(روزنامه اطلاعات – 1394/12/03 – شماره 26383 – صفحه 12)
طرح‌هاي اردوغان براي براندازي نظام سوريه شکست خورد
رجب طيب اردوغان رئيس‌جمهوري ترکيه بيشتر طرح و برنامه‌ها و روياهاي خود در تسلط بر سوريه و تغيير نظام اين کشور را در آستانه فروپاشي مي‌بيند. علاوه بر اين که کودتايي در موازنه‌هاي قدرت ميداني ايجاد شده و نيروهاي سوري در آستانه تسلط بر مرزهاي اين کشور با ترکيه و قطع خطوط امداد مخالفان مورد حمايت ترکيه قرار دارند.اردوغان با خشم بي‌سابقه اي تهديد کرد که در صورت عدم تعامل با مطالبات مالي و سياسي آنکارا دهها هزار آواره سوري را به طرف آنها هدايت خواهد کرد. وي ادامه داد که هواپيماها و اتوبوس‌ها آماده شده و ترکيه اقدامات لازم را در زمان مقتضي انجام خواهد داد. اما يکي از تحليلگران اروپايي با تمسخر اظهارات اردوغان پاسخ داد: چرا آنها را به سمت ما مي‌فرستي، آنها را به سمت متحدان خود در عربستان سعودي و کشورهاي خليج فارس بفرست که شايسته‌تر هستند.
سعودي‌ها نگران‌تر و عصباني‌تر از اردوغان
سعودي ها اين روزها نگران تر و عصباني‌تر از اردوغان هستند. آنها تعهدات خود در مجبور کردن بشار اسد رئيس‌جمهوري سوريه به کناره‌گيري از قدرت از طريق راهکارهاي سياسي را غيرقابل تحقق مي‌دانند، به همين علت تنها گزينه نظامي فراروي آنها باقي مانده است. رياض به همين منظور محمد بن سلمان جانشين وليعهد و وزير دفاع عربستان را در رأس يک هيئت بلندپايه به بروکسل فرستاد تا پيشنهاد اعزام نيروهاي ويژه سعودي به سوريه از طريق ترکيه براي نجات مخالفان دولت و ايجاد منطقه بي‌طرف و آغاز عمليات فوري زميني را در اين نشست مطرح کند.
روس‌ها در مقابل همچنان مانور داده و به دنبال کسب زمان بيشتر قبل از پذيرش آتش بس به عنوان شرط موفقيت مذاکرات آينده ژنو بين دولت سوريه و مخالفان هستند، چرا که ولاديمير پوتين رئيس‌جمهوري روسيه ايمان دارد که تمامي تلاش‌ها براي مبارزه با داعش در سوريه يا اقدام به امضاي آتش بس بدون بستن مرزهاي سوريه و ترکيه و قطع امدادرساني به مخالفان مسلح و گروه‌هاي افراط‌گراي اسلامي در سوريه موفقيت‌آميز نخواهد بود.
دولت آمريکا قصد ورود جنگ زميني در سوريه را ندارد
مداخله نظامي و زميني عربستان سعودي و برخي رژيم‌هاي عرب حاشيه خليج فارس در بحران سوريه مشروط به فرماندهي آمريکا در اين عمليات شده است، اين در حالي است که دولت کنوني آمريکا نمي‌خواهد در برابر فشارهاي روزافزون ترکيه و عربستان سعودي تسليم شده و وارد جنگ زميني در سوريه شود. اين چيزي است که جان کري وزير خارجه آمريکا در لندن به صراحت آن را بيان و تصريح کرده است: آيا مي‌خواهيد من به خاطر شما وارد جنگ با روسيه شوم؟
اين در حالي است که،ايرانيان طبق اظهارات سردار محمدعلي جعفري فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي که در جريان تشييع يکي از افسران شهيد اين کشور در سوريه مطرح کرد، چه بسا آرزوي مداخله زميني عربستان سعودي در سوريه را دارند، چرا که اين اقدام را يک اقدام انتحاري مي‌دانند. سردار جعفري در اين رابطه گفت که هر نوع درگيري بين نيروهاي سعودي و ايراني مي‌تواند آغازي بر فروپاشي حاکميت سعودي در عربستان باشد. ايران، سوريه را ميدان حياتي خود مي‌داند ، به گونه‌اي که گويا در عرصه سرزميني خود مبارزه مي‌کند.
توافق روسيه و سوريه در حمايت از تماميت ارضي سوريه
روس ها و ايراني‌ها عزم خود را براي جلوگيري از سقوط دولت مشروع سوريه جزم کرده‌اند. علاوه بر اينها اظهارات وليد معلم وزير خارجه سوريه قابل توجه است که تأکيد کرد نظاميان سعودي در صورت ورود بدون مجوز اراضي سوريه با تابوت‌هايي چوبي به کشور خود باز خواهند گشت. علاوه بر اينها برخي اخبار و اطلاعات از مواضع استراتژيک نزديک به مسکو درز کرده مبني بر اينکه توافق بين مقامات روسيه و سوريه به دست آمده که مبتني بر حمايت روسيه از سوريه در برابر هر نوع نيروهاي مداخله‌جوي خارجي بر ضد تماميت ارضي سوريه به صورت قوي و فوري بوده و براي اتخاذ اين تصميم نياز به مراجعه به مقامات عالي کشورها وجود ندارد.
دو نظريه اساسي درباره تحرکات عربستان عليه سوريه
در مورد تحريکات روزافزون عربستان سعودي به جنگ در سوريه دو نظريه وجود دارد. نظريه اول معتقد است که مقامات سعودي در اين تهديدات جدي نيستند و با تهديد به ورود نيروهاي زميني سعي دارند برگه‌اي را براي فشار به سوريه جهت رسيدن به راه‌حل سياسي و تقويت شرايط خود به دست آورده و روس‌ها را در موضوع آينده بشار اسد مجبور به عقب‌نشيني کنند. آنها معتقدند ورود به جنگ جديد در سوريه بدون تعيين تکليف جنگ يمن براي عربستان مشکل است. نظريه دوم معتقد است که عربستان در آغاز جنگ ميداني در سوريه جدي است، چرا که نمي‌تواند بعد از پنج سال مداخله و تجهيز گروه‌هاي مسلح و تزريق ميلياردها دلار پول به آنها و بسيج افکار عمومي عربستان و ساير کشورهاي عربي از طريق ابزارهاي تبليغاتي خود، از اين ميدان عقب‌نشيني کند.
عقب‌نشيني رياض از اين عرصه به معني شکست اين کشور و چه بسا فروپاشي حاکميت آن است.حضور شخص محمد بن سلمان در رأس يک هيئت سعودي در بروکسل بسياري از تحليلگران را به اين تکاپو واداشته که اين موضوع به معني مقدمه سازي براي اعلام جنگ بوده و نشان دهنده نرمش عربستان نيست. البته نکته قابل توجه در اين جا است که دولت‌هاي ائتلاف اسلامي به استثناي بحرين و امارات از مداخله نظامي زميني در سوريه حمايت نکرده اند. اين موضوع طبعاً براي مقامات سعودي بسيار نگران کننده است .
ايران و متحدانش دست برتر در سوريه دارند
مقامات سعودي در کشاندن ايران به عنوان بزرگ‌ترين رقيب خود به جنگ مستقيم در يمن موفق نبودند، اما به نظر مي‌رسد ايران در کشاندن عربستان سعودي به جنگ فرسايشي دوم در سوريه موفق عمل کرده است، جنگي که احتمالاً هزينه‌هايش بسيار بيشتر از جنگ اول خواهد بود، چرا که عربستان مرز مشترک با سوريه ندارد و ايران و متحدانش دست برتر در سوريه را در اختيار دارند. تحولات سوريه را در روزها و هفته‌هاي کوتاه آينده مي‌توان در سه سناريوي احتمالي بررسي کرد:
اول اينکه تنش‌ها و تهديدات به استفاده از قدرت، به نرمش منتهي شده و باعث شود روند مذاکرات سياسي در ژنو در دو هفته آينده موفق باشد.دوم اينکه مانور روسيه در کسب زمان موفقيت‌آميز بوده و چه بسا بشار اسد در اين مدت حلب را در دست گرفته و مرزهاي اين کشور با ترکيه را به روي گروه‌هاي مسلح و کاروان‌هاي امدادي آن ها ببندد.سوم اينکه آمريکا فرماندهي ائتلاف زميني سعودي و ترکي را پذيرفته و به دنبال مقابله با روسيه در سوريه و ايجاد منطقه بي‌طرف بر آيد. در اين حالت مي‌توان گفت وقوع جنگ جهاني تقريبا قطعي و شايد هم بگوييم حتمي است. رسيدن به آتش بس چه بسا مي‌تواند جلوي جنگ جهاني و منطقه اي را به صورت موقت بگيرد، جنگي که فروپاشي دور آينده مذاکرات در ژنو مي‌تواند مسير آن را هموارتر کند .
هدف عربستان مقابله با داعش نيست
مذاکرات کنوني در بروکسل براي مبارزه با داعش نيست، بلکه براي مبارزه با روسيه و شکست دادن متحدان اين کشور و براندازي دولت دمشق است. داعش مترسکي است که همه از آن بهره‌برداري مي‌کنند، در غير اين صورت چرا عربستان نيروهاي زميني خود را براي مبارزه با اين گروه به حلب و الرقه مي فرستد ولي از نيروهاي آنها در عدن و المکلا و ابين فاصله مي گيرد و حتي يک گلوله به سمت تجمعات آنها در يمن شليک نمي کند؟ اين موضوع در مورد ترکيه نيز صدق مي‌کند .به عقيده عبدالباري عطوان، ما در آستانه جنگ فرقه اي بين شيعه و سني با عناوين گمراه کننده هستيم. چند روز پيش کسي با من تماس گرفت و نظر من را در مورد قوميت اهل تسنن بر اساس ديدگاه‌هاي جديد عربستان براي مقابله با شيعيان پرسيد. من از اين سوال غافلگير شدم. وي گفت که حمايت گسترده‌اي در ابعاد مادي و اعتقادي از اين رويکرد وجود دارد.طبعاً ما مي‌دانيم که در صورت بروز اين جنگ، چه کسي بازنده آن خواهد بود. بازنده اين جنگ تمامي عرب‌ها و مسلمانان هستند و برنده اصلي آن نيز طبعا آمريکا و اسرائيل و عموما غرب خواهد بود.
در اين ميان،يک رسانه عربي تاکيد کرد آمريکا با مهار عربستان تاکيد کرده است جنگي در سوريه رخ نخواهد داد و واشنگتن با مسکو درباره اين کشور هماهنگي مي‌کند.روزنامه السفير نوشت آمريکا خيزش عربستان سعودي به سمت جنگ در سوريه را مهار کرده و کارتر وزير دفاع آمريکا هم تاکيد کرده است ما هرگز با روس‌ها تقابل نخواهيم داشت و درباره سوريه با آنها هماهنگ خواهيم بود.السفير نوشت : جنگ در سوريه(اعزام نيروي زميني براي دخالت نظامي در سوريه) هرگز رخ نخواهد داد که اين مسئله قطعي شده است(که جنگي در کار نيست)، تا زماني که باراک اوباما رئيس جمهوري آمريکا در مقام رياست جمهوري است،احمد العسيري(سخنگوي ائتلاف جنگ افروزان عليه يمن) تحت هيچ شرايطي نمي‌تواند آغاز عمليات زميني عليه سوريه را اعلام کند، چنين جنگي رخ نخواهد داد، هر چند تبليغات و هياهوي سعودي‌ها اخيرا در اين زمينه(که جنگ عليه سوريه را آغاز خواهند داد) به اوج خود رسيده است، واشنگتن در برابر هرگونه تحرکي يک سقف مشخصي قرار داده است، تنها چيزي که فعلابه آل سعود اجازه داده شده است يا امکان آن وجود دارد، تيم‌هاي ويژه براي آموزش گروه‌هاي مخالف در داخل سوريه است، اما اين مسئله هم مربوط به آينده است که جدول زماني آن مشخص نيست، علاوه بر آنکه به برنامه‌ريزي و مقدمه‌چيني طولاني هم نياز دارد .
السفير نوشت: خلاصه نشست وزيران دفاع کشورهاي عضو سازمان پيمان آتلانتيک شمالي(ناتو)ضد داعش همين نتيجه مذکور(جنگي در سوريه رخ نخواهد داد) بود، نشستي که با حضور وزيران و نمايندگان 49 کشور در مقر ناتو در بروکسل برگزار شد، اين در حالي است که ترکيه و 20 کشور ديگر به عنوان ناظر به اين نشست دعوت شده بودند.البته محمد بن سلمان جانشين وليعهد سعودي زودتر از همه به اين نشست آمده بود و نشست‌هاي دوجانبه‌اي را انجام داد که مهمترين آن با اشتون کارتر وزير دفاع آمريکا و همتايان انگليسي و آلماني‌اش بود(بن سلمان همزمان وزير دفاع سعودي هم به شمار مي‌رود)، اخباري به بيرون درز کرده بود که وي طرح دخالت نظامي سعودي در سوريه را مطرح مي‌کند.
برخي از همراهان هيئت سعودي از طرح جديدي سخن گفته‌اند که بر آماده‌سازي قبلي و هماهنگي با ترکيه متمرکز است: منطقه پرواز ممنوع که زمينه دخالت نظامي وعده داده شده را فراهم کند.اخباري که از آنکارا مي‌رسد هم به گونه‌اي با اين مسئله مرتبط است، رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه بار ديگر اين جملات خود را تکرار کرد که بدون ايجاد منطقه امن همراه با پشتيباني هوايي، هيچ راه حلي ممکن نيست. ولي پيش‌بيني‌هاي علاقه‌مندان و مشتاقان دخالت نظامي در سوريه به طور گسترده‌اي نااميد کننده بود، يک مسئول بلندپايه در دولتي که از مشتاق نبودن آمريکا نااميد شده است، به السفير گفته است نبايد انتظار تحول تازه‌اي را داشت.وي درباره طرح سعودي گفت اين مسئله به طور کلي به ايجاد ائتلاف اسلامي اختصاص داد که در نهايت يک گام نمادين مربوط به همکاري مشترک است،ولي نمي‌توان انتظار اقدام مهمي از آنها را در سوريه داشت. وي درباره موانع پيش روي دخالت نظامي در سوريه گفت : نيروهاي زميني به حمايت هوايي نياز دارند، يعني ما سعودي‌ها به جنگنده‌هاي آمريکا نياز داريم، در حالي که آنها هرگز به چنين اقدامي دست نخواهند زد.
اين منبع افزود آمريکايي‌ها پيام خود را به طور صريح از چند روز پيش تکرار کرده‌اند و به ما(سعودي‌ها) گفته‌اند: آيا مي‌خواهيد که ما وارد جنگ با روسيه شويم؟هنگامي که وزيران دفاع داخل سالن بزرگي که معمولا ميزبان وزيران ناتو است، شدند، العسيري مطابق عادت خود براي اينکه نشان دهد همچنان آمادگي خود را حفظ کرده و اينگونه القا کند که سعودي‌ها مصمم به انجام کار بزرگي هستند با اين حال در سخنانش، ترديد و ابهام وجود داشت که در نهايت همه چيز را به واشنگتن موکول کرد: ما آماده‌ايم، ولي به اين شرط که آنها (آمريکايي‌ها) در جلوي ما حرکت کنند.هنگامي که از العسيري سئوال شد که آيا همچنان به تعهدات خود كه با شور و اشتياق اعلام مي‌کند، پايبند است، با لحن به ظاهر جدي گفت : پادشاهي آل سعود نمي‌تواند موضعي را اعلام کند که قاطع، واضح و نهايي نباشد،در نتيجه اعلام پادشاهي مبني بر حضور نيروهاي زميني، يک تصميم برگشت ناپذير است.
وي البته اضافه کرد: ما سازوکار را اعلام کرديم، اينکه در چارچوب ائتلاف بين المللي و با هماهنگي دوستانمان در ائتلاف باشد. هنگامي که السفير از وي درباره شرکت کنندگان در ائتلاف زميني(ائتلاف ادعايي آل سعود براي جنگ زميني عليه سوريه) سئوال شد، وي پاسخ داد : اين سئوال را بايد از دولتي که فرماندهي ائتلاف را برعهده دارد،بپرسيد، ايالات متحده مديريت ائتلاف را برعهده دارد،ما فقط موضع پادشاهي عربستان سعودي را بيان مي‌کنيم، و حامل پيام کشورهاي شرکت کننده در ائتلاف نيستيم.به نوشته السفير، مقام سعودي به سئوالات مربوط به جزئيات طرح سعودي پاسخ نداد و فقط اعلام کرد چگونگي و نوع نيروها به طراحان نظامي بستگي دارد که طي هفته‌هاي آينده نشست برگزار خواهند کرد.
با تکرار سئوالات، اين مساله آشکار و واضح شد که رياض توپ را به زمين واشنگتن پرتاب کرده است، يعني همه کاره آمريکاست،نکته‌اي که در سخنان العسيري نمايان شد جايي که گفت پادشاهي براي انجام تمامي ماموريت‌ها چه هوايي يا زميني بر اساس چارچوب مذکور يعني از طريق ائتلافي که ايالات متحده فرماندهي آن را برعهده دارد به شکل مستمر در سوريه، آمادگي دارد.اما در مقابل، در اظهارات مقامات آمريکايي يک مسئله قطعي است و آن اينکه آنها هيچ طرحي براي اعزام نيرو به منظور دخالت زميني در سوريه ندارند به طوري که اشتون کارتر وزير دفاع آمريکا مجبور شد در پاسخ به اصرار خبرنگاران اينگونه با قاطعيت سخن بگويد که اعزام نيروهاي فراوان براي دخالت، هرگز شيوه استراتژيک ما نيست.
وي افزود مساله مربوط به آموزش درباره توانمندي‌هاي داخلي(گروه‌هاي تروريستي در داخل سوريه که از آمريکا و عربستان فرمان مي‌برند) و تامين امنيت مناطق آزاد شده از داعش برمي‌گردد.يک مسئول بلندپايه که در نشست ناتوحضور داشت به السفير گفت: پيام‌هاي واشنگتن در داخل سالن در همين راستا(نه به دخالت نظامي زميني در سوريه که عربستان بر آن اصرار دارد) قرار دارد از سوي ديگر اين مسئول تصريح کرد واشنگتن تاکيد کرده است که رهايي از داعش بدون تکيه بر مردم مناطقي که داعش آنجا را اشغال کرده، امکان ندارد، بنابراين بايد مردم اين مناطق را حمايت کرد و آموزش داد تا مناطق را پس گرفته و امنيت آن را برقرار کنند.از سوي ديگر اين مسئول گفت همه آن چيزي که کارتر مي‌گفت، اين بود که نبايد انتظار پيروزي سريع را داشت و قبل از آن نبايد براي رسيدن به آن تلاش کرد.
آمريکا طرح خود براي تشديد حمله به داعش را به همراه فهرستي از نيازهاي اجراي آن را چه در زمينه نظامي يا مالي ارائه کرده است. دو هفته ديگر نشستي برگزار مي‌شود که روساي ستادهاي ارتش(ائتلاف آمريکا و متحدانش) به منظور پيگيري اجراي اين طرح دور هم جمع خواهند شد، همچنين نشست‌هاي ديگري در راستاي تکميل اقدامات برگزار خواهد شد.با اين حال، اشتون کارتر وزير دفاع آمريکا تاکيد کرد،هدف نهايي اين طرح، بازپس‌گيري موصل و الرقه است و اينکه کشورهاي همپيمان از تهديدهاي داعش در امان باشند. نکته قابل توجه اين بود که واشنگتن بر افزايش درد و رنج همپيمانش،آنکارا اصرار داشت، با وجود هجمه ترکيه که همکاري آمريکا با کردهاي سوري در شمال سوريه را محکوم کرده است، کارتر تاکيد کرد از اين گزينه عقب‌نشيني نمي‌کنيم، ما با نيروهايي در سوريه که قادر به شکست داعش باشند،همکاري مي‌کنيم و آن را پيگيري خواهيم کرد. ادامه دارد...
ش.د9405646