ضعف دولت در عرصه نفت!

(روزنامه كيهان – 1394/09/18 – شماره 21227 – صفحه 8)

چندی پیش سخنگوی دولت در زمینه درآمد نفتی دولت سابق گفت: «دولت نهم و دهم طی هشت سال بیش از 800 میلیارد دلار از محل فروش روزانه چهار میلیون بشکه نفت به ارزش هر بشکه 108 دلار درآمد داشته و خورده شد و چیزی باقی نمانده است.»

هر چند رقم درآمدهای نفتی 8 ساله دولت نهم و دهم که طبق آمار رسمی در حدود 587 میلیارد دلار بوده به غلط توسط مسئولان دولت 700 میلیارد دلار، و حتی 800 میلیارد دلار خوانده شده است، هنوز به باور دولت مردان نرسیده است، اما آمار و ارقام و تحلیل‌های اقتصادی چیز دیگری را نشان می‌دهد.

ارزش دلار آمریکا در طول 100 سال گذشته ثابت نبوده است، لذا ارزش دلاری درآمدهای نفتی نسبت به دهه‌های پیشین کاهش پیدا کرده است. بنابراین برای دانستن ارزش واقعی دلار در درآمد دوره‌های مختلف، درآمد اسمی را باید به درآمد واقعی تبدیل کنیم.

بانک مرکزی ایران درآمد ناشی از صادرات نفت را بین سال‌های 2005 تا 2012، 639 میلیارد دلار اعلام کرده است و بین سال‌های 1965 تا 2004، (1345 تا 1383 شمسی) این درآمد 582 میلیارد دلار اعلام شده است.

تصحیح ارزش دلار با استفاده از شاخص قیمت OECD، نشان می‌دهد ارزش درآمد نفتی دولت‌های نهم و دهم 30 درصد ارزش دلاری دوره زمانی 1965 تا 2004 بوده است.

صرف نظر از اینکه این اشتباه از سوی دولتی‌ها به چه دلیل می‌باشد، جای دارد تا ببینیم عملکرد نفتی این دولت چگونه بوده و چه نمره‌ای می‌گیرد.

رئیس جمهور در 20 شهریور سال 92 گفت: «ظرفيت و توليد نفت ما پايين آمده است و تصميم دولت در اين باره اینکه در کوتاه مدت تلاش کند اين توليد را به 4 ميليون بشکه در روز برساند و در صادرات نفت هم تلاش مي‌شود راه‌حل‌هايي پيدا شود، زيرا ظرفيت و قدرت توليد براي کشور از نظر راهبردي و جايگاه کشور بسيار مهم است که اينها از برنامه هاي فوري است.»

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) رقم تولید نفت ایران در ماه آوریل 2015 میلادی یعنی سال 1394 را 3 میلیون و 110 هزار بشکه در روز اعلام کرد که نسبت به 2 سال پیش تولید نفت 3 میلیون و 715 هزار بشکه بوده است که نشان می‌دهد حدود 600 هزار بشکه تولید نفت ما کاهش داشته است! لذا به خوبی واضح است که اولین وعده رئیس‌جمهوری نه تنها بعد از حدود دو سال محقق نشده، بلکه دچار روند منفی نیز شده است!

مطابق گزارش اوپک، تولید نفت در سال 2012، 3740 هزار بشکه در روز بوده است که در سال 2013 (اولین سال تصدی دولت) به 3576 هزار بشکه کاهش یافته و در سال 2014 نیز در ادامه این روند نزولی تولید نفت به 3117 هزار بشکه و در 3 ماهه نخست 2015 با کاهشی مجدد به 3017 هزار بشکه در روز رسیده است. چنانچه مشخص است هدف نفتی دولت به هیچ وجه محقق نشده است. نماگرهای فصلی شاخص‌های اقتصادی کشور که توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود نیز نشان می‌دهد طبق آمارهای وزارت نفت، تولید نفت کشور نه تنها افزایش مدنظر رئیس جمهور را نداشته، بلکه با حدود 585 هزار بشکه کاهش (از تابستان 92 تا زمستان 93) از 3 میلیون و 600 هزار بشکه به 3 میلیون و 15 هزار بشکه رسیده است.

صادرات نفت نیز همچون تولید آن نه تنها افزایش نیافته، بلکه از آخرین فصل کاری دولت قبل (تابستان 92) تا آخرین آمار اعلامی بانک مرکزی که آخرین عملکرد دولت در این زمینه را نشان می‌دهد، حدود 400 هزار بشکه کاهش پیدا کرده است! صادرات نفت در حالی از روزانه بیش از یک میلیون و 800 هزار بشکه به یک میلیون و 400 هزار بشکه رسید که اوج تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی بر ایران در سال‌های 1390 و 91 رخ داد.

افزون بر این میانگین تولید و صادرات نفت در آخرین سال کاری دولت قبل (1391) به ترتیب 3 میلیون و 700 هزار بشکه و یک میلیون و900 هزار بشکه در روز بوده است که هر دو با کاهش فاحشی در آخرین سال عملکرد خود (1393) به 3 میلیون بشکه و یک میلیون و 400 هزار بشکه رسیده‌اند.

پیش‌تر وزیر نفت با بیان این‌که ظرفیت تولید نفت ایران باید در مدت شش، هفت ماه باید به میزان سال 84 بازگردد، گفته بود: «با توجه به شرایط موجود، برای این‌که بتوانیم صادرات داشته باشیم معضلات زیادی پیش رویمان است، ولی باید تلاش کنیم صادرات نفت را افزایش دهیم.»

جالب است که سطح تولید و صادرات نفت در دولت فعلی به صورت مداوم و پی‌درپی کاهش پیدا کرده، و در عین حال وزیر نفت خواستار بازگشت به وضعیت پیش از سال 84 شده است!

اما مهم‌تر از آن جهت گیری دولت به سمت محکم کردن وابستگی‌های اقتصاد به نفت می‌باشد. براساس آمارهای اعلامی بانک مرکزی، رشد اقتصادی کشور در هر 4 بخش اصلی اقتصاد کشور یعنی بخش‌های کشاورزی، صنایع و معادن، نفت و خدمات در پاییز93 نسبت به رشد دو فصل بهار و تابستان کاهش یافت.

در فصل زمستان نیز صنایع و معادن روند نزولی خود را به سرعت ادامه داد و خدمات و کشاورزی نیز اندکی رشد کردند، اما نکته مهم اینکه رشد اقصادی بخش نفت از 11/1 درصد در تابستان، در زمستان به منفی 5/2درصد کاهش پیدا کرد!

لذا توجه به این مسئله خیلی مهم است که تمرکز بیش از حد روی بخش نفتی نمی‌تواند به توان کشور در مقابل آسیب‌پذیری‌ها کمکی کند. چنانچه مشاهده کردیم تکیه بر بخش نفت نمی‌تواند عاقلانه و پایدار باشد، هر چند که دولت در وعده نفتی خود نیز موفق نبوده است! اما چنانچه خواهیم دید، باز هم عمده تمرکز دولت در بخش نفت (از راه سرمایه‌گذاری خارجی) بوده است.

اطلاعات از جزئیات سرمایه‌گذاری در سال دوم دولت نشان می‌دهد از 2 میلیارد و ۱۰۵ میلیون دلار سرمایه خارجی که در یک سال گذشته به کشور وارد شده است، 1/5میلیارد دلار در بخش نفت و گاز، ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون در بخش بورس و باقی آن به صورت سرمایه‌گذاری مستقیم بوده و بخش‌هایی مانند صنعت کشاورزی و خدمات در کشور ما مورد اقبال سرمایه‌گذاران خارجی قرار نگرفته است.

لذا مشاهده می‌کنیم که هیچ سرمایه‌گذاری خارجی روی صنعت و کشاورزی و خدمات صورت نگرفته است!

در پایان ذکر این نکته ضروری است که با وجود انتقادات دولت کنونی به دولت پیشین، اما دولت فعلی نیز عملکرد چندان قابل توجهی نداشته است و سقوط رشد بخش نفت طی سال 93 و عدم تحقق تولید مورد نظر با وجود تمرکزی که بر روی سرمایه گذاری خارجی –بیش از 70 درصد- روی نفت صورت گرفته بود؛ عملکرد مثبتی را مشاهده نمی‌کنیم.

http://kayhan.ir/fa/news/62636

ش.د9404831