥ به كاسته شدن از حجم مراوده‌هاي تهران - مسكو منتهي نشد. هرچند پس از به دست آمدن برجام، كمپاني‌هاي غربي براي سرمايه‌گذاري در بازار ايران راهي تهران شده‌اند اما حجم رفت و آمدها ميان بخش‌هاي متفاوت سياسي و اقتصادي ايران و روسيه نشان مي‌دهد كه هنوز پيوند ميان تهران و مسكو محكم‌تر است.
در حالي كه سهم غربي‌ها از سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي نظامي ايران تقريبا صفر است پس از برجام هم تكنولوژي و صنعت نظامي ايران در اختيار روس‌ها مانده است. هشت سال پيش، ايران نخستين كشوري در غرب آسيا شد كه توسط روسيه به سازمان پيمان امنيت جمعي دعوت شد. سازماني كه گونه روسي ناتو به حساب مي‌آيد و سال تاسيس آن به ١٩٩٢ بازمي‌گردد. اين سازمان شش كشور متعلق به اتحاد جماهير شوروي سابق را دربرمي‌گيرد و پوتين براي حل و فصل مساله اوكراين بسيار بر چتر سياسي اين نهاد شرقي حساب بازكرده بود. ايران تاكنون به اين دعوت پاسخ نداده است اما پيش‌بيني مي‌شود كه در سفر پوتين به تهران وي دوباره اين پيشنهاد را مطرح كرده باشد.
جدا از بحث‌هاي اقتصادي كه براي ايران و روسيه در روزهاي پسابرجام مهم بود نگاه جهان به ابعاد سياسي اين سفر است. ايران و روسيه در بسياري از پرونده‌هاي منطقه‌اي مانند سوريه و عراق با هم اشتراك نظر دارند و تهران در قبال اختلاف ميان روسيه و اوكراين هم به گونه‌اي رفتار كرده بود كه در غرب تعبير به حفظ بي‌طرفي اما نزديك به روسيه شده بود. در حالي كه حضور مستشاري ايران براي كمك به دولت مركزي براي مبارزه با داعش است روسيه هم از قريب به دو ماه پيش وارد گردونه حمله نظامي به مواضع داعش در سوريه شده است.
هم روسيه و هم ايران خواهان پايان يافتن جنگ در سوريه هستند. از سوي ديگر گفته مي‌شود كه سرگئي لاوروف براي به پاي ميز مذاكرات سوريه آوردن ايران در دو نشست فراگير در وين تلاش بسياري كرده است. بر همين اساس بسياري از گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي حاكي از اين است كه بيشترين سوژه بحث ولاديمير پوتين در نخستين ديدار در ايران و آن هم با مقام معظم رهبري پرونده سوريه بوده است. پرونده‌اي كه به نظر مي‌رسد بايد تا پايان سال جاري ميلادي به سر و سامان سياسي و امنيتي رسيده باشد.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=31147
ش.د9404662