یکی از روش‌های شناخته‌شده ذخیره‌سازی گاز برای جبران کمبود در فصول سرد سال، ذخیره‌سازی در مخازن طبیعی زیرزمینی است. این روش ابتدا در سال 1915 در ایالت اونتاریو کشور کانادا در یک مخزن طبیعی گاز تخلیه‌شده مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن در دهه 30 میلادی قرن گذشته، مخازن آب زیرزمینی خشک‌شده نیز برای ذخایر تزریق گاز مورد استفاده قرار گرفت. در سده اخیر با افزایش اهمیت استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان منبع ایمن، فراوان و بدون آلودگی انرژی در جهان، بحث ذخیره‌سازی آن تقویت شد. علاوه‌بر آن ذخیره‌سازی گاز طبیعی می‌تواند اهداف استراتژیک دولت‌ها را تامین کند.. ذخیره‌سازی گاز طبیعی می‌تواند برنامه‌ریزی برای تقاضای کشور را نیز به همراه داشته باشد.
در فرآیند ذخیره‌سازی زیرزمینی گاز طبیعی به‌طور معمول در فصول گرم سال که تقاضا و مصرف به‌شدت کاهش می‌یابد، مازاد تولید به مخازن متخلخل زیرزمینی دارای پوش سنگ مناسب تزریق می‌شود؛ برای این کار معمولا از مخازن تخلیه‌شده نفت و گاز، سفره‌های آب زیرزمینی و گنبدهای نمکی استفاده می‌شود. با این حال رایج‌ترین مخازن، مخازن تخلیه شده نفت و گاز هستند که در کنار حجم بالای گازی که می‌توانند در خود جای دهند، هزینه بسیار کمتری را برای آماده‌سازی می‌طلبند. فعالیت ذخیره‌سازی گاز در مخازن زیرزمینی در ایران برای اولین‌بار در سراجه قم کلید خورد. بر این اساس در فصول گرم سال که مصرف گاز در کشور به حداقل می‌رسد، می‌توان با تزریق گاز مازاد کشور در این مخازن، در فصول سرد سال تامین گاز طبیعی را رقم زد. در همین باره «فرهیختگان» به سراغ غلامرضا غریبی، مدیرعامل شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی رفت تا با پروژه‌های ذخیره‌سازی کنونی و آتی گاز ایران آشنا شویم.
استراتژی گازی
غریبی با اشاره به اهداف ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور گفت: «ذخیره‌سازی گاز طبیعی می‌تواند نقش پدافندی را در زمان بحران برای کشور ایفا کند و تداوم تامین گاز موردنیاز برای تزریق به مخازن نفت و گاز را به همراه آورد. همچنین این کار پشتوانه عرضه مطمئن گاز و ایجاد تعادل در شبکه گاز کشور است و پتانسیل لازم برای تداوم صادرات را ایجاد می‌کند. ذخیره‌سازی گاز در کنار این مسائل به بومی‌سازی فناوری آن در کــشـور منجر می‌شود.» با یکپارچه‌سازی مدیریت مخازن ذخیره‌ســازی گاز طبیعی در کشور و هدایت نظام آموزش و پژوهش در حوزه نفت و گاز برای تامین و جذب نیروهای نخبه و متخصص آگاه در زمینه ذخیره‌سازی زیرزمینی می‌توان به تقویت این صنعت در کشور کمک کرد؛ غریبی با اشاره به این موضوع گفت: «در این راستا می‌توان با انگیزه دادن به بخش خصوصی، ســرمایه‌هـــای بیشتری را در این بخش جذب کرد؛ حمایت از توسعه آموزش مهارت‌های پیشرفته در زمینه ذخیره‌سازی گاز طبیعی و گسترش تحقیقات بنیادی و توسعه‌ای و تربیت نیروی متخصص به ارتقای جایگاه ذخیره‌سازی در کشور منجر می‌شود.»
غریبی با اشاره به اینکه در همه جای دنیا معمولا برای ذخایر‌سازی اهداف زیادی می‌توان متصور بود، گفت: «درحال حاضر وضعیت شبکه گاز‌رسانی کشور بسیار خوب است و این ذخایر بیشتر نقش استراتژیک دارد و می‌توان از آن برای پیک‌سایی در زمان اوج مصرف استفاده کرد؛ به این صورت که در 8 ماه گرم سال از فروردین تا آبان نسبت به ذخیره‌سازی اقدام کنیم و در چهار ماه سرد سال در پیک مصرف از این ذخایر استفاده کنیــم.» وی به ذخیره‌سازی گاز در مخازن سراجه قم و شوریجه سرخس اشاره کرد و گفت: «سال 94 درمجموع در مخزن شوریجه هزار و 100 میلیون مترمکعب و در مخزن سراجه، یک‌میلیارد و 17 میلیون مترمکعب گاز ذخیره شد و در پیک مصرف در مجموع 700 میلیون مترمکعب از شوریجه و 880 میلیون مترمکعب گاز از سراجه در سال 94 برداشت شد.»
مدیرعامل شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی به ظرفیت ذخیره‌سازی این دو مخزن اشاره کرد و گفت: «درحال حاضر مخزن شوریجه قابلیت ذخیره‌سازی دومیلیارد و 400 میلیون مترمکعب را دارد اما با توسعه همه فازهای آن می‌توان ظرفیت چهارمیلیارد و 800 میلیون مترمکعب را متصور شد؛ یک همچنین مخزن سراجه درحال حاضر 1میلیارد و 500 میلیون مترمکعب ظرفیت ذخیره‌سازی دارد و با توسعه آن می‌توان 3 میلیارد و 300 میلیون مترمکعب گاز در آن ذخیره کرد.»
غریبی با اشاره به اینکه در دوره هشت ماهه ذخیره‌سازی گاز روزانه 10 میلیون مترمکعب گاز به مخزن شوریجه و 2/7 میلیون متر مکعب مخزن سراجه تزریق می‌شود، از برداشت روزانه 20 میلیون مترمکعب در دوره چهار ماهه فصل سرد خبر داد و گفت: «تجربه ما سال به سال در این زمینه بیشتر می‌شود و در نتیجه استفاده ما از این مخازن ارتقا می‌یابد. درحال حاضر سه ردیف توربو کمپرسور به صورت روزانه کار تزریق گاز به این میادین را انجام می‌دهند.»
فعالیت‌های مطالعاتی و توسعه‌ای
غلامرضا غریبی به فعالیت‌های مطالعاتی و توسعه‌ای شرکت ذخیره‌سازی گاز اشاره کرد و گفت: «یکی از مخازن درحال توسعه ما نصرآباد کاشان است که یک مخزن سالتدوم یا نمکی به شمار می‌رود و کارهای مطالعاتی آن در حال اتمام و چاه ارزیابی آن درحال حفر است و امیدواریم تا پایان امسال چاه اکتشافی ارزیابی را تکمیل کنیم تا از شرایط مخزن اطمینان حاصل کنیم؛ بعد از آن کارهای اجرایی پروژه در سال‌های بعد صورت می‌گیرد. درحال حاضر در عمق 600 متری هستیم و نتایج تاکنون مثبت بوده است و باید به عمق 2 هزار متر برسیم تا از شرایط مطمئن شویم.» وی از مخزن قزل تپه استان گلستان یاد کرد و گفت: «پروژه دیگر قزل تپه استان گلستان است که ساختار نفتی دارد و می‌توانیم برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی از آن استفاده کنیم. درحال حاضر ساخت جاده و سلر آن در حال انجام است که تا پایان سال تمام می‌شود و بعد فعالیت حفر چاه ارزیابی و فعالیت‌های مطالعاتی انجام می‌شود.»
غریبی مخزن یورتشای ورامین را از دیگر پروژه‌های مطالعاتی شرکت ذخیره‌سازی گاز برشمرد و گفت: «دنبال تکمیل مطالعات هستیم تا بتوانیم قرارداد اصلی را پس از تعیین روش که احتمالا BOT خواهد بود، با توجه به شرایط بانک‌ها و تسهیل شرایط تحریمی منعقد کنیم.» مدیرعامل شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی به سه مخزن در غرب کشور اشاره کرد و گفت: «مطالعات امکان‌سنجی این مخازن به نام‌های امام حسن، بانکول و باباقیر در سال جاری آغاز می‌شود و بعد از آنکه نتیجه مطالعات نشان دهد قابلیت ذخیره سازی گاز را دارد مطالعات مرحله بعد را آغاز می‌کنیم.»
http://www.farheekhtegan.ir/newspaper/page/1963/7/78387/0
ش.د9500574